• hayıt (vitex agnus-castus); el şeklinde yaprakları olan,yaz aylarında morumsu çiçekler açan, çalı görünüşünde 1-3 metre yüksekliğinde bir ağaççıktır. yarim cm’ lik küre şeklinde, acımsı meyveleri vardır. rengi iyice koyulaşan meyveler, ekim-kasım döneminde toplanır ve gölgede kurutulur. fransa, italya, yugoslavya, yunanistan, suriye, lübnan ve türkiye’ de akdeniz ile ege bölgelerinde yaygın olarak yetişir. yapılan araştırmalara göre meyve ve tohumları; % 4-6 oranında eterli uçucu yağlar (1-8 cineole, p-cymene, ß-caryophyllene, a-terpineol, citronellol, castine, a- ve b- pinene, linalool, limoneen, ledol, y-cadinene, camphene, sabinene), alkaloit (viticin), %1 oranında flavonoidler (casticin, isovitexin, kaempferol, quercetin, orientin, isoorientin, penduletin, luteolin-7-glucoside, quercetagetin, isorhamnetin), %1-3 oranında yağ asitleri (palmitic acid, linoleic acid, linolenic acid, eicosapentanoic acid, oleic acid, stearic acid), iridoid-glikozitler (% 0,3-1,1 aucdubin ve % 0,5 agnuside), steroidler (progesterone, testosterone, 17- a-hydroxyprogesterone, androstenedione), vitaminler (folic acid, thiamine, pyridoxine, riboflavin, cholecalciferol, tocopherols, tocotrienols), tanen ve rezin içerir.

    adet öncesi sendromlar (pms), adet zorlukları ve menopoz kadınlık tarihi kadar eski problemlerdir. kadınlara bu konularda yardımcı olmak için çok çeşitli çareler araştırılmıştır. şüphesizki doğal terapi yöntemleri bu alanda da yol göstermektedir. bu naturel terapilerden birisi özellikle göze çarpmaktadır: hayıt meyvesi veya tohumu. hayıt meyvesi veya kısaca hayıt her yaştaki kadın için ebedi bir bitkisel çaredir. m.ö 450’ de hayıt’ tan ilk olarak bahseden tıbbın babası kabul edilen hipokrat’ tır (hippocrates). o zamandan beri geleneksel herbalistler hayıtı yüksek ateş, başağrısı, gazlanma ve idrar arttırma için ama en önemlisi günümüzde de devam eden şekliyle “kadın hastalıkları” için tavsiye etmişlerdir. adet öncesi gerginlik (pmt), genellikle östrojen (oestrogen) ve progesteron (progesterone) hormonları arasında dengesizliğe neden olur. progesteron’ un göreceli noksanlığı; adet gecikmesi, göğüslerin hassasiyeti, sancı, kramp ve depresyon gibi semptomlardan sorumlu rahatsızlıklara yol açar. hayıt bu semptomların giderilmesinde veya azaltılmasında etkilidir. hayıt meyvesi içerisindeki eterli uçucu yağların ve diğer sinerjetik bileşiklerin hipofiz bezi üzerinde pozitif etkileri vardır. bilindiği gibi hipofiz bezi pekçok vücut hormonunun dengesinden sorumludur. hayıt meyvesi, hipofiz bezini yumurtalıklardaki corpus luteum tarafından progesteron üretiminin artmasına yol açan belirli hormonları daha çok veya daha az üretmek için uyarır. hayıt meyvesi vücuttaki kadınlık hormonlarını doğal bir şekilde dengeleyerek işlev görür. hayıt meyvesi, başkaca progesteron terapilerinin başarılı olamadığı durumlarda bile başarılı olmuştur. hem de bazen sentetik hormon yerleştirme sonucu oluşan yan etkilerin hiçbirine neden olmaksızın. hayıt meyvesinin adet öncesi gerginlik (pmt) semptomlarına faydası en az 2 hafta içinde kendini açıkça belli eder. fakat, en iyi sonuç için hayıt meyvesi en az 3 ay süre ile alınmalıdır. yapılan çalışmalarda daha uzun süreli olarak hayıt meyvesi alımının pmt’ yi tamamen ortadan kaldırdığı görülmüştür.

