fütürizm

• marinettinin sanat aleminde ilk sayilan manifestosu ile ortaya cikan , savasi, kavgayi, objenin kendisinden cok hareket ve dinamizmine onem veren, ve fiili hayati sona erdigi halde mevzuyu ortaya atan sair marinettinin fasizme kaykilmasi, uyelerinin ovdukleri kavgalarda bir bir mevta olmasi sebebiyle fasizmin sahiplendigi akim.
  
  anlasilmaz bi versiyonunu da yazayim da entel durusumuz kaynassin. "imdi, marinetti ars-u alaya "muzeleri yikin" deyu deyu alcak perdeden nida ettigini soylesek, tugrasini basmis da diyebiliriz ol asr-i medeniye. zaten devrin bicare mahdumu marcel duschamps da sehla gozunun elifinden bir sems ile "bu degil mi sanat?" dememis midir ey dilruba? revizyondan yana esiyor meltem huuu, postmodern geciyor ezcumle didaktik."
  
  bi bok anlamadiniz di mi? ama boyle seveni de var.
• -gelecekcilik-
  
  20. yuzyilin basinda italyan sair marinetti tarafindan sistemlestirilip kurulan ve daha cok edebiyat alaninda akis bulan sanat akimi. marinetti futurizm'in temel ilkelerini izah eden iki beyanneme yayinlamistir. bunladan 1909 tarihinde yayinlanan ilki futurizm'in muhtevasini aciklar. buna gore:
  
  1- edebiyat simdiye kadar dalginligi^*, hareketsizligi^*, kendinden gecisi^* ve uyku halini ovdu.
  2- oysa hayatta her sey hareket halindedir ve bir bicimden baska bir bicime girmektedir.
  3- bunu gerceklestirebilmek icin gecmisin butun sanat degerleri terkedilmeli, bu degerleri tasiyan muze ve kutuphane gibi kuruluslar yikilmalidir ^*
  4- hayatin suratli degismesine uygun yeni anlatim bicim ve yollari bulunmalidir.
  5- bu yapilirken sanatin her dalina dinamizm getirilerek, sanayide saglanan hiz sanat sahasina da kazandirilmalidir.
  6- sanatta, enerji ve atilganlik, tehlike, korku ve gozupeklik, asrin hizi ve bu hizi temsil eden ^* hersey gibi sanayinin yarattigi sehir hayatinin renkliligi, calismanin kutsalligi, ugrunda olunecek buyuk olculer ifade edilip yuceltilmelidir.
  
  butun bunlarin anlatilmasi icin marinetti 1912 yilinda yayinladigi ikinci beyannamesinde yeni bir dil anlayisi ortaya koyar. buna gore:
  
  1- kelimeler hurdur. ^*
  2- cumle duzeni ve butun noktalamalar terkedilmelidir. ^*
  3- surekliligi ifade edebilmek icin fiiller, mastar halinde kullanilmalidir.
  4- ifadeyi carpitan butun sifatlar ve cumleye agirlik veren zarflar terkedilmelidir.
  5- kelimeler tek baslarina ve ciplak olarak kullanilmalidir.
  
  futurizm, eskiyi yikici, yenilik taraftari ve hizlandirici bir sanat akimidir. (bkz: anarsizm)
  ancak bu akimin italyan milliyetciligini esas almasi gibi bir yani da vardir.
  rusya'da ise marksist edebiyatin akis buldugu ve gelistigi bir akim olmustur.
  rusya'da en onemli temsilcisi vladimir mayakovski'dir.
  turk edebiyatinda ise mayakovski'nin tesiri altinda siir yazan nazim hikmet tarafindan uygulanmistir.
  
  bu akim resim, heykel ve mimarligi da etkilemistir.
• xx. y.y ba$inda yeni ya$ami ve yeni ya$amin makinelerini,ba$dondurucu hizini ovmek,geleneksel edebiyat kurallarini yikmak amacini guden sanat cigiri,gelecekcilik.
• adrenalin için sanat.
• kafamda her zaman tekerleği içerisinde dönen bir hamsterı hatırlatan akım, döner döner olduğu yer de ilerlediğini sanarak, gürültü çıkararak.
• aristarkh lentulov --- moskova, 1913 : tema++ görsel
  natalia goncharova --- espagnole, 1914 : görsel
  olga rozanova --- yayın (müzayede), 1914 : görsel
  gino severini --- the pan pan at the monico, 1959: görsel
• marinetti'nin 20 ocak 1909'da le figaro'da yazdığı manifesto aşağıdaki şekildedir:
  
  1. biz tehlikeye karşı duyduğumuz sevgiyi, enerjiyi ve atılganlığa duyduğumuz yakınlığı yüceltmek istiyoruz.
  
