• üçüncü murat'ın emriyle müneccimbaşı takiyüddin el raşid tarafından istanbulda tophane sırtlarında 1575 yılında inşa edilen rasathanedir.

    rasathane astronomların çalışma ve barınma ihtiyaçlarına cevap veren, aynı zamanda zengin bir kütüphane barındıran çok iyi bir bina idi. takiyüddin'in rasathanesinde kullanılan cihazların, çağdaşı avrupalı astronom tycho brahenin 1576 da uraienborg da kurmuş olduğu rasathanedeki aletlerle benzer özelliklere sahip olduğu bilinmektedir.

    takiyüddin rasat çalışmalarını 15 yardımcısıyla beraber yürüttüğünü, sidratü munhetel efkar adlı zicinde belirtmektedir.

    çalışmalarıyla, güneş parametrelerinin hesaplanması için yeni bir yöntem geliştiren takiyüddin, sabit yıldızların enlem ve boylamlarının tespitinde venüs gezegeni, aldebaran ve spica virginis adlı iki yıldızı kullanmıştır. günümüzde 61" olarak hesaplanan güneşin apojesini, takiyüddin 63" olarak bulmuştur. bu kopernik'in 24" ve tycho brahenin 45" değerleriyle karşılaştırılınca gerçeğe en yakın değer olarak görünmektedir.

    batı dünyası, ms 2. yüzyılda batlamyustan, 16. yüzyılda kopernik'e kadar, açıların ölçülmesinde kirişleri kullanmıştır. bu nedenle 1 derecelik kirişin hesaplanması astronomların önemli sorunlarından birisi olmuştur. takiyüddin açıların ölçülmesinde, kirişleri değil, sinüs, kosinüs, tanjant gibi trigonometrik fonksiyonları kullanmıştır. uluğ beyden esinlenerek, sinüs 1 dereceyi hesabetmek için farklı bir yöntem bulmuştur.

    ayrıca takiyüddin, icatlarıyla, rasat aletlerine yeni aletler ilave etmiştir. icatlarından mekanik saat 16. yüzyılın önemli icatlarından birisi olarak bilinir.

    ancak ne yazık ki rasathane din adamlarının kıskançlığı ve kışkırtmasıyla 1580 yılında yıkılmıştır.

    rasathane yıkılmasaydı ve bu değerli bilim adamının çalışmalarına destek verilseydi, sonuçları çok farklı olurdu. osmanlının bilime ve sanata sırtını dönmesinin sonuçları acı olmuştur.

    kaynak : ekmeleddin ihsanoğlu - osmanlı imparatorluğunda bilim.
    kendim.
  • istanbul'da kurulan ilk rasathane. üç yıl ayakta kalabildi gerici kışkırtmalar sonucu padişahın buyruğuyla yıkıldı. 300 yıl boyunca da buna benzer birşey kurulmamıştır . gericilerin hedefi olmasının sebebi bilimadamlarının teleskoplarla meleklerin eteklerinin altlarına bakmaları düşüncesidir.
  • asil adi galata gözlemevidir. 1575te kurulan gozlemevinin ömrü sadece 5 yil olmustur. rönesans döneminde batida açılan üniversitelerin medreselerden etkilenmemiş olduklarını söyleyemeyiz. nitekim, uzun yıllar batıdaki üniversitelerde ibni sina ve ibni rüşt gibi alimlerin kitaplarının arapça’dan latinciye çevrilerek okutulduğu bilinen bir olgudur. modern dünya sisteminin kuzey batı avrupa’dan başlayarak kurulmaya başladığı uzun on altıncı yüzyılda osmanlı imparatorluğu gelişmesinin doruğuna varmışken bu yüzyılın sonlarına doğru 1580 yılında takiyüddinin istanbul’daki gözlemevi yıkılmıştır. batıda da bu dönemde giordina brunoyakılmış ve galileo yargılanmıştır.
  • burada atlanan konu şu:

    takiyüddin'in kurduğu bu rasathanenin birincil amacı "bilimsel çalışmalar" değildi. taküyiddin, zaten sarayın müneccimidir ve rasathanenin kuruluş amacı da yıldız falı bakmaktı. o nedenle de rasathane saray tarafından finanse edilip kurduruldu.

    takiyüddin ile aynı dönemde danimarka'da tycho brahe'nin kurduğu rasathanenin de birincil amacı bilimsel çalışma değildi. o da yıldız falı bakıyordu ve o da bölgedeki soylular tarafından finanse ediliyordu.

    bununla beraber, hem takiyüddin, hem de brahe çok iyi ve sistematik gözlemsel kayıtlar tutan kişilerdi. bu gözlem kayıtları, daha sonraki yıllarda rasathaneleri bilimsel çalışmalar yapılan yerlere dönüştürecek olan geleceğin bilim insanları için çok önemli kaynak teşkil edecekti.

