vladimir propp

• propp’un tespitine göre olağan üstü bir masalda otuz bir fonksiyon bulunabilir. bu fonksiyonlar şunlardır:
  
  a. hazırlık bölümü:
  1) ailenin üyelerinden birisi evden uzaklaşır. sembol : e.
  2) masal kahramanına bir yasak bildirilir. sembol : k.
  3) kahraman bildirilen yasağı mutlaka çiğner. sembbol : q.
  4) düşman bilgi elde etmeye çalışır. sembol : v.
  5) düşmana bilgi verilir. sembol : w.
  6) düşman, kurbanı aldatmaya çalışır: sembol: j.
  7)kurban aldanır. sembol: g.
  
  b. birinci kısım:
  8) düşman ailenin bir üyesine zarar verir. sembol: x . yahut ailenin fertlerinden birinin bir şeyin yokluğunu hissetmesi. (bu ikincisi, önceden vuku bulmuş bir kötülük gibidir.) sembol: x.
  9)yapılan kötülük yahut yokluk haberi yayılır, kahraman yardıma çağrılır. sembol: y.
  10) arayıcı kahramanın harekete geçmeye razı olması. sembol : w.
  11) arayıcı kahramanın yola çıkması. sembol : ­.
  12) arayıcı kahramanın bağışçı tarafından sınavdan geçirilmesi. kahraman başardığı takdirde büyülü bir nesneye yahut büyülü bir yardımcıya kavuşacaktır. sembol : d.
  13) müstakbel bağışçıya kahramanın tepkisi. sembol : h.
  14) kahramanın büyülü vasıtayı elde etmesi. sembol : z.
  15) kahramanın aranan nesnenin bulunduğu yere ulaştırılması. sembol: r.
  16) kahraman ve düşmanın savaşı. sembol: l.
  17) kahramanın daha sonra tanınmak için işaretlenmesi. sembol: m.
  18) düşmanın yenilmesi. sembol: v.
  19) masalın başlangıcındaki kötülük yahut yokluğun giderilmesi. sembol: e.
  
  c. ikinci kısım:
  20) arayıcı kahramanın geri dönüşü. sembol : ¯.
  21) kahramanın düşman tarafından takip edilmesi. sembol: p.
  22) kahramanın takipten kurtulması. sembol: s.
  23) kahramanın kimliğini gizleyerek ülkesine dönmesi. sembol: o.
  24) sahte kahramanın asılsız iddialarda bulunması. sembol: f.
  25) kahramana zor bir görevin teklif edilmesi. sembol: t.
  26) kahramanın görevi başarması. sembol: a.
  27) kahramanın tanınması. sembol: i.
  28) sahte kahramanın veya düşmanın maskesinin düşürülmesi. sembol: dv.
  29) kahramanın yeni bir fizikî görünüm kazanması. sembol : tr.
  30) düşmanın cezalandırılması. pu.
  31) kahramanın evlenmesi ve tahta çıkması. sembol: n.
• 100'den fazla değil, toplamda 70 masal inceliyor bu abimiz ve ortaya çıkardığı 31 şablon dışında, 7 adet de karakter belirliyor. yani ki beher masalda, en fazla 7 ayrı tipi temsil eden karakter bulunabileceğini söylüyor.
  
  - kahraman
  - sahte kahraman
  - bağışçı (genelde peri olur bu, kahramana yardımı dokunacak bir nesne ya da büyü ihsan eyler)
  - yardımcı
  - prenses (ya da prens)
  - gönderici
  - saldırgan (çatışılan kimse ya da şey)
  
  bunların hepsi birden bir masalda bulunmak zorunda değil bittabii. en fazla bu kadar olabilir diyor.
  