    hayıt meyvesi çok nazik bir bitki de olsa, etkisi inip çıkan bir piston gibidir. sivri yerleri düzleştirir, çukur yerleri yükseltir. o adet periyodunuzu (menstural cycle); ister çok kısa olsun, isterse hiç olmasın, kanama zamanı çok uzun veya çok kısa olsun, kanamanız çok hafif veya ağır olsun herşeyi normale döndürmek için elinden geleni yapacaktır. o aynı zamanda hem afrodizyak (cinsel istek arttırıcı) hem de anti-afrodizyak özelliğe sahiptir. yani cinsel isteğiniz çok fazla ise onu azaltacak, az ise yükseltecek ve normale döndürecektir. menopoz hormonal iniş çıkışın sonunda büyük bir çukurdur. hayıt meyvesi progesteron’ daki dramatik inişi yavaşlatarak ve hormon seviyesindeki değişikliklere vücudu alıştırarak bu süreçte yardımcı olmaktadır. sıcak basması, vajina kuruluğu, baş dönmesi ve depresyon gibi menopoz semptomları hayıt meyvesi terapisine olumlu tepki vereceklerdir. hormon dengesizliği kısırlığa da yol açabilmektedir. bu nedenle hayıt meyvesi yumurtlama periyodunu düzenlemeye ve hamile kalma şansının artmasına yardımcı olabilir. doğumdan sonraki ilk 2 hafta içinde hayıt meyvesi alındığında, süt verimi belirgin şekilde artmaktadır. doğum kontrol hapına son verdikten sonra da, bedenin doğal dengesini yeniden kurabilmesinde çok yararlı olur. hayıt meyvesinin, her ne kadar kullanım alanlarının çoğu bayanlar için olsa da erkeklerde depresyon ve buna bağlı cinsel iktidarsızlık durumlarında da kullanılılabilir. erkeklerde testesteron, kadınlarda ise östrojen fazlalığının neden olduğu aşırı kıllanma ve sivilcelere (akne) karşı, hayıt meyvesi terapisi hormonları dengeleyerek yardımcı olabilir. hayıt, 2400 yılı aşan kullanım süreci buyunca tamamen güvenli ve yan etkisiz olduğunu kanıtlamış bir bitkidir.
  • çocukken, köyün her tarafını kaplamış olan hayıtlardan yemek yapardık. babaannenin mutfağından kimbilir ne zaman aşırılan bir kaba; biraz kum, biraz su koyup, iyice karıştırıyorsun, ve bol kıvamlı çamur haline getiriyorsun. sonra, hayıt ağacından topladığın mor çiçekleri üzerinde gezdiriyorsun. en son, hayıt yapraklarını da kabın kenarına dizip süslüyorsun. ve afiyetle misafirlerini ağırlayıp, oyununa devam ediyorsun.

    bütün gün yalınayak sokaklarda olmaktan, suyla oynamaktan karnın ağrıyınca da, akşam babaannenin elinden hayıt suyu içiyorsun. böylelikle, hayıt hem oyun arkadaşın oluyor, hem de şifan. her iki anlamda da, iyileştirici gücü var.
  • hayıt hakkında annemden öğrendiklerimi aktarayım: sıcak yer bitkisi, bizim 1000 m yükseklikteki yaylada pek olmuyor. ayva gibi aynı yerden, kökten pek çok dalın çıktığı biraz yayılmacı bir ağaççık. kolay farımaz*, basit köklemeyle hakkından gelemezsin.

    değneği** sağlam. adam dövmeye birebir. benzer şekilde ince dallarından örülecek sepeti de sağlam olurmuş. bir de tohumu sancıya, karın ağrısına iyi gelir. değerli bir ağaçtır.

    külletme denen çamaşır yıkama suyuna ayrıca hayıt dalı sokuluverir eklenirse suyun parlaklığını temizleme gücünü artırır, ve fakat insanın ellerini incitir, yakar, aşındırır. acaba içeriği soda veya asit olduğundan mı? pire boku elbiselere bulaştığında kolay kolay çıkmazmış, leke yapar, benek bırakırmış. standart sabun çıkaramazmış. eskiden çamaşır yıkama* külletme suyuyla yapılırdı ya, o külletme suyuna hayıt dalı, sarı eğşi kabuğu, ve/veya meşe dalı* sokulursa bu karışım pire bokunun lekesini çıkarabiliyormuş. günümüzün çamaşır deterjanları bu pire boku karşısında ne başarıda ben de onu merak ettim.

    hayıt ağacı altına yatınca insanlar kötü etkilenir, sıtmalanırlar, yani aynı anda hem yanıyor hem donuyor gibidirler, titreme olur, hasta eder. ceviz ağacından daha etkilidir. ceviz de kükürt saldığından altında yatma tavsiye edilmez. sadece bilmeyen çocuklar hayıt altına yatar. ez cümle hayıt kölgesi iyi değildir.