    nitekim, brahe'nin kayıtları johannes kepler'in çok işine yaramış; güneş merkezli evren modelini ortaya koymasını sağlamıştır. ancak, bu kayıtların sahibi olan brahe, hiçbir zaman güneş merkezli modeli kabul etmemiş, son nefesine kadar karşı çıkmış, yıldız falcılığı yapmaya devam etmiştir.

    eski astronomların çalışma ve amaçları hakkında biraz daha detaylı bilgi için:
    https://www.kozmikanafor.com/…ek-amaci-bilim-miydi/
  • yıkılışı ile ilgili anlatılan başka bir hikaye şöyledir;

    o dönemlerde dünyamızın yakınlarından bir kuyruklu yıldız geçer ve takiyüddin' e sorarlar ne anlama geldiğini. takiyüddin yüce padişahlarının yakın zamanda iranlılara karşı muzaffer olacağı şeklinde bir yorumda bulunur. tabi ki böyle bir şey olmaz ve olaylar gelişir.. kaynak: (bkz: niall ferguson) (bkz: civilization is the west history)
  • 5 yıl bilimle uğraştıktan sonra denizden top ateşine tutulup yıkıldığı söylenen rasathane. o dönem rasathanenin etrafında yerleşim yerleri de olduğundan, top ateşine tutulma iddiası çok mantıklı değil ama bir şekilde yıkılmış artık. takiyüddin efendi içindeki gözlem ve hesaplamalar için 9 tane araç gereci adamları ile beraber kendi elleri ile yapmış. aletlerden en ünlüsü zâ-tül-halâk ile ayın hareketleri gözleniyormuş.
    izlenen bir kuyruklu yıldızdan sonra şehirde veba salgını ve deprem olunca, cühela bu uğursuzlukların sebebi rasathane diye homurdanmaya başlamış ve saraydan yıkım emri çıkmış. takiyüddin efendi rasathaneyi kurarken destek aldıklarından birisi de sadrazam sokullu mehmet paşa imiş. sokullu bir suikast ile öldürüldükten bir kaç ay sonra da burası yıkılmış.
  • guzel bir noktaya deginilmis, takiyuddin astrolojiyle ilgileniyordu. rasathanenin yikilmasi da bilime karsi olmaktan ziyade saray icindeki entrikalarin sonucudur. donemin din adamlarindan sadettin hoca ile takisan takiyuddin game of thrones gibi bircok eserde gorulebilecek sekilde bir saray ici entrika sonucu once itibarsizlastirma operasyonuna maruz kalmis sonrasinda ise rasathanenin yikilmasina taniklik etmistir.
  • bugün kılıç ali paşa camii'sinin bulunduğu alana 1573 yılında inşa edilmiştir.neden inşa edildiği ile ilgili gayet açıklayıcı bilgiler zaten verilmiş.ancak;yıkılma sebebi ve yıkımın gerçekleştirilme yöntemi ile ilgili emre kongar hocanın verdiği derslerde bahsettiği önemli bir iddia da şudur ki:

    bu rasathane sultan 3.murat'ın kendi izniyle kurulmuş olmasına rağmen,halktan gelen baskıların yanında,avrupa'da baş gösteren veba salgınının kurbanı olmuştur.çünkü,o dönemde avrupa'da,kilise tarafından, bu veba salgınının nedeni olarak astronomi ile ilgili çalışmalar yapan bilim adamlarının tanrı'nın isteğine ters hareket ederek tanrı'nın gazabını avrupa halklarının üzerine çektiği iddia edilmiştir.osmanlı devleti içerisindeki gerici devlet adamlarının da,tanrı'nın gazabına müslümaların da uğramaması için,bu rasathanenin yıkılması gerektiğini savunarak sultan üzerinde bu şekilde bir baskı oluşturduğu ve sonunda sultan'ı rasathanenin yıkılmasına ikna ettikleri söylenir.eğer bu anlatılan doğruysa,çünkü kaynak veremiyorum,ironik olarak müslümanların veba salgınından kurtulması bu rasathanenin yıkılması ile gerçekleşmiştir diyebiliriz.

    ayrıca;rasathanenin yıkımı görevi de kaptan-ı derya kılıç ali paşa'ya verilmiş ve bu şanlı görevi tamamladığı içinde rasathanenin bulunduğu alana,mimar sinan tarafından adına bir cami yaptırılmıştır.
  • http://www.journals.istanbul.edu.tr/…065/1023008416 adresindeki makaleye göre yeri yaklaşık olarak bugünkü taşkışla'nın yeridir.
  • osmanlı devleti kendi kurduğu astronomi kurumunu, astronomlar gökyüzünde meleklerin
    bacaklarına bakıyorlar söylentisi çıkınca savaş gemileri ile top atışına tutarak yiktirmiştır. bu halde olacağımız o zamandan belliymiş.
hesabın var mı? giriş yap