pater patriae

• roma imparatoru augustus a i.ö. 2 (5 şubat) tarihinde verilen ünvan. vatanın babası anlamındadır.
  
  (bkz: süleyman demirel)
• pater patriae (çoğulu patres patriae), latincede "vatanın babası" anlamına gelen ve roma imparatorluğu döneminde verilen bir onur unvanıdır. ayrıca parens patriae şeklinde de kullanılmıştır.
  
  tüm diğer antik roma unvanları gibi pater patriae unvanı da, roma senatosunun kararıyla verilmiştir. ilk olarak marcus tullius cicero'ya verilmiştir. ikinci olarak ise jül sezar'a verilmiştir. bunun dışında bu unvanı sadece roma imparatorları'na verilmiştir.
• latince'de vatanın babası anlamına gelmekte olan onursal unvan.
  
  geç dönem roma cumhuriyeti'nde catilina komplosunu çökertip cumhuriyeti kurtardığı düşünülen ünlü hatip, filozof ve politikacı marcus tullius cicero'ya senato tarafından ilk kez bahşedilen bu unvan, aslında daha evvel "roma şehrinin babası" daha doğrusu "roma şehrinin ebeveyni" biçiminde şehrin efsanevî kurucusu romulus ve şehri m.ö. 4'üncü asrın başlarındaki kelt akınlarından kurtaran marcus furius camillus'a bahşedilmiş unvanın yeniden hayata geçirilmiş adıdır.
  
  (bkz: parens urbis romanae/@ncpzbsn)
  
  cicero'nun bu unvana layık görülmesine giden yolu ve olaylar silsilesinin önemli bir kısmını "pro murena oratio" ya da "murena savunması" isimli kitaptan öğrenebilirsiniz. söz konusu kitap, cicero'nun dönemin konsülü murena'yı savunmak için kurulan mahkemede avukat olarak yapmış olduğu konuşmaların bir derlemesi olup deyim yerindeyse kendisinin "ne murenası kardeşim, roma elden gidiyor"^* şeklindeki ateşli müdafî tavrının da etkisiyle cumhuriyete karşı girişilen bir komployu çökertmesiyle son bulmaktadır.
  
  cicero'nun ardından bu unvana layık görülen ikinci romalı ise gaius juius caesar'dan başkası değildir. iç savaşı kazanmasının ardından m.ö. 45 senesinde kendisine bahşedilen bu unvan, cumhuriyet yönetiminden principatus idaresine geçmeden evvel son olarak kendisine bahşedilmiştir.
  
  m.ö. 27 senesinde princeps ilân edilerek imparatorluğun kurucusu haline gelen augustus'a ise bu unvan aynı sene teklif edilmiş olup kendisi bu unvanı ilk etapta reddedip m.ö. 2 senesinde kabul etmiştir. ilerleyen senelerde bu unvanı reddetme ya da reddettikten seneler sonra kabul etme durumu bir imparatorluk geleneği halini almıştır. "recusatio" olarak bilinen bu eylem, tıpkı unvanın onursallığı gibi sembolik bir jestten ötesi olmasa da bilhassa monarşiye karşı tarihten gelen şiddetli bir alerjisi olan senato tarafından imparatorların hüküm sürmekten ziyâde hizmet etmek için var olduğuna dair bir gösterge olarak da yorumlanagelmiştir.
  
  augustus'tan sonra tahta çıkan tiberius, bu unvanı kendisine bahşetmek isteyen senato'nun teklifini geri çevirmiş ve bu unvanı 23 senelik hükümdarlığı süresince hiç kullanmamıştır. bu unvan kendisine teklif edilir edilmez kabul eden ilk imparator ise julio-claudian hanedanı'nın üçüncü imparatoru olan caligula'dır.
  
  m.ö. 27 ilâ m.s. 284 seneleri arasına tarihlenen principatus döneminde senato tarafındna gaspçı olarak değerlendirilen maximinus thrax gibi birkaç imparator haricinde istisnasız her imparatora senato tarafından teklif edilen bu unvanı, çoğu imparator er ya da geç kabul etmiş olsa da publius aelius hadrianus gibi bu unvanı tam üç defa (m.s. 117, 121 ve 125) reddedip dördüncü seferde (m.s. 128) kabul eden imparatorlar da bulunmaktadır.
  
  bu unvana en genç yaşta layık görülen kişi ise m.s. 238 senesinde 12 yaşındayken tahta çıkan ve neredeyse eş zamanlı olarak bu unvanın bahşedildiği imparator üçüncü gordianus'tur^*. izmit arkeoloji ve etnografya müzesi'nde hâlen sergilenmekte olan ve libyssa^* kentine ait olduğu bilinen bir mil taşı, m.ö. 238 senesine tarihlenmektedir ve üzerinde vatanın koruyucusu ve babası gordianus ibaresi yer almaktadır.
  
  diocletianus ile geçilen dominatus döneminde ise senato'nun hem nüfuzunun hem de aktif siyasetteki rolünün son derece sınırlı bir hal almasıyla birlikte ne bu unvanın onursal bir değeri kalmış ne de imparatorlar bu unvana sembolik de olsa bir kıymet atfeder olmuşlardır. söz konusu unvanın son sahibinin aslında imparatorluğu principatus günlerine döndürmek isteyen ve son pagan imparator olarak da bilinen flavius claudius iulianus olması ise imparatorluğun hikayesi ve evrimleşmesi bakımından son derece anlamlıdır.
  
  söz konusu unvan, roma uygarlığının çağlar boyunca yankılanan nüfuzuna paralel bir biçimde isveç kralı gustav, birleşik devletler kurucusu ve ilk başkanı george washington ve hollanda'nın bağımsızlığına giden yolu açan prens willem tarafından da resmî olarak kullanılmıştır.
• floransa'ya ciddi katkıları olan cosimo de medici'ye de verilen ünvandır. uffizi galerisi'nde ünvanıyla beraber cosimo'nun bir heykelini görebilirsiniz.
• (bkz: babaların babası)