    östrojen* kaynağı olup dişil sayılabilecek bitkiler: adaçayı, tere, bezelye, çoğu bakliyat, keten tohumu, hayıt otu*, hurma. (bkz: hurma/@suleymansirri)

    (bkz: gopşan), sancı ağacı
    (bkz: hayıtlı'dan çıktım)
  • yazın ve hüznün kokusu..

    en azından benim için..
    sene 1974, temmuz ayı.. kıbrıs harekatı başlamış, izmirde ve bazı şehirlerde karartma var.. geceleri evlerin pencerelerinden ışık sızmasın diye mavi renkli defter kabı ile kaplanmakta, geceler zifiri karanlık sokaklarda yürüyenler el feneri taşıyorlar, tabii o da mavi renkle kaplanmış... şortan pastanesine gidiyoruz ablam abim ben, tv seyretmeye, haber almaya.. gidip gelirken yolların kenarında bir bitki var, çocukluk işte koparıp koparıp kokluyorum.. mis gibi, çok güzel... hayıt...

    unutuyorum kokusunu senelerce; sene 2008 e geliyor, aylardan gene temmuz...
    berbat bir gününgecesinde, gereksiz bir kavganın ardından evden çıkıyorum, nereye gideceğimi bilmeden, atlıyorum arabaya..
    eski çeşme yoluna giriyorum, araba dökük bir 94 spring.. manzara kahvesinin orada duruyorum. saat gecenin 02.00 si, arabanın tek doğru düzgün parçası olan teybinden apopse thelo na pio çalmaya başlıyor.. çıkıyorum arabadan, yürüyorum, volta atıyorum.. elim kahvenin az ötesinde bir bitkiye değiyor, gayri ihtiyari koparıyorum.. hayıt...
    ağlıyorum, bütün sinirim, sıkıntım bir kokuda son buluyor...

    ve şimdilerde, ne zaman hayıt kokusu duysam bu şarkıyı geliyor aklıma...
    ne zaman bu şarkıyı dinlesem hayıt kokuyor ortalık...

    (bkz: apopse thelo na pio)

    -----

    2013-07-22t23:06:11
  • bati ve güney anadolu'da yasayan bir ağaççık.temmuz aylarında mor renkli çiçekleri açar.
  • kirmizi minik meyveleri erkeklik gucunu azalttigi icin bir zamanlar papazlar ve kesisler tarafindan da tüketilirmis zaten bu nedenle bazi yorelerde rahip biberi veya iffet calisi adini tasiyan çiçekli çalı.
  • (bkz: hayıtbükü)
  • ıslanmış bir insanı dövmek için ideal esnekliğe ve yüzeye sahip, hafif baygın kokulu dört mevsim yeşil kalan bir bitki.ayrıca ege ve akdeniz bölgelerinde birçok yerleşim bölgesine de isim olmuştur.( karahayıt ,hayıtlı...)
  • hayıtın kadınların adet öncesi sorunlarında (bkz: pms) kullanılması bitkilerle tedavide geleneksel olsa da, uzun vadede çeşitli sakıncalar içerebilmektedir. bu konuyla ilgilenenlerin ve bu bitkiyi kullanmak isteyenlerin önce hekimlerine danıştıktan sonra saygın bir otacının (bkz: herbalist) aşağıdaki linkte yazdıklarına da göz atmalarında fayda var:

    http://www.henriettesherbal.com/…vitex-not-pms.html
  • sevdiğim şifalı bitki. bir ıhlamur bir de bu hayıt bitkisini çok seviyorum. başka da şifalı ot tanımam.

    http://www.bitkisel-tedavi.com/hayit.htm
hesabın var mı? giriş yap