medici

• medicilerin hikayesini anlatan empires the medici godfathers of the renaissance belgeselinde anlatılanlara göre ailenin öyküsü şöyle:
  
  mediciler, floransanın floransa olduğu zamanlarda, 15. yüzyılın ortasında floransa’nın en güçlü ailesi. zamanın deli mimarına^* dönemin en büyük kubbeli katedralini 1436’da inşa ettirmişler. desteksiz kubbe olayını hafife almayalım, dört milyondan fazla tuğladan oluşan, otuzyedibin ton ağırlığında bir yapıdan bahsediyoruz.
  
  babanın^* 1429 da ölmesinden sonra cosimo işleri üzerine almış. bir ara ayağı kaydırılmaya çalışıldıysa da kısa bir sürgün döneminden sonra tekrar başa geçmiş, bir tür gayrıresmi krallık diyebiliriz buna. halkı paraya boğmuş, medici bankın servetine servet katmış. himayesine aldığı sanatçılar için^* yıllık altıyüzbin floransa altını gibi bir para harcamıştır ki o dönemde floransaya ticaretle giren paranın altı katıdır bu. para verdiği sanatçıların karı kız peşinde koşup paraları çarçur etmesine de göz yummuş, onlar da insan, insani ihtiyaçları var demiş.. ama yetenekleri de var.. hatta sanatçılarını hindistan ve etyopyaya gönderdiği, bu bölgelerden adamlar getirttiği de biliniyor.. bu sanatçıların garip yaşam tarzlarına ve bölgede homoseksüalitenin yükselen değer olarak coşmasına karşı kilisenin tepkilerini de parayla susturmuş olması muhtemeldir. 1464’da ölmüş cosimo medici.
  
  cosimo dan sonra lorenzo de medici kıçı sağlama almak için asker kökenli bir ailenin kızıyla evlenmiş. botticelli ve leonardo da vinci de medici ailesinin himayesine aldığı sanatçılar arasında bu dönemde. 28 nisan 1478’de kardeşi juliano’nun öldürülmesinden, bir yıl sonra da karısının 34 yaşında tüberkilozdan ölmesinden sonra kendini iyice sanatçıları korumaya vermiş, 1488’de kendi ismiyle anılan sanat okulunu açmış. bu sanat okulunda yetişenlerden birisi michelangelo’dur, okula girdiğinde 13 yaşındaymış. lorenzo, michelangelo’daki yeteneği görünce herhalde bizim çocuklara da bulaşsın demiş ve medici ailesine almış. michelangelo böylece lorenzo’nun diğer yedi çocuğu ile birlikte büyümüş (gerçi sonradan medicilere gıcık olmuş, floransa’nın geleceği için tehlikeli görmüş michelangelo). lorenzo hasta yatağındayken en büyük düşmanı rahip girolamo savonarola tarafından yüzyüze lanetlendikten sonra göt korkusuyla^* 43 yaşında ölmüş. savonarola, floransa’da hakimiyeti ele geçirince lorenzo’nun döneminde üretilen resim, heykel, kitap, mücevherat yanında dönemin homosekülleri de hazırlanan büyük ateşlerde yaktırmış, rönesans eserlerini de duman etmiş böylece.
  
