ispanyol gribi

• (bkz: 1918 grip salgini)
• (bkz: ispanyol nezlesi)
• 1918 yılında meydana gelen ve savaş bittikten sonra dünyaya yayılan domuz gribinin atası olan hastalık tahmini ölü sayısı 100 milyondan kişiden fazladır.
• şarkısı çıkmış.
  
  "kapat kapıları, kapat kapat, doktor girmesin
  ispanyol gribinden öldüğümüzü kimse bilmesin
  ölelim, ölelim artık, bitsin bu bulaşıcasına illet, bitsin bu salgın."
  
  .
• dünya savaşı dolayısıyla 1918 yılında dünya nüfusunun %5'ini sadece 18 ay içinde öldürmüş griptir.
  domuz gribinin bu gribin mutasyon geçirmiş versiyonu olduğu iddaa edilmektedir.
• birinci dünya savaşı sonlarına denk gelen zamanlarda, dünya genelinde çok sayıda insanı hayattan koparan salgına sebep hastalıktır.
  
  o zamanlar toplam nüfusun %5'ine denk gelen sayıda insanı dünya denilen diyardan alıp savurmuştur.
  
  adındaki 'ispanyol' ispanya'da ortaya çıkmasından değil; ilk kez ispanyol medyasında konuşulup bahsedilmesinden gelmektedir çünkü ispanya birinci dünya savaşı' nda savaş dışı ve sansürden uzaktır. savaştaki avrupa medyası bu salgını sümen altı etmiştir.
  
  mustafa kemal: türk'ün medarı iftiharı;
  
  samsun'a hareket etmeden evvel bu hastalığa yakalanmış, şükür ki atlatmıştır.
• franz kafka da akciğer kanseri tanısı aldığı 1917 yılından sonra 1918'de ispanyol gribine yakalanmıştır. (bkz: akciğer kanseri/@ibisile)
  
  sigmund freud'un ikinci kızı, hamburg'da yaşayan iki çocuk annesi sophie freud 1920'de ispanyol gribi salgınında ölmüş. sanırım kendisi de ispanyol gribi geçirmiş.
  
  voyage au bout de la nuit'te 100 yıl önceki ispanyol gribi salgını da 40 yaşındaki bir alman'ın ölümü biçiminde, 1 cümleyle romana girmiş, hafiften ürperdim. kitabın ilk üçte birinde savaş görünümleri ağırlıklı tarafında gerçekçi olduğu halde sıkıldım kendi adıma. yalnız çok harbi, taşaklı buldum, sahici yazar tarafından hoşlandım. olumsuz duygu ve saptamalarla yüzleşmesi, özeleştirisi güçlü, tüm insanlığı mahkum edebilmek için kendini de topun ağzına koymuş. muhtemelen çok da iyi bir pratisyen hekimmiş. celine/bardamu hiç de kendini savunmamış, ne hastalara, ne rakip hekimlere karşı. doktorluğunu sefil aşağı mahallelerde sürdürürken sürekli insan deneyimi tanıklığı yapmış, engin, derin ve çirkef şeyler öğrenmiş. hekimliği eşzamanlı sosyoloji ve insan bilgisini artırmaya kullanmış. olasılıkla hümanist anarşist temelde her şeyi olduğu gibi kabul ederek, insandan ahlaklılık ve yücelik beklemeyerek, kendini de yutmuş olması gereken diplerden kurtulup yüzeyi bulabilmiş. beni bu hekimce ve sosyologça sayfaları, ilişkilere ileri derecede fizik bedensel baktığı halde her kadınla, her insanla basmakalıp olmayan, insani, yeni ve özgün ilişki kurduğunu gösteren anlatımları çok etkiledi. (bkz: voyage au bout de la nuit/@ibisile)
  
  "lorca otuz sekiz yaşındayken faşist bit ölüm mangası tarafından öldürülmüşrü. apollinaire de aynı yaştayken birinci dünya savaşı'nın bitmesine bir gün kala ispanyol nezlesinden ölmüştü. desnos kırk dört yaşındayken theresienstadt toplama kampı'ndan kurtarıldıktan birkaç gün sonra tifüsten ölmüştü." paul auster - 4 3 2 1
  
  "1917'de oğullarının cephede savaştığı i. dünya savaşı esnasında damağında bir kitle keşfetti ve 1923'te kanser teşhisi kondu. (...) en sevdiği kızı sophie 1919'da 26 yaşındayken gripten öldü, 1930'da da annesi 95 yaşında öldü. freud aşağı yukarı 60 yıl viyana'da yaşayıp çalıştıktan sonra 1938'de yine psikanalist olan kızı anna'yla birlikte nazilerden kaçıp londra'ya gitti ve 1939'da orada öldü." adam phillips - freud olmak bir psikanalistin gelişimi
  