  2. yüreklilik, gözüpeklik ve başkaldırı, bizim yazımızın en temel ögeleri olacaktır.
  
  3. bugüne dek yazın, düşünce tembelliğinden, kendisinden geçmeden ve uykudan övgü ile söz etmiştir. biz ise şimdi saldırgan devrimi, ateşli uykusuzluğu, koşar adımı, ölüm taklasını, tokadı ve yumruğu övüyoruz.
  
  4. dünyanın güzelliğinin, yeni bir güzellikle daha da zenginleştiğini açıklıyoruz: bu güzellik, hızın güzelliğidir. karoserisini, içine çektiği havanın etkisi ile patlayacakmış görüntüsü veren yılan benzeri boruların süslediği bir yarış arabası ( ) motoru ısıtılırken son derece yüksek bir gürültü çıkaran araba, samothrakeli nike’dan daha güzeldir.
  
  5. ideal ekseni, kendi yörüngesinde hızla ilerleyen dünyayı dolaşan dümeni elinde bulunduran insanı yüceltmek istiyoruz.
  
  6. yazar, temel elementlerinin ateşli tutkularını çoğaltmak için gönüllü ve içtenlikle kendine vermekten çekinmemelidir.
  
  7. güzellik artık yalnızca savaşımda söz konusudur. saldırgan özelliklerden yoksun bir yapıt, başyapıt olamaz. yazın, insanların önünde saygıyla eğilmelerini sağlamak amacı ile bilinmeyen güçlere yapılan bir saldırı olarak algılanmalıdır.
  
  8. biz çağımızın en son aşamasında bulunuyoruz! ( ) olanaksızlığın gizemli kapılarını açmak için neden geriye bakalım? zaman ve mekan dün yok olmuştur. bizler artık mutlak olanda yaşıyoruz, çünkü artık sonsuz ve her zaman için var olacak olan hızı yaratmış bulunuyoruz.
  
  9. müzeleri, kitaplıkları ve her türlü akademiyi yıkmak ve ahlakçılığa, feminizme ve belli çıkarlar ve amaçlardan kaynaklanan korkaklığa karşı savaş açmak istiyoruz.
  
  10. çalışan, eğlenen ve ayaklananlara neden olan büyük insan kitlelerini yüceltmek istiyoruz; çağdaş başkentlerdeki renkli ve çok sesli devrimci akımları yüceltmek istiyoruz; göz kamaştıran elektrikli aylar tarafından aydınlatılan silah depolarını ve tersanelerini, dumanlı yılanlara benzer trenleri yutan
  istasyonları; göğe yükselen dumanlarıyla bulutlara asılı duran fabrikaları, dev aletleri gibi nehirlerin iki yakasını birleştiren ve güneş ışığında bıçak gibi parlayan köprüleri, göğü inleten ve serüvenler peşinde koşan vapurları, raylarda, borularla çevrelenmiş dev çelik beygirler gibi koşmakta olan geniş göğüslü lokomotifleri ve rüzgarda bir bayrak gibi sallanan ve coşkulu bir topluluğun alkışını andıran pervanesiyle göklerde kayarcasına uçan uçakları yüceltmek istiyoruz.
• fütürizm, şimdiye belirsiz bir geleceği katmaktan çok şimdiden eskiyi ayıklamakla ilgilidir.
  
  şunu da eklemek lazım: plastik sanatlarda ve mimaride çok karşılaşılan bir durum vardır. en dönemimize ait tasarımları, daha doğrusu dönemimizin en süzme ürünlerini, en "fütüristik" işimizi gerçekleştirdiğimizi sandığımız sırada yaparız.
• yarin ki butunleme konularimdan biri, tesekkurler sozluk.
  (bkz: sozluk basinda ders calismak)
• hazmedilmesi,anlaşılması güç idealara sahip akım.şöyle ki;
  
  bu akıma göre,hastaneler yıkılmalıdır; çünkü hasta insanlar bir toplumun ayağındaki bağdır.
  
  kütüphaneler yakılmalıdır; çünkü evrensellik, idealize edilen üst kimliğe ve kültüre zarar verecek yegane şeydir.
  
  sanat, özellikle de müzik sanatı, gereksizdir.
  
  illa bir şeye tapınılacaksa bu, teknoloji olmalıdır. örneğin teknolojinin o yıllardaki icadı olan silahlar çok gereklidir bu akıma göre. evet ikinci dünya savaşında pek çok insan öldürülmüştür ama öyle olması gereklidir. çünkü bugün o insanların da yaşıyor olması demek daha fazla karışıklık daha fazla sorun demektir. yani; "savaş, gerekli hallerde mübahtır" der fütürizm.
  
  türk edebiyatında ise pek itibar görmeyen bu akımdan etkilenen tek kişi ise nazım hikmet. elbette mayokovskinin etkisiyle.