  neyse, işimize dönelim, lorenzo öldükten ve işler savonarola’nın lehine döndükten sonra, daha babası ölmeden kardinal ilan edilmiş olan giovanni di bicci de medici ve kuzeni julio’nun başına ödül konmuş. bunlar da floransa’dan kaçmışlar. (nasıl gittilerse artık) dokuz yıl sonra roma’ya ulaşmışlar. burada papanın desteğiyle güç (adam) topladıktan sonra floransa’yı kuşatmışlar. şehrin ileri gelenleri şehri olası bir medici diktatörlüğünden kurtarmak için niccolo machiavelli’ye akıl danışmışlar. ne var ki machiavelli’nin öğütleri eksik kalmış ve mediciler şehri ele geçirmişler (sonradan machiavelli bir kitap yazıp medicilere ithaf etmiş ama bu durum sarayda iş bulmasına olanak sağlamadığı gibi tarihe de kötü ünvanlarla geçmesine neden olmuş). papanın ölümünden sonra giovanni di bicci papa seçilmiş: onunca papa leo. halk önceleri medicilerin geri gelmesinden huylandıysa da giovanni papa seçilince geçmiş unutuluvermiş. kuzen de önce başpiskopos ardından kardinal olmuş. bu yeni papa biraz eğlenceye düşkün çıkmış. michelangelo’dan vatikan kilisesinin bin metrekarelik tavanını resimlemesini istemiş, michelangelo çok bozulmuş bu zorlama işe, medicilerden nefret etmiş ama yapmış.. incilden üçyüz üzerinde hikayeyi resimlemiş, bu olay rönesans’ın en büyük sanat eseri olarak da bilinir (1540lı yılların sonunda papanın bu resimleri fazla çıplak bularak başka biri tarafından namahrem bölgelerinin örtülmesini sağlaması da ayrı bir olaydır, evlere şenliktir, papa olası bir kıymetli büyüğümüzün ben boyle sanatin icine tukururum demesini andırır, arada 500 yıl fark var, çok değil. michelangelo’nun cevabı da bu kıymetli büyüğümüze seslenir o zamandan: “let this holiness attend to the reform of the world, reforming a painting is too easily done”).
  
  1516’da papalığın kardinalleri papalarını öldürmeye karar vermiş ama uyanık giovanni önceden haber alarak isyancıları öldürtmüş. tabii bu lüks yaşam papalığın kasasını boşaltınca zamanında bizim politikacıların yaptığı gibi cennetten arsa^* satmaya başlamış. rahipler kucağına içinde belgeler olan sandıkları alıp dağ bayır dolaşmışlar (aslında onlarınki biraz faklı bu anlamda bizimkilerden, yani günahı olanlar satın alınca günahlarından arınıyorlar, bizimkinde alanın günahkar olup olmadığına bakılmıyor. ha alırsın tapuyu, cennete gidemezsin, elinde kalır.. o başka).
  
  neyse, bu dönemde 1517’de martin luther, yeter be kardeşim, ne oluyor yahu, nedir bu saçmalık diyerek 95 maddelik tezini yayınlamış. giovanni, martin luther’i önceleri ciddiye almamış ama işler büyümüş.. 1521’de ölünce kuzeni julio de medici iki yıl sonra, yedinci papa clement olmuş. luther’in başına açtığı bela büyüyüp ordular roma kapılarına dayanmış. giovanni bakmış adamlar ciddi, hele yakarız romayı da yakarız deyince st. angelo kalesine kaçmış. yedi ay sonra altınlarını eritip çamaşırlarının içine dikerek saklayıp kaleden çıkmış. güç toplayıp floransa’yı almak için birlikleriyle geri geldiğinde burada bulunan yeğeni için ölüm tehditleri almış ve geri çekilmiş. bu yeğeni daha sonra fransa kralının oğluyla evlendirip fransa üzerindeki etkisini artırmaya yönelmiş. bu arada michelangelo’yu da yanına aldırmış. giovanni 1534’te ölmüş.
  