  (bkz: 1918 grip salgını)
  (bkz: ispanyol nezlesi)
  (bkz: pandemi/@ibisile), epidemi/@ibisile
  (bkz: şehabettin süleyman)
  (bkz: ali başhampa)
  (bkz: egon schiele)
• avusturyalı ünlü ressam egon schiele'nin 28 yaşında ölümüne neden olan hastalık.
  (bkz: egon schiele)
• dodge marka otomobillerinin yaratıcısı john francis dodge ve horace elgin dodge kardeşlerin ölümüne neden olan hastalık.
• ya da ispanyol nezlesi, 1918-1920 yılları arasında h1n1 virüsünün ölümcül bir alt türünün yol açtığı grip salgınıdır. ispanyol gribi, 18 ay içinde 50 ile 100 milyon arası insanın (o dönemde yaşayan nüfusunun %5'i) ölümüne sebep olarak insanlık tarihinde bilinen en büyük salgın olmuştur. ispanyol gribinin bir özelliği, zayıf, yaşlı ve çocuklardan çok, sağlıklı genç erişkinleri etkilemiş olmasıdır. birinci dünya savaşı'nın son aylarında tüm dünyayı etkisi altına almış, hatta kimi tarihçilere göre dört yıl süren savaşın sona ermesinde önemli bir etken olmuştur.
  
  türkçede 1918'den itibaren "ispanyol nezlesi" sözcük grubu kullanılmıştır. yıllar sonra açılan bazı toplu mezarlardan alınan örnekler sonucunda domuz gribine sebep olan h1n1 virüsünden (birkaç ufak farklılık haricinde aynı) kaynaklandığı anlaşılan hastalık, ingilizce'den tercümeden dolayı "ispanyol gribi" olarak anılmaya başlanmıştır. bu hastalığa "ispanyol" gribi denmesinin sebebi dünyada birinci dünya savaşı yıllarının kamuoyundan yeni bir hastalık salgınının saklanmasına rağmen ilk olarak ispanya kamuoyunda tartışılmaya başlamasıdır yani ispanya bu hastalığın ortaya çıktığı veya en yoğun olduğu yer değil; bu hastalığın bir salgın olduğunun tespit edildiği yerdir.
  
  tarihçe
  ispanyol nezlesi ilk kez 11 mart 1918'de abd'nin new mexico eyaletinde tespit edildi. salgın 1918 eylül-kasım aylarında zirve noktasına ulaşmış ve türkiye dahil tüm dünya ülkelerini etkilemiştir. hindistan'da 17 milyon kişi, yani ülke nüfusunun %5'i bu hastalıktan ölmüştür. abd'de nüfusun yaklaşık %28'i hastalığa yakalanmış ve 500.000 ilâ 675.000 kişi hayatını kaybetmiştir. britanya'da 250.000, fransa'da 400.000 kişinin öldüğü tahmin edilmektedir. fiji adalarında nüfusun %14'ü iki haftalık bir süre içinde ispanyol nezlesi'nden ölmüştür. hastalığa dönemin önemli isimlerinden de yakalananlar olmuştur. max weber, ispanya kralı xııı. alfonso ve sophie halberstadt freud bu kişiler arasında sayılabilir. mustafa kemal atatürk de samsun'a hareket etme hazırlıkları içerisindeyken bu hastalığa yakalanmış ve hastalığı beşiktaş'taki evinde atlatmıştır. ispanyol gribi bütün dünyayı kasıp kavurduğu gibi istanbul'u da etkilemiştir. nâzım hikmet dizelerinde ispanyol gribine şöyle yer verir:
  
  "biz ki istanbul şehriyiz, seferberliği görmüşüz: kafkas, galiçya, çanakkale, filistin, vagon ticareti, tifüs ve ispanyol nezlesi bir de ittihatçılar, bir de uzun konçlu alman çizmesi 914’ten 918’e kadar yedi bitirdi bizi."
  
  salgın ispanya'da başlamadı. ispanyol nezlesi olarak adlandırılmasının sebebi ispanya'nın, birinci dünya savaşı'nda yer almamış olması ve askerî sansür nedeniyle diğer avrupa devletlerinde salgından söz edilmezken ispanyol basınının salgın konusunu ilk kez gündeme getirmiş olmasıdır.
  
  kaynak