tercüman-ı hakikat

• bu gazetemiz 1878 senesinde dünyaya "merhaba" demiştir.
  
  dönemin saygın bir yayınıdır. ve fakat bu entrynin de müsebbibi olacak, -aradan yüzyıl kadar geçtikten sonra tabii) ilginç gelen haberler yayınlamış bir mevkute bu. bunlardan biri sandalyelerden düşürüp takla attıracak kadar komik... en azından bugün öyle bir haberi hayal edemiyoruz. acayip samimi ve "amatörce" sanki...
  
  dinleyelim:
  
  başlık: bulunmuş bir para
  
  haber: "eminönü’nde mavnacılık eden rize’li ali ve refiki memiş dün o civarda 25 ingiliz lirası, beşi biryerde bir altın, bir buçuk fransız altını, 17 osmanlı lirası, 11 kremiçi beynlerinde taksim ederlerken sana çok bana az diye aralarında münazaa hâdis olur. o sırada memurin-i zabıta işten haberdar olmakla icra kılınan tahkikatta bundan bir kaç gün evvel safranbolu’lu ibrahim efendi namında birinin bu meblağı düşürdüğü anlaşılmakla meblağ-ı mezkure sahibine teslim olunmuş ve parayı bulup da zabıtaya teslim etmeyen ali ve memiş tevkif edilmiştir."
  
  ayrıca;
  (bkz: ahmet mithat efendi)
• ii.abdülhamid döneminde yayımlanan en önemli gazetedir. ahmet mithat 26 haziran 1878'de çıkarmaya başlamıştır. ancak bu gazete, yönetime karşı siyasal muhalefet yapmak yerine halkı eğitici ve okuma alışkanlığı kazandırıcı bir yayın politikası izlemiştir.
• ahmet mithat efendi tarafından 1878 yılında istanbul'da yayın hayatına giren günlük gazete. kurtuluş savaşı'nı desteklemiştir.
  
  *
• şerif ahmet çaycı'nın ömer faruk akün danışmanlığında yaptığı doktora tezi bu konudaki en önemli çalışmadır.
• 144 yıl önce bugün (27 haziran 1878) çıkmaya başlayan günlük gazete.
  
  kurucusu ve idarecisi ahmed midhat efendi.
  kuruluşunda abdülhamid politikalarına destek veren nitelikte yayınları varmış.
  ittihat terakkini ilk zamanları muhalif yayın yapmış ama sonrasında ahmed midhat ve ekibi gazeteden uzaklaştırılmış.
  mütareke döneminde milli mücadele taraftarı yayınlar yapmış. 1924 de kapanmış.
  3 devir görmüş bir gazete.
  
  aşağıdaki linkte ayrıntılı okuyabilirsiniz.
  https://islamansiklopedisi.org.tr/…rcuman-i-hakikat
• 1878 yılında ahmed midhat efendi tarafından yayımlanmaya başlanan günlük gazetedir.
  
  ahmed midhat ilk olarak birinci meşrutiyet'in öncüsü olacak olan mithat paşa'nın himayesinde, 1860'lı yıllarda gazetecilik faaliyetlerine başlamıştı. mithat paşa'nın bağdat valiliği döneminde de yanında yer almış, bağdat'taki yılları kaleminin güçlenmesinde önemli rol oynamıştı. istanbul'a döndükten sonra gazete ve mecmualara makaleler yazmaya devam ederken bir yandan da bir matbaa kurup hikayelerini yayımlamaya başlamıştı. fakat 1873 senesinde materyalist düşünceler barından ''duvardan bir sada'' adlı makalesi sebebiyle genç osmanlılar'la beraber rodos'a sürülmüştü.
  
  beşinci murat tahta çıktıktan sonra ilan edilen af sayesinde istanbul'a dönebildi. bu sürgün kendisinin bakış açısını değiştirmiş, mithat paşa ve onun meşrutiyetçi düşüncelerine karşı cephe almıştır (kısacası dönmüştür). ikinci abdülhamit'in tahta çıktığı ve birinci meşrutiyet'in ilan edildiği dönemde ahmed midhat mutlakiyetin erdemlerini savunmaya başlamış, avrupa tipi bir parlamentonun osmanlı devleti'ne ve islam gelenekleriyle bağdaşmayacağı görüşüne sarılmıştı. yeni sultan ikinci abdülhamit de mithat paşa ve kadrosunun baskılarını kırmak için basının önemli bir araç olacağının farkındaydı. basın aracılığıyla halkı meşrutiyetin saltanatı, hilafeti ve dolayısıyla müslüman toplumunu yıkmayı hedeflediğine ikna etme çabasına girişti. bu dönemde ahmed midhat da sultanla aynı fikirde göründüğünden, kısa sürede sultanla yakınlaşmayı başardı. 1877'de kaleme aldığı ''üss-i inkılab'' isimli kitabında sultan abdülaziz'in tahttan indirilmesini ve ikinci abdülhamit'in meşrutiyetin ilanına zorlanmasını eleştirdi. bu kitabıyla da sultanın gözüne girip, dostluğunu kazandı. nitekim sultanın desteğini arkasına alan ahmed midhat, mizacı gereği didaktik tarzda yayınlar yapıp, daha geniş kesimlere ulaşmak için yeni bir gazete çıkarma düşüncesindeydi. bu doğrultuda da abdülhamit'ten mali destekler alıp, 27 haziran 1878 tarihinde tercüman-ı hakikat gazetesini çıkarmaya başlamıştır.
  