  kendisinden sonra yapısalcılardan greimass da el atmış bu meseleye ve 3 farklı ikilik oluşturmuş. fakat şimdicek aklıma gelivermediğinden yazamıyorum buraya, belki sonraya kısmettir. --edit: #20089243
• tam adı vladimir jakovlevich propp tur. masal incelemelerinde tek geçilir bu adam. zamanında yüz küsür masalı almış ve bunlarda 31 ortak nokta belirlemiş. bu aynı kalan noktalara ise fonksiyon adını vermiş. örneğin kırmızı başlıklı kız, keloğlan, pamuk prenses , hansel ile gretel yahut ismet'in kısmetinde bütün kahramanlar bir yolculuğa çıkar. ve masallarda hiçbir şey tesadüfi değildir. bütün öğeler anlamını bulur ve bütünü oluşturmaya yarayan parçalardır. propp a göre bu anlamını bulma işi de fonksiyondur.
  neyse efendim bu değişmeyen 31 fonksiyon elbetteki bütün masallarda bulunmak zorunda değildir. ama bir fonksiyon vardır ki bütün masalların olmazsa olmazı, temel taşıdır. bu fonksiyon "kötülük" yahut "yokluk"tur. masallar kötülükten yahut yokluktan doğar ve kahramanımız bunun telafisi için çabalar.
  son bir bilgi vermek gerekirse yöntem olarak zamanına göre çok ilginç bir yol bulmuş. botanik biliminin kullandığı morfoloji yöntemini kullanmış. bu yüzden kitabının adını masal morfolojisi koymuş.
• rus biçimcilerindendir. 1920'ler ve 1930'lar arasında sürdürdüğü masal incelemesi çalışmasıyla bilinir. (bkz: narratology) bu çalışmasında çok sayıda rus masalını en küçük parçalarına bölüp, naratoloji bağlamında birtakım ortak noktalar tespit etmiştir; başka dillere çevrilmesi 1950'leri bulmuştur.
• masalın biçimbilimi ^* kitabında rus masallarını 31 temel yapıya indirgeyerek yapısalcılık ve postmodernizm bağlamındaki temel haltlardan birini yemiştir.
• fütüristleri derinden etkilemiş araştırmacılardan biri. osip brik'in kurduğu şiir dilini araştırma topluluğu çevresindeki yazarlardandır. bu ekibin çalışmalarının, mayakovski ve pasternak başta olmak üzere, nazım hikmet, pablo neruda gibi şairleri, eisenstein sinemasını, dziga vertov'u, bertold brecht'in epik tiyatrosunu ve hatta mikhail bakhtin'in edebiyat kuramını ve roland barthes'ın yapısal analizini etkilediğini, bütün bu çalışmalara temel teşkil ettiğini iddia etmek, çok da abes kaçmayacaktır.
  (bu hususta saussure de incelenmeli elbette)
  
  propp, yapısal anlatı çözümlemesinde bir öncüdür. teknik ve derinlemesine bir yapısal analiz yapar, masal dilinin şemasını çıkarır, karakter ve yan karakterler, yöntem, araç ve engel konusunda tahliller yapar. sonuç olarak masallarda yinelenen öğeleri eleyip, uyuşmayan öğeleri alt alta dizince (karakter sınırları ile belirtemediğimiz detaylar olsa da) şöyle bir şemaya ulaşır:
  
  [abc|defg {h/m i j/n} k|pr-rsolqextuw°]*
  
  bunun olağanüstü masalların ortak diline dair bir şifre olduğu sonucuna varabiliriz. :)
  
  "masalın biçimbilimi" dışında, "olağanüstü masalların tarihsel kökenleri", "destansı rus şiiri" gibi araştırmaları da vardır.
  
  * propp, vladimir. masalın biçimbilimi, syf. 110. b/f/s yayınları, 1985.
• (bkz: joseph campbell)
  (bkz: the hero with a thousand faces)
  (bkz: the writer's journey)
• sscb'li halkbilimci ve anlatı kuramcısı.
  
  rus halk masalları konusunda yaptığı çalışmalarla, özellikle de morfologiya skazki (1928, yb 1969; masalın biçimbilimi, 1985) adlı yapıtıyla tanınır. "olağanüstü masallar"ın evrensel yapısını ortaya çıkararak, hem halkbilim çalışmalarına yeni bir soluk getirmiş, hem de genel anlatı çözümlemelerine yöntemsel bir bütünlük kazandırmıştır.
  
  masalın biçimbilimi'nde "olağanüstü masalları"ı eşsüremli bir incelemeyle ele alıp bunların 31 işlev içerdiğini ve temelde yedi kişinin eylem ekseni çevresinde oluştuğunu gösterdi. istoriçeşkiye korni volşebnoy skazki (1946; olağanüstü masalların tarihsel kökenleri) adlı yapıtında ise, masalları bu kez artsüremli bir incelemeyle değerlendirip tarihsel kökenlerini araştırdı. propp'un bir başka önemli yapıtı da ruskiye agrarnye prazdniki'ydi (1963; rus tarım şenlikleri).
  
  masalın biçimbilimi birçok dile çevrilerek edebiyat eleştirisi ve yapısal metin çözümleme tekniklerinde önemli bir yenileşmeye yol açtı. propp'un halk masallarına uyguladığı çözümleme yöntemi de 1960'lardan başlayarak claude lévi-strauss, algirdas julien greimas, c. bremond ve t. todorov tarafından geliştirilerek insan bilimleri ve dil bilimin çeşitli alanlarında kullanıldı.
  