  varislerden floransa dükü alessandro de medici yatağında öldürülünce diğerleri kadar eğitimli olmayan (dolayısıyla floransa’daki medici fanatiklerinin, daha kolay kontrol edilebileceklerini düşündükleri) kuzeni cosimo i de medici floransa’ya çağrılmış ve yeni dük olarak seçilmiş. giorgio vasari kendisini cosimo’ya imaj yaratıcısı^* olarak adamış, çekirge muamelesi yaparak yetiştirmiş. cosimo ispanya krallarından birisinin kızını alarak askeri anlamda kıçı sağlama almaya çalışmış (yahu eskiden bizimkiler de böyleymiş ama sonradan bırakılmış bu gelenek, yazık valla). neyse, bu cosimo, floransa’da yeni bir sanat okulu açmış, ne var ki o dönemde yetmişli yaşlarında olan michelangelo’nun, medicilere olan tepkisi nedeniyle bu okula gelmemesi cosimo’yu üzmüş. michelangelo 1564’teki ölümüne kadar bu tutumunu sürdürmüş (fakat cosimo ölümünden sonra michelangelo’nun cesedini roma’dan alıp floransa’ya getirtmiş, törenle gömmüşler). bu dönemde giorgio vasari de tarihin ilk sanat tarihi kitabını yazmış, kitabı cosimo’ya adamış, medicilerle birlikte sanatın yükseldiği döneme de rönesans adını vermiş (bu adın ilk kullanımı oluyor bu). fakat bu cosimo, ataları kadar cesaretli değil^*, katolik kilisesiyle arasını bozmamak için kilisenin sapık^* ilan ettiği kitapların yakılması olayını organize etmiş ve papa tarafından grand düklüğe yükseltilmiş. bu dönemde galileo galilei de genç medicilere hocalık yapmaya başlamış, bir süre medicilerin himayesi altında bol maaşlı rahat bir yaşam sürmüş. satürn etrafında bulduğu uydulara medici stars diyecek ve (giordano brunonun yakılmasını seyrettikten sonra) yazdığı kitabı kendilerine ithaf edecek kadar karşılığını vermiş bu rahatın. ancak kitap kilisenin tepkisine yol açınca galileo’nun yardım istediği cosimo, galileo’yu değil kiliseyi seçmiş ve bu olay 22 haziran 1632’de galileo’nun vatikan’da jürinin ayaklarına kapanarak bulduklarını inkar etmesine neden olmuş.
  
  böylece cosimo efendi de rönesans hareketine son vermiş ve medicilerin tarihten silinip gitmesine neden olmuş (aslında aile kaybolmamış^*, tarihten silinmişler).
• rönesans'ın ba$langıcında büyük rol oynamı$ ve onu yönlendirmi$ florentine aile.
  
  13. yüzyılda mütevazı bir $ekilde ticarete ba$layan ailenin soyadının, ilaç ticareti ^* yapmalarından geldiği söylenir. ailenin talihi ise medici bankası'nı kuran giovanni di bicci de medici ile dönmü$tü. bu noktadan sonra mediciler bir hanedana dönü$ürken; medici bankası ise kralları finanse eden, avrupa'nın en saygın çok-uluslu bankalarından biri haline geldi.
  
  giovanni'nin oğlu cosimo de' medici ise politika ile ilgilenmeyen babasının aksine, 1434'te gran maestro olarak, floransa'nın gayriresmi hükümdarı oldu. yönetimindeki floransa refaha ula$ırken, ailede sanata ilk kez yatırım yaparak $ehrin rönesans'ın merkezi haline gelmesini sağladı. konstantinopolis'den kitaplar getirterek avrupa'nın en büyük kütüphanesini olu$tururken, donatello ve brunelleschi gibi büyük sanatçıları finanse ederek david heykeli ve duomo^*'nun kubbesini yaptırdı. cosimo'ya ölümünde roma imparatorlarına verilen pater patriae ünvanı verildi.
  
  leonardo da vinci, michelangelo ve boticelli gibi dehaları destekleyeren oğlu lorenzo de' medici'nin ise bizim için daha büyük önemi var. o tarihlerde kendisi floransa'nın tiranı iken, hızla yükselmekte olan osmanlı imparatorluğu'nun ba$ında fatih sultan mehmed vardı. hırslı bir politikacı olan lorenzo, fatih'in italya'yı da fethetmeyi planladığını biliyordu. bu yüzden ön yüzünde fatih, arkasında ise kendisinin bulunduğu madalyonlar bastırttı. eğer fatih'in ömrü yetse idi, muhtemelen roma imparatorluğu topraklarını birle$tirirken italya valiliğini de medicilere verecekti.
  
  ilk floransa dükü alessandro de' medici'den itibaren bu görev monar$ik hale geldi ve oğlu cosimo i de' medici ile toskana grandüklüğüne geni$ledi. cosimo'nun karısı^*, medicilerin batan rakip ailesi pitti ailesinin sarayı palazzo pitti'yi satın alırken, kendisi de uffizi galerisini in$a ettirdi. aile 1743'te ölen son üyesi anna maria luisa de' medici'ye kadar nüfuzunu korudu.
  
