septimius severus

• m.s. 145 yılı leptis magna^* doğumlu roma imparatoru.
  
  baba tarafından pön^* ve anne tarafından da italyan kökenlere sahip olan geleceğin imparatoru genç yaşta pön dili, latince, grekçe ve pehlevice biliyordu. antonine vebası nedeniyle m.s. 165 ve sonrasında roma'da on binlerce insan öldüğünden ve bunların arasında pek çok soylu senatör de yer aldığından, daha senatöryel görev almak için yaşı tutmamasına rağmen, 24 yaşında quaestor olarak görev almaya başladı ve roma'ya taşındı. kısa süre içerisinde yükselen septimius, m.s. 174 yılında pleblerin tribünü görevini ifa etti.
  
  sık sık doğduğu topraklara ziyarette bulunması ve bazı zamanlarda senatör olarak icra etmesi gereken görevleri savsaklamasıyla nispeten kötü bir şöhret edindiği m.s. 176 ile 185 arasındaki dönemi takip eden yıllarda önce lugdunum valiliği görevini üstlendi ve bu dönemde de eşi julia domna ile dünya evine girdi.^*
  
  m.s. 188 ve 189 yıllarında, daha sonra imparatorluğu birlikte yöneteceği oğulları caracalla ve geta doğdu. m.s. 190 yılında pannonia valisi oldu ve commodus'un katli sonrasında da roma'ya yürüdü. didius julianus'u yok etmek üzere roma'ya varmak üzereyken senato julianus'u devlet düşmanı ilan etti ve kendisi kısa süre içerisinde suikaste uğradı. septimius, m.s. 193 yılında ordusuyla tek bir kılıç sallamadan imparator olmuştu. ama işler öyle devam etmedi.
  
  commodus'un katli sonrasında tahtın azimli generaller arasında zırt pırt el değiştirdiğini gören senato ve soylular, taht için önce doğuda^* pescennius niger'i ve sonrasında da batıda^* britanya valisi clodius albinus'u destekledilerse de septimius her ikisini de mağlubiyete uğratarak tahtını sağlama aldı.
  
  imparatorluğunun ilk dört yılını iç karışıklarla geçiren septimius, hiç vakit kaybetmeden partlar üzerine bir sefere çıktı ve imparatorluğun sınırlarını kısa süre içerisinde cevf'e kadar genişletti. günümüz sınırlarıyla ürdün'ün tamamı ve suudi arabistan'ın da neredeyse kuzey yarısının tamamı, imparatorluk toprağı haline geldi. m.s. 202 senesinde de imparatorluğun afrika topraklarını, bilinen en geniş sınırlarına ulaştırmayı ihmal etmedi.
  
  tahta çıkışının ardından tam bir asker-imparator imajı çizen septimius, özellikle m.s. 200'den itibaren imparatorluğunun son yıllarında çıkacağı iskoçya seferine dek adeta çılgınca bir imar atılımı başlattı ve başta doğduğu şehir olan leptis magna olmak üzere roma, bizantion, singidunum ve eburacum gibi kentlerde bir sürü yeni yapı inşa edilmesini sağladı. özellikle leptis magna, kendisinin döneminde roma'nın afrika'daki en önemli ticaret merkezine dönüştü ve imparatorluğun en büyük 5'inci şehri haline geldi.
  
  iskoçya'da yerleşik kabileleri ortadan kaldırarak britanya'nın tamamını imparatorluk bünyesine katma planıyla m.s. 208 yılında oğulları ve yaklaşık 60,000 asker ile birlikte sefere çıkan septimius, bu amacına ulaşamadıysa da bölgede yaklaşık 70 yıl sürecek bir barışın yolunu açtı. fetih anlamında başarısız olduysa da imparatorluğun iç karışıklarla yıkılma noktasına geleceği üçüncü yüzyıl krizi'nin belki de en az hissedildiği toprakların britanya olması tesadüf değildir.
  
  m.s. 211 yılının 4 şubat akşamı, gut hastalığı nedeniyle vefat etti.
  
  yaklaşık dört yıl süren taht savaşları (m.s. 193-197), üç yıl süren part seferi (m.s. 197-200), m.s. 200-208 yılları arası imar odaklı çılgın proceler^* ve zafer elde edildiyse de nispeten sonuçsuz kalmış gibi görünen afrika (m.s. 202) ve iskoçya (m.s. 208-211) seferleri nedeniyle imparatorluk, kendisinin döneminde ekonomik olarak zorlanmaya başlamıştır. ölmek üzereyken oğlu caracalla'ya söylediği rivayet edilen "askerlerini iyi doyur, gerisini aşağıla" sözü de aslında bir nevi kendisinin imparatorluk ve yönetim anlayışını ortaya koymaktadır.
  
  kendisinin döneminde, imparatorluk tarihinin o güne kadar bilinen en büyük devalüasyonu yaşanmıştır ve imparatorluk bünyesindeki asker sayısı tam 1,5 kat artmıştır. septimius'un iktidarı tamamen askeri güçle elde etmiş olması da ardıllarına örnek teşkil etmiş ve kendisinin iki kuşak sonraki yeğeni severus alexander'ın kendi askerleri tarafından katledilmesiyle birlikte adeta peşine 8,000-10,000 askeri takan her generalin kendini imparator ilan etmeye başladığı üçüncü yüzyıl krizi patlak vermiştir.
  
  septimius severus'un ardında bıraktığı miras halen pek ihtilaflıdır. imparatorluk sınırlarını en geniş haline getirmiş olması, imparatorluğun pek çok şehrini tamamen bayındırlaştırmış olması ve disiplin ve adalet gibi hususlarda kendisine şöhret kazandıran uygulamaları kendisinin müspet tarafları olmasına rağmen imparatorluğu döneminde imparatorluk ekonomisinin çöküşünün ilk adımlarının atılması ve dolaylı yoldan üçüncü yüzyıl krizi ve hatta imparatorluğun idari çöküşüne giden yolun açılması da gerçekliği yadsınamayacak menfi olgulardır. kendisinin ardından tahta çıkan oğulları caracalla ve geta'nın da zayıf, beceriksiz ve kişiliksiz imparatorlar olduğu bir gerçektir. yine de kendisini severus!^*
  
  editus piafus: şöyle bir dönüp baktım da son paragrafı al, isimleri değiştir, aynı kanuni sultan süleyman!