  (bkz: özkul çobanoğlu)
• "tüm masallar anlatılarını propp’un otuz bir tane
  olarak belirlediği bu işlevlerle oynayarak kurguluyordu. bu
  otuz bir işlevden birini ya da birkaçını yüklenecek kişilerin
  rol alabilecekleri yedi tip aksiyon alanı vardı: kötü kişi, velinimet.
  dost, prenses, elçi, kahraman, sahte kahraman."
  
  jale parla
• incelemeye aldığı metinlerden yola çıkarak olağanüstü masalların çok renkli çeşitliliği ile tekbiçimliliği olmak üzere iki temel özelliğine dikkati çekmiş, öncelikle masalların oluşturucu bölümlerini tespit etmiş, ardından bu bölümleri göz önünde bulundurarak masalları birbirleriyle karşılaştırmıştır.
  
  farklı gibi görünen, fakat aynı özellikleri ihtiva eden binlerce masalın ortak işlevlerini tespit ederek bu konuda sabit yasalar oluşturmayı ve bu şekilde masalın kökenine daha nesnel yaklaşabilmeyi hedefleyen propp; yaptığı araştırmalar neticesinde, masallardaki kahraman isimleri ile kullanılan nesnelerin değiştiğini, fakat yapılan işin yani işlevin değişmediğini tespit etmiştir. bu tespitini ise şu şekilde örneklendirmiştir:
  
  1. bir çar, kahramana bir kartal verir; kartal, kahramanı başka bir krallığa götürür.
  2. ihtiyar bir adam, sucenko’ya bir at verir; at, sucenko’yu başka bir krallığa götürür.
  3. bir sihirbaz, ivan’a küçük bir kayık verir; kayık, ivan’ı başka bir krallığa götürür.
  4. prenses, ivan’a bir yüzük verir; yüzükten çıkan iri yarı adamlar, ivan’ı bir başka krallığa götürür.
  
  propp’a göre masaldaki kişilerin gerçekleştirdikleri eylemlerin her biri bir işlevdir ve bu işlevler, masalın temel kısımları olup değişmez unsurlar olarak nitelendirilmiştir. bu işlevlerle ilgili olarak da bazı saptamalarını propp, şu şekilde ortaya koymuştur:
  
  1. kişilerin işlevleri, kim tarafından ve nasıl gerçekleştirilirse gerçekleştirilsin masalın değişmez ve sürekli öğesidir.
  2. masallarda işlevlerin sayısı sınırlıdır.
  3. işlevlerin sıralanışı hep aynıdır.
  4. bütün olağanüstü masallar, yapılarına göre tek bir tipe aittir.
  
  propp, masallarda tespit ettiği 31 işlevi sırasına göre verirken her işlevin içeriğinin kısa bir özetini yapar, ardından işlevi kısaca tanımlar ve şematik karşılaştırmalar yapmayı sağlaması için işleve uygun bir simge verir. masallar genellikle bir başlangıç durumu ile başlar. burada ailenin fertleri sayılır ya da geleceğin kahramanı, sadece ismiyle veya durumunun işaret edilmesiyle tanıtılır. başlangıç durumu, bir
  işlev olmasa da önemli bir biçimbilimsel öğe olarak kabul edilir.
  
  öte yandan propp’a göre bu (31 adet) işlevlerin 7 eylem alanı yani bu işlevleri yerine getiren 7 tip/karakter vardır. bu masal tipleri ise şunlardır:
  
  1. saldırgan (kötü kişi)
  2. bağışçı (sağlayıcı)
  3. yardımcı
  4. prens ve babası (aranan kişi)
  5. gönderen (görevlendiren)
  6. kahraman
  7. düzmece kahraman.
  
  propp, tespit ettiği bu 7 eylem alanı tiplerinden sonra ise belirlediği 31 işlevin; pek çok alt başlığı olduğunu ve bunların kısmen de olsa her masalda bulunduğunu, fakat eksik olsa da sıralarının değişmediğini ve sayısının 31’i aşamayacağını vurgular.
  
  daha fazla bilgi için: vladimir propp, (bkz: masalın biçimbilimi), (çev. mehmet rifat-sema rifat), türkiye iş bankası kültür yayınları, istanbul, 2011.