  sanatın koruyucuları olarak bilinen medicilerin motivasyonu büyük bir ihtimalle rönesans'ın yaygın dü$üncesi olarak bilinen "bu hayatı bir kere ya$ıyoruz, öyleyse onu daha güzel kılmak için elimizden geleni yapmalıyız" idi. bunu da gelmi$ geçmi$ en güzel resim, heykel ve yapıtların ortaya çıkmasında büyük rol oynayarak ba$ardılar.
  ^*
• sanki kaynanalar dizisinde ki kantar ailesinden bahsediyormus gibi kendilerine sonradan görme ve züppe elestirileri yapistiranlarin, önce kendi secerelerine bakmasi gerektigini hatirlatan hanedan.
• düşünün ki rönesans döneminde italya'da yaşıyorsunuz ve bankacılığı geliştirerek paraya para demiyorsunuz. hal böyle olunca 300 yıllık bir hükümdarlık ve batı kültürünün mihenk taşı olan düşünür ve sanatçılarla (misal boticelli, galileo, michelangelo, da vinci, donetello, brunelleschi....) içli dışlı olmak ve onlara işler yaptırmak kaçınılmaz oluyor. inanılmaz saraylarda yaşayıp ülkenin ekonomik, kültürel, siyasi, dini ( 300 yıl içinde 4 papa çıktı bu aileden) her alanına yön veriyorsunuz. medici ailesi'ne hoşgeldiniz.
• donemin floransa'sinda sehir, buyuk ailelerin gucu ve nufusuna gore ayriliyor; mediciler, pucciler gibi. bu iki aile de ronesans doneminde cok iyi anlasamiyor, hatta sehir icerisinde cesitli carpismalar gerceklestiriyorlar. bugun medici ailesi, rezidanslarinda, bahcesinde roma doneminden kalma heykeller, sutunlarla beraber ikamet etmektedirler. o kadar ki, ailenin son kusak uyeleri-yani torunlar- bu heykellerin uzerine, sanki bahcedeki dut agacina cikar gibi, tirmanmaktadirlar. bu arada ailenin en buyugu de evde amerikalilara italyan mutfagi kurslari vermektedir fahis fiyatlara. pucci ailesi ise, ailenin ismini tasiyan modaevinin kurucusu emilio pucci 'den sonra, icinde bulundugumuz gunlerde moda dunyasinda 50lerdeki sasali gunlerine geri donmustur. pucci ailesinin en genc ferdinin evinin banyosu da, bruno lesci tarafindan yapilmis "duomo de florencia" a bakar, disardan buna da boyle belgesel vs gibi haber programlarinda taniklik eden insanin da uzun bir ic gecirmesine neden olur.
  
  (bkz: duomo)
• galileo galilei'nin de sponsoru aile.
• tüccar kökenli bir aile olan mediciler, parasal güçlerini kullanarak etkili olmuşlar, bununla da yetinmeyip floransa kentinin yönetimini ele geçirmişlerdir. hızlarını alamayan aile içlerinden üç papa çıkartarak dini bir güce de sahip olmayı ihmal etmemişler.
  
  gelgelelim bu mümtaz ailemizin asıl ünleri sanata olan desteklerinden kaynaklanmaktadır. bir bakıma powered by hadisesi.
  
  medici ailesinin ilk büyük ismi olan cosimo i de medici^*, ki kendisi 1389- 1464 yılları arasında yaşamıştır, sadece antik eserler ve küçük objeler ilgilenmekle kalmamış, ayrıca kiliseler için birçok sunak resmi sipariş etmiş, floransa’daki san marco manastırı’nın restorasyonuna destek olmuştur.
  
  cosimo’nun sanat koruyuculuğu daha çok dini içeriklidir. kendisi şüphesiz kilisenin gücünün ve halk üzerindeki etkisinin farkındaydı ve bu etkiden yararlanmak istiyordu. ancak cosimo, sanatı sadece dini kurumlar için desteklemedi. aynı zamanda, bir saray ve bu saray için aralarında donatello’nun david heykeli ve paolo uccello’nun san romano savaşı panosunun da bulunduğu çok sayıda eser sipariş etmiştir.
  
