ispanyol gribi

• ya da ispanyol nezlesi, 1918-1920 yılları arasında h1n1 virüsünün ölümcül bir alt türünün yol açtığı grip salgınıdır. ispanyol gribi, 18 ay içinde 50 ile 100 milyon arası insanın (o dönemde yaşayan nüfusunun %5'i) ölümüne sebep olarak insanlık tarihinde bilinen en büyük salgın olmuştur. ispanyol gribinin bir özelliği, zayıf, yaşlı ve çocuklardan çok, sağlıklı genç erişkinleri etkilemiş olmasıdır. birinci dünya savaşı'nın son aylarında tüm dünyayı etkisi altına almış, hatta kimi tarihçilere göre dört yıl süren savaşın sona ermesinde önemli bir etken olmuştur.
  
  türkçede 1918'den itibaren "ispanyol nezlesi" sözcük grubu kullanılmıştır. yıllar sonra açılan bazı toplu mezarlardan alınan örnekler sonucunda domuz gribine sebep olan h1n1 virüsünden (birkaç ufak farklılık haricinde aynı) kaynaklandığı anlaşılan hastalık, ingilizce'den tercümeden dolayı "ispanyol gribi" olarak anılmaya başlanmıştır. bu hastalığa "ispanyol" gribi denmesinin sebebi dünyada birinci dünya savaşı yıllarının kamuoyundan yeni bir hastalık salgınının saklanmasına rağmen ilk olarak ispanya kamuoyunda tartışılmaya başlamasıdır yani ispanya bu hastalığın ortaya çıktığı veya en yoğun olduğu yer değil; bu hastalığın bir salgın olduğunun tespit edildiği yerdir.
  
  tarihçe
  ispanyol nezlesi ilk kez 11 mart 1918'de abd'nin new mexico eyaletinde tespit edildi. salgın 1918 eylül-kasım aylarında zirve noktasına ulaşmış ve türkiye dahil tüm dünya ülkelerini etkilemiştir. hindistan'da 17 milyon kişi, yani ülke nüfusunun %5'i bu hastalıktan ölmüştür. abd'de nüfusun yaklaşık %28'i hastalığa yakalanmış ve 500.000 ilâ 675.000 kişi hayatını kaybetmiştir. britanya'da 250.000, fransa'da 400.000 kişinin öldüğü tahmin edilmektedir. fiji adalarında nüfusun %14'ü iki haftalık bir süre içinde ispanyol nezlesi'nden ölmüştür. hastalığa dönemin önemli isimlerinden de yakalananlar olmuştur. max weber, ispanya kralı xııı. alfonso ve sophie halberstadt freud bu kişiler arasında sayılabilir. mustafa kemal atatürk de samsun'a hareket etme hazırlıkları içerisindeyken bu hastalığa yakalanmış ve hastalığı beşiktaş'taki evinde atlatmıştır. ispanyol gribi bütün dünyayı kasıp kavurduğu gibi istanbul'u da etkilemiştir. nâzım hikmet dizelerinde ispanyol gribine şöyle yer verir:
  
  "biz ki istanbul şehriyiz, seferberliği görmüşüz: kafkas, galiçya, çanakkale, filistin, vagon ticareti, tifüs ve ispanyol nezlesi bir de ittihatçılar, bir de uzun konçlu alman çizmesi 914’ten 918’e kadar yedi bitirdi bizi."
  
  salgın ispanya'da başlamadı. ispanyol nezlesi olarak adlandırılmasının sebebi ispanya'nın, birinci dünya savaşı'nda yer almamış olması ve askerî sansür nedeniyle diğer avrupa devletlerinde salgından söz edilmezken ispanyol basınının salgın konusunu ilk kez gündeme getirmiş olmasıdır.
  
  kaynak