  ahmed midhat, gazeteyi bir eğitim aracı olarak görmekteydi. başlangıçta gazetesinde avrupa gazetelerinden yaptığı çeviriler, adapte ettiği romanlar ve pek çok konuda yazılar yer aldı. ayrıca batı dünyasındaki son buluşlar, teknolojik yenilikler hatta beşir fuad'ın pozitivist fikirleri bile yayımlanmıştır. bu açıdan ahmed midhat'ın gayesi halka okuma yazma alışkanlığı kazandırma, bilgiyi halka ulaştırma, kültürü tabana yaymaktı.
  
  gazetenin bir başka amacı da ikinci abdülhamit'in kamuoyunu biçimlendirip, zihinleri yönlendirme isteğini yerine getirmekti. ahmed midhat, sultanın yönlendirmeleriyle gazetede pek çok yazı dizisi kaleme almıştır. örnek olarak 1878 temmuz'unda ''istibdat'' başlığıyla bir yazı dizisi yayımlamaya başlamıştır. ahmed mithat bu yazı dizisinde; mutlakiyetin toplum açısından faydalarını, mutlakiyetin en doğru hükümet biçimi olduğunu, yürürlükten kaldırılan anayasanın devlet düşmanları tarafından sultanın yetkilerini gasp etmek için bir araç olarak kullanıldığını yazmıştır. bu tarz yazı dizilerinden sonra kendisinden avrupalı devletlerin osmanlı'ya karşı izlediği siyasetler hakkında yazılar yazması istendi. ahmet mithad da ingiltere ve iran'la ilişkilere dair yazı dizileri yayımladı. kısacası abdülhamit döneminde tercüman-ı hakikat; ilk etapta sultanın saltanatını güçlendirmesinde önemli rol oynamış, daha sonra da izlenilen panislamizm siyasetine hizmet etmiştir.
  
  1880'li yıllarda yazar kadrosuna muallim naci'nin katılmasıyla gazetenin edebi yönü kuvvetlenmiştir. muallim naci'nin yazıları eski-yeni tartışmalarının (abes muktebes) alevlenmesine, ahmed midhat'ın dilde sadeleştirme konulu yazıları da servet-i fünuncular'la münakaşalara neden olmuştur. gazete ikinci meşrutiyet'in ilanı döneminde tarafsız bir tutum sergilemeye çalışsa da ittihat ve terakki karşıtı yazılar yayımlamıştır. ittihatçıların iktidara gelişiyle gazetenin muhalifliği sona ermiş, bu dönüş büyük tepkilere yol açmış, gazete prestijini ve saygınlığını yitirmiştir.
  
  ahmed midhat 1912 senesinde ölünce gazetenin yönetimine ahmet ağaoğlu gelmiştir. bundan sonra gazete ittihat ve terakki yönetimini destekleyen bir politika izlemiştir. 1920'lere gelindiğinde de milli mücadele hareketinden yana olmuş, cumhuriyetin ilanından kısa bir süre sonra da kapanmıştır. (1924 senesi)
  
  gazetenin 46 yıllık serüveninde yazar kadrosunda pek çok önemli isim yer almıştır. bazıları: peyami safa, nabizade nazım, ahmet refik altınay, ahmet rasim, ismail safa, muallim naci, ibnü'l-emin mahmut kemal inal... halid ziya uşaklıgil'in bir şiir denemesi ve hüseyin rahmi gürpınar'ın ilk eseri ''şık'' ilk defa bu gazetede yayımlanmış, halide edip adıvar, hüseyin cahit yalçın, nigar hanım gibi isimlerin yazıları da gazete yayımlanmıştır. tolstoy'un, aleksandr puşkin'in çevirileri ve fatma aliye'nin bir eseri de gazetede tefrika edilmiştir.
  
  kaynaklar:
  + kemal karpat - islâm'ın siyasallaşması - istanbul bilgi üniversitesi yayınları.
  + mehmet tekin - tercümân-ı hakîkat - tdvia - cilt: 40.
  + orhan koloğlu - ''tercüman-ı hakikat'' - dünden bugüne istanbul ansiklopedisi - cilt: 7 - kültür bakanlığı ve tarih vakfı ortak yayını.
• ahmet mithat efendi tarafından 25 haziran 1878’de yayımlanmaya başlanan gazete, önce 4, sonra 8 sayfa olarak çıkmıştır. gazetenin sahibi mehmet cevdet bey’dir. sorumlu müdürü mehmet salih bey, başyazarı ağaoğlu ahmet bey olan gazetenin kadrosunda ahmet ihsan tokgöz, abdülhak hamit, hüseyin rahmi gürpınar, ahmet rasim, halide edip adıvar, necip asım ve hüseyin cahit yer almıştır. son sayısı 12 ocak 1924’teki 15.325’nci sayıdır. haberlerin yanı sıra gazetede batı ve bilim dünyasına ait bilgiler ve romantizm, natüralizm, realizm gibi sanat akımlarına dair makaleler yayımlanarak halkın kültür seviyesini yüksek tutabilmek, medeni dünya ile barışık yeni bir toplum inşa edebilmek amaçlanmıştır. fatih serkan azizata. osmanlı'dan cumhuriyet'e milli egemenlik, s. 193.