algirdas julien greimas

• bu saygıdeğer ağbinin göstergebilim üstünden hareketle ortaya çıkardığı ve her bir kurguyu, her bir düşünceyi, her bir her şeyi ilmik ilmik örebildiği bir sistem var bilen bilir. adı eyleyenler örnekçesi. isim konusunda başarılı bulmadım baştan söyleyim. ama kendimi düşünüyorum da isim verme konusunda, ağzıma ağzıma vuruyorum iki tane, susup oturuyorum.
  
  http://www.english.ucsb.edu/…/materials/greimas.gif
  
  şu linkte bunun tarafları felan var hep. ordan bi ön okuma olsun.
  
  6 farklı işlevsel rol biçiliyor.
  
  1- gönderici: özneden, yani edimi gerçekleştirenden daha güçlü olan, bu işi ona yaptıran şey/kişi.
  
  2- alıcı: yapılan iş sonucu bir feedback alan şey/kişi
  
  3- nesne: peşinde koşulan/yapılması istenen
  
  4- özne: işi yapan
  
  5- yardımcı: iş yapılırken özneye yardımı dokunan, işini kolaylaştıran
  
  6- engelleyici: iş yapılırken öznenin önüne çıkan, you shall not pass falan diyen
  
  bunların hepsi birden bu şemada yer almak zorunda değil. ve daha önemlisi şu ki, işlevsel rollerden birine denk düşen bir kavram ya da kişi, birden fazla role de oturabilir. mesela bir kavram/kişi hem gönderici hem alıcı hem de özne olabilir. ya da yardımcı rolünde olan biri ya da bir şey, aynı zamanda engelleyici de olabilir. şema halinde şöyle bi şey:
  
  gönderici..................nesne..................alıcı
  
  yardımcı...................özne....................engelleyici
  
  örnek verelim. fakat şunu da belirtmek lazım, her bir şema belli bir bakış açısında kurgulanır. ortak/nesnel bir şey çıkarmak mümkün değildir.
  
  mesela referandum konusunda yapalım bunu. bakış açımız recepciğimiz tayyipciğimiz olsun.
  
  bu durumda öncelikle nesneyi belirlemek gerek. burda peşinde koşulan şey nedir? tayyip açısından düşündüğümüz için, demokrasi diyoruz. gönderici, en güçlü konumda olandır, bu yüzden buraya uygun düşeni toplumsal düzen olabilir. yavaştan kurgularsak:
  
  özne: tayyib
  nesne: demokrasi
  gönderici: türkiye cumhuriyeti vatandaşları
  yardımcı: evet oyu verecekler
  engelleyici: hayır/boykot diyenler
  alıcı: türkiye cumhuriyeti vatandaşları
  
  tayyib'e göre bu olay buymuş. şimdi bir de değerli büyüğümüz kemal abimiz açısından bakıyoruz.
  
  özne: kemal abi
  nesne: akp'nin evine dönmesi
  gönderici: türkiye cumhuriyeti vatandaşları
  yardımcı: hayır oyu verenler
  engelleyici: boykot/evet diyenler
  alıcı: türkiye cumhuriyeti vatandaşları
  
  görüldüğü gibi, rollerin birçoğunda değişme oldu fakat kavga aynı kavga.
  
  olayı daha da netleştirmek için mesela, arabesk müziğe hak ettiğini veren saygıdeğer fazıl abi'ye odaklanalım.
  
  özne: fazıl abi
  nesne: güzel müzik/muasır medeniyyet
  gönderici: müzik kulağı/müzikal idealizm
  yardımcı: kemalist elitizm (salladım burayı biraz)
  engelleyici: orhan baba (saygılar)
  alıcı: müzik dinleyicileri
  
  demek ki neymiş, fazıl abi, müzik dinleyicileri güzel müzik dinlesin diye, kemalist elitleri de arkasına alarak, müzik kulağının ve idealizminin verdiği gazla orhan babaya savaş açmış. halt etmiş. iyi bok yemiş.
  
  bilindik bir kurgu:
  
  özne: neo
  nesne: özgürlük
  gönderici: [burda gönderici klasmanına morpheus da girebilir, insanlık da girebilir] morpheus olsun
  yardımcı: trinity, morpheus, tank falan
  engelleyici: agentlar
  alıcı: insanlık [bu nasıl bi kategori lan]
  
  son olarak da cağnım ciğerim nolan ile bitireyim. inception örneği verelim.
  
  özne: cobb
  nesne: fikir ekme/ çocuklarına kavuşmak
  gönderici: saito
  yardımcı: arthur, ariadne, eames, saito, yusuf, miles
  engelleyici: fischer, mal, cobb[bilinçaltı dolayısıyla]
  alıcı: saito
  
  gönderici, özneyle bir anlaşma yapar. belli bir nesneyi alıp ona getirmesi karşılığında ona bir ödül vaat eder. bu durumda gönderici aynı zamanda alıcıdır. özne, bunu başarmak için yola çıkar. bu aşamada yardımcıları ve engelleyicileri olabilir. olmak zorunda değildir. genelde olur. bütün aşamaları tamamlayıp nesneye ulaşır ve göndericiye teslim eder. gönderici de yapılan anlaşma gereği ya ödül verir ya cezalandırır ya da sikine takmaz.
  
  bunların olay örgüleri de var mesela. başlangıç, edinç, edim ve tanınma/yaptırım.
  
  inception'ı ele alalım:
  
  başlangıç durumunda gönderici saito, özne cobb'a bir öneride bulunur. cobb bunu kabul eder. karşılığında çocuklarına kavuşacaktır.
  
  edinç durumu, özne'nin yapacağı iş hakkında bilgi ve güç edinme aşamasıdır. bu örnekte cobb, yardımcıları sayesinde, fikir ekme işi için çeşitli bilgiler edinerek gücünü artırır.
  
  edim durumunda, edinilen bilgi ve güç ile iş yapmaya girişilir. 3 katmanlı bir rüyadan sonra fischer'ın beynine turşu suyu sıkılır ve istedikleri fikri yerleştirirler. pek tabii bu aşamada çeşitli engelleyicilerle karşılaşırlar. mal, fischer'ın bilinçaltı ve cobb'ın bilinçaltı... hepsini teker teker atlatıp amaçlarına ulaşırlar.
  
  tanınma/yaptırım durumu da, iş olup bittikten sonra, öznenin kendini göndericiye tanıtıp işi yaptığını kanıtlamasıdır. ardından da yaptırım, yani ceza ya da ödüllendirme gelir. eğer iş yapılamasaydı, cobb saito'yu limbo'da bulup kendini tanıtamaz ve gerçeğe döndüremezdi ve dolayısıyla ödül yerine ceza almış olurdu. (tutuklanma) ya da limbo'yu katmayalım, iş yapılamaz, saito cobb'ın arama emrini kaldırtmaz ve cobb tutuklanır. dets it...
  
  yani böyle değişik manyakça şeylerle uğraşmış ve başarmış da bu abi. benzer bi şeyi vladimir propp da yapmıştır ki zaten bu abi onun şemasını buraya indirgemiştir.
  
  o değil de inception çok klişe be :/
  
  ek olarak: #20439815