  15.yüzyılda lorenzo de medici’yle^* ailenin sanat koruyuculuğu en üst anlamına kavuşmuştur. kardeşi giuliano^* ile birlikte çok iyi bir sanat eğitimi almışlardı. kendisi de bir şair olan lorenzo, etrafında pek çok edebiyatçı ve hümanist toplamıştır. ayrıca resim, heykel ve mimariye de ilgi göstermiştir. ailenin içinde bulunduğu ekonomik sıkıntılara rağmen sanata yatırım yapmaya devam etmiş olması onun sanata olan tutkusunu bizlere göstermektedir.
  
  lorenzo medici, aralarında botticelli, verocchio, leonardo da vinci, giuliano da sangallo ve medici bahçelerindeki heykel okulunda yetişen michelangelo’nun da bulunduğu çok sayıda sanatçıya kucak açmış, bağrına basmıştır. onlardan pekçok eser talep etmiş ve çalışmalarını desteklemiştir.
  
  1519 yılında cosimo de' medici’nin soyunun son temsilcisi lorenzo de' medici’nin ölmesiyle michelangelo, onunla birlikte genç yaşta ölen nemours dükü giuliano’nun mezarlarının konulduğu kiliseye bu iki ismin heykelini yapmıştır. (vefa diye ben buna derim)
  
  medici ailesi’nin son temsilcisi 1743 yılında ölen anna maria luisa de' medici’dir.
  
  ailenin soyağacı için;
  
  http://en.wikipedia.org/wiki/medici_family_tree
  
  ekleme: medici'ler üç papa çıkarttı demişim entryimde ancak papalar listesine şöyle bir baktım da dört papa varmış medici'lerden, bunlar;
  
  x. leo (giovanni di lorenzo de' medici) papalık dönemi 9 mart 1513 - 1 aralık 1521 arasındadır, martin luther'i aforoz eden papanın ta kendisidir.
  
  clement vii (giulio di giuliano de' medici) 26 kasım 1523 - 25 eylül 1534 tarihleri arasında papalık yapmıştır ve x.leo'nun kuzenidir.
  
  pius iv (giovanni angelo medici) 26 aralık 1559 - 9 aralık 1565 tarihleri arasında görev yapmış, diğer üç medici'nin aksine kendisi floransa'da değil milano'da doğmuştur.
  
  leo xi (alessandro ottaviano de' medici) 1 nisan 1605 tarihinde papa olmuş ve 26 gün sonra hakkın rahmetine kucak açmıştır. nur gölünde yatsın.
• 13. ve 17. yüzyıllar arasında yaşayan mediciler esasında köşeyi bankacılıktan dönmüşlerdir. medici bankası zamanında avrupa'daki en başarılı, en saygın ve güvenilir bankaydı. zamanla inanılmaz bir şekilde zengin olan aile italya'da ve tüm avrupa'da politik alanlarda da etkili olmaya başlamıştır. aileyi bankacılığa ilk sokan giovanni di bicci de medici aynı zamanda floransa hükümetinde etkin bir rol oynamıştır.
  
  medici'lerin başarıları ve ünleri daha ziyade mimari ve sanata yaptıkları yatırımdan gelir. dönemlerinin en iyi ustalarına, özellikle donatello ve michelangelo gibi büyük sanatkarlara heykeller, resimler, kiliseler, binalar, süslemeler yaptırmışlardır. bunlar italyan sanatını adeta parayla beslemiş ve rönesans'ı şaha kaldırmışlardır. rönesans'ın altın çağında floransa'nın lideri bir medici olan lorenzo medicidir(muhteşem lorenzo). tüm bunların dışında fazla paradan ne yapacağını bilemeyen aile fertleri de varmış ve bunların garip takıntları olduğu söylenir(her gün tepeden tırnağa kırmızı giyinip atla bir tepeye gitmek gibi).
• kendi dönemlerinde, muhasebenin temel mantığı olan çift taraflı kayıt yokken , bankalarının kayıtlarını nostro ( aktifler) ve vostro ( pasifler) olarak tutan aile.
• machiavelli'yi floransa'dan sürerek düşünürün "prens" adlı eseri yazmasında rol oynamış hanedan .günümüzde gorri ailesi bu geleneği sürdürüyor sanki. terim de tam bir machiavellist zaten.