beş büyük faktör kuramı

• gelen eleştirilerin ideolojik temellerini anlayabildiğimden ötürü eleştirenlerine hak verdiğim kuramdır. lakin:
  
  * * *
  1) bilimi ideoloji ile karıştırmamakta fayda vardır. yukarıda sözünü ettiğim varyasyonların çıkarım yapmakta aceleci davranan sosyal darwinistlerin veya red pillciler gibi grupların argümanları ile bir tutulması hatalı bir yaklaşım olacaktır zira yukarıda paylaştığım yapılardaki değişiklikler yalnızca kalıtımsal olmayıp edinilmiş de olabilirler. zaten bu detayı entry'nin başında da özellikle belirtmiştim.
  
  ne demek istediğimi biraz daha açayım. daha önce "anksiyete ve depresyonun şımarıklık olması" gibi bir başlık görmüştüm, insanlar depresyona girmemeyi bir tür soyut "psikolojik güç" ile bağdaştırıyorlardı. oysa uzun süreli bir depresyon beyinde kalıcı değişimler yaratabilmektedir ve bunun bir takım "dışsal" güç ile kişi tarafından hiç ilaç desteği almadan veya depresyona ilk etapta sebebiyet veren çevresel koşullar değiştirilmeden elimine edilebileceği inancı da bu durumda biraz havada kalmaktadır. (#88777874) elbette bu tür problemler yalnızca kalıtımsal olamazlar, zaten nörobilimciler de işin genetiğinden ziyade anatomisini ve fizyolojisini tanımlamaya çalışmaktadırlar.
  
  * * *
  2) "jung okumayı çok seven, ilköğretimini evde tamamlamış ve akabinde ziraat yüksekokuluna gitmiş katharine cook briggs ve yine evde eğitilip akabinde siyaset okuyan kızı isabel briggs myers tarafından, yani hiçbir psikoloji eğitimi olmayan bir anne kız tarafından, ikinci dünya savaşı sırasında geliştirilmiştir."
  
  bu big five için değil, mbti için geçerli olan hatalı bir bilgidir. big five kuramını geliştiren gruplar birbirinden bağımsız olarak çalışmış takımlardır, lakin bu grupların vardıkları sonuçlar birbirine benzer olmuştur. kimdir bu isimler?
  
  1) paul costa, jr. ve robert roger mccrae
  2) warren t. norman ve lewis goldberg
  
  iddia edilenin aksine bu isimlerin hepsi psikoloji ihtisası olan kişilerdir.
  
  * * *
  3) "geçerliliği burçlarla filan karşılaştırılmaktadır."
  
  big five'tan ziyade mbti için bu yaklaşımın neden bir false analogy örneği olduğunu daha önce zaten uzun uzun açıklamıştım, tekrar yazmayı gerekli görmüyorum. merak edenler okuyabilirler. (#86338676)
  
  * * *
  bu hataları belirtirken, psikoloji camiasındaki metodoloji krizinin değerli yazarın da belirttiği gibi self-reporting bias kaynaklı problemlerden muzdarip olduğunu inkar etmemekteyim. özellikle türkiye'deki üniversitelerde sosyal medyadan anket paylaşarak tez yazmanın normal kabul edilmesi bir faciadır ve metodoloji eleştirisi yapmak her zaman faydalıdır. ancak bu metodoloji krizlerinin çözümlenmesi önceden yapılmış olan anatomi ve fizyoloji temelli araştırmaları tamamen çöpe atarak değil metabilim üzerinde (#104337094) düşünerek ve metodolojide bir takