wislawa szymborska

• "geçici olan bir anın bile, zengin bir geçmişi vardır" diyerek beni benden almış kişi, şair..
• "başlıksız da olabilir" ^*, adıyla türkçeye çevirilmiş tek kitabı bulunan şair. ne yazık ki bu kitap da bulunamayan kitaplar arasına girmiş...
  
  yıldırım aşkı
  
  ikisi de emin.
  birbirlerine bağlandıklarına bir anda.
  böylesi emin olmak güzel de
  emin olmamak daha güzel.
  
  daha önce tanışmadıklarına göre
  aralarında hiçbir şey olmadığını sanıyorlar.
  belki ta eskiden, yanyana geçtikleri sokaklar,
  koridorlar, basamaklar ne derler buna peki?
  
  sormak isterdim onlara,
  anımsıyorlar mı acaba,
  belki döner bir kapıda
  hani bir gün yüzyüze?
  bir “özür dilerim” sıkışık kalabalıkta belki?
  ya da bir ses telefonda “yanlış numara”?
  - ama biliyorum yanıtlarını.
  yo, anımsamıyorlar.
  
  uzun zamandan beri
  rastlantının onlarla oynaması
  şaşırtırdı kuşkusuz onları.
  
  ama hazır değil henüz,
  onlar için yazgıya dönüşmeye
  bir yaklaştırıp bir uzaklaştırıyor onları,
  yollarını kesiyor,
  kahkahasını tutup, bir kenara sıçrıyordu
  rastlantı.
  
  imler vardı, belirtiler de,
  varsın anlaşılmasınlar, ne var ki bunda?
  belki üç sene önce,
  geçen salı belki
  bir yaprak,
  hani uçan omuzdan omuza?
  
  yitirilen, bir kenara kaldırılan bir şey vardı.
  çocukluğun çalılığında bir top belki, kim bilir?
  
  kapı tokmakları, ziller de vardı,
  hani belki bir gün
  dokunmanın örtüştüğü bir sonraki dokunmayla.
  emanette yanyana duran valizler belki.
  ya da aynı gece görülen tek bir düş,
  kalkar kalkmaz belirsizleşen hani.
  
  her başlangıç çünkü
  bir devamdır aslında,
  olayların defteri ise
  hep yarı açık durur.
  
  (lehçe'den çevirenler: neşe talay yüce ve agnieszka ayşen lytko)
  
  wislawa szymborska
• 1996'da ödülü aldığında 73 yaşındaydı ve o zaman "bu yaştan sonra başımı hiç bir şey döndüremez" dediydi. 1957 yılından beri şiir yazıyordu, nazi zulmünü yaşamıştı ve stalinci zihniyetin baskısını görmüştü. onu tanımlamak isteyen akademi üyeleri, szymborska'nın tarihsel göndermeleri olan ironik bir şiir yazdığını söyledi. oysa süslü sözlere gerek kalmadan söylersek, saf şiirin peşindeydi wislowa hanım. keşke turgut uyar'ın şiirlerini okuyabilseydi.
• vietnam
  “kadın, adın nedir?” “bilmiyorum.”
  “yaşın kaç? nerelisin?” “bilmiyorum.”
  “niçin o tüneli kazıyordun?” “bilmiyorum.”
  “ne zamandır gizleniyorsun?” “bilmiyorum.”
  “niçin ısırdın parmağımı?” “bilmiyorum.”
  “bizden sana zarar gelmeyeceğini bilmiyor musun?” “bilmiyorum.”
  “kimin tarafındansın?” “bilmiyorum.”
  “bu bir savaş, seçimini yapmalısın?” “bilmiyorum.”
  “köyün hâlâ yerinde duruyor mu?” “bilmiyorum.”
  “şunlar senin çocukların mı?” “evet.”
  
  tuhaf bir şiir, ama oldukça düşündürücü.
• ölümü
  bugün
  bazı gazetelerde
  yarım sayfa
  bazılarında küçük
  bir kutuda haber
  olmaya değer görülmüş.
• siirleri mukemmel otesi olan polonya'nın gelmis gecmis en iyi sairi.
  
  +
  olabilirdi
  kacınılmazdı
  onceden olmustu.sonra.
  yaklastıkca uzaklastıkca oldu.
  ama yoktun.
  kurtuldun ilk oldugun icin.
  kurtuldun sonoldugundan
  tek basına
  baskalarıyla
  sagda solda
  yagmur yagdıgından
  golgeden
  gunes oldugu icin
  sanslıydın-cunku ormandaydın
  sanslıydın-tek bir agac bile yoktu.
  sanslıydın-tırmık,kanca,kalas
  fren yanyana
  yan donme yarım santim
  bir an
  sanslıydın-birdenbire havalanıverdi
  bir saman copu
  cunku,sayesinde,ragmen,sonuc itibariyle
  ne olurdu o el o bacak
  kıl payı
  teget gecmeseydi o istenilmeyen raslantı?
  demek buradasın hala?
  kurtulusunun,gelecek seferenin,az kalsındı'nın saskınlıgında
  sıyırdın mı agın icindeki o delikten.
  dilim tutuldu olanlardan.
  afalladım.
  dinle kalbin benim icimde carpıyor!
  +
• kendisi bugün 88 yaşında hayata gözlerini yummuş.
• son zamanlarda okuduğum ve etkisinden çıkamadığım şiirlerin sahibidir.
  
  tek bir yıldız altında
  
  rastlantıdan, onu gereklilik olarak adlandırdığım için özür dilerim
  eğer yanılıyorsam, gereklilikten de özür dilerim
  mutluluk onu sanki benimmiş gibi aldığım için kızmasın bana
  ölüler anılarımda yanıp söndükleri için ne olur darılmasınlar
  zamandan, dünyanın bir saniye içinde gözden kaçırılan çokluğu adına özür dilerim
  eski aşkımdan yenisini ilk sandığım için özür dilerim
  uzak savaşlar, evime çiçek getirdiğim için bağışlayın beni.
  kanayan yaralar, parmağıma iğne battı, bağışlayın
  uçurumdan bağıranlar, menueti çaldığım plak için özür dilerim
  istasyondakiler, sabah beşteki uykum için özür dilerim
  kışkırtılan umut, bazen gülüyorum affet.
  çöller, bir kaşık suyla koşmuyorum diye affedin beni
  ve sen atmaca, hani yıllarca aynı
  hep aynı kafes içinde, devinimsiz aynı noktaya bakan
  doldurulmuş olsan bile hoş gör beni.
  kesilmiş ağaçtan masanın dört ayağı adına özür dilerim
  büyük sorulardan, küçük yanıtlar için özür dilerim
  gerçek, bana pek önem verme
  ağırbaşlılık, göster bana yüce ruhunu
  varlığın gizi, dayan eteğinin kuyruğundan ipleri yoluşuma
  ruhum, beni suçlama, sana ara sıra sahip olabildiğim için
  her şeyden, her yerde olamadığım için özür dilerim
  herkesten, herkes olamadığım için özür dilerim
  biliyorum aklamaz hiç bir şey beni yaşadığım sürece
  çünkü, kendim, yine kendim engelim.
  dilim, bana kızma acı sözleri ödünç alıyorum
  ve sonra onları daha yumuşak göstermek için çabalıyorum diye
• "boğulmayı arzulayan, yerde delik açacak bir baltaya sahip olmalı" diyerek beni benden alan polonyalı şair.
  beni benden fazla almış olacak ki, ilk kez bir şiiri çevirmek istedim.
  
  nic dwa razy (nothing twice) adlı şiirini maruz bıraktığım amatör ve fazlaca cüretkar çevirim için kendisinden özür dilemek isterdim, eğer bir gün onu tanıma fırsatım olsaydı.
  
  tekrarı yok
  
  hiçbir şey iki kez olmaz asla
  sonuçta üzücü olsa da
  hazırlıksız geldik buraya
  ve gideceğiz deneyemeden bir daha
  
  düşün ki daha aptal birisi yok
  düşün ki sensin en aptalı gezegenin
  yine de kalamazsın yaz okuluna
  bu okulda her şey tek defa
  
  hiçbir gün düne benzemez
  hiçbir iki gece öğretemez huzuru
  kesin kes aynı şekilde
  kesin kes aynı öpüşlerle
  
  bir gün belki bir boşboğaz
  adını anacak yanlışlıkla
  ben odaya bir gül atılmış gibi hissedeceğim
  tüm rengi ve kokusuyla
  
  ertesi gün benimle olsan da
  duramam saate bakmadan
  bir gül? bir gül? ne ki bu?
  bir çiçek mi yoksa bir kaya mı?
  
  uçup giden güne yaklaşmak niye?
  bi dolu boş korku ve üzüntüyle?
  kalmamak onun kendi doğasından
  yarına kaçar bugün her zaman
  
  gülüş ve öpüşlerle tercih ederiz
  yıldızımızın altında uyumlanmayı
  farklı olsak bile (mutabıkız)
  iki damla su gibi aynı
  
  http://nabokovokoban.tumblr.com/…razy-nothing-twice
• maybe all this
  
  * * *
  
  maybe all this
  is happening in some lab?
  under one lamp by day
  and billions by night?
  
  maybe we're experimental generations?
  poured from one vial to the next,
  shaken in test tubes,
  not scrutinized by eyes alone,
  each of us separately
  plucked up by tweezers in the end?
  
  or maybe it's more like this:
  no interference?
  the changes occur on their own
  according to plan?
  the graph's needle slowly etches
  its predictable zigzags?
  
  maybe thus far we aren't of much interest?
  the control monitors aren't usually plugged in?
  only for wars, preferably large ones,
  for the odd ascent above our clump of earth,
  for major migrations from point a to b?
  
  maybe just the opposite:
  they've got a taste for trivia up there?
  look! on the big screen a little girl
  is sewing a button on her sleeve.
  the radar shrieks,
  the staff comes at a run.
  what a darling little being
  with its tiny heart beating inside it!
  how sweet, its solemn
  threading of the needle!
  someone cries enraptured:
  get the boss,
  tell him he's got to see this for himself!
  
  .
  
  lehçeden ingilizceye çevirenler: stanislaw baranczak ve clare cavanagh. bugüne kadar çevrilmemişse, türkçenin bu şiire ihtiyacı var.
  
  .
  
  şiirin yayınlandığı kasım 1992 tarihli new yorker dergisinin ilgili sayfası: tıkla.
  
  .
  
  szymborska'nın bu şiirine deneysel evrim^* alanındaki çalışmalarıyla tanınan profesör richard lenski'nin web sitesinde denk geldim ve oradan sırtlanıp sözlüğe getirdim. o da yaptığı işle yakından ilgili gördüğü için sitesine eklediğini söylüyor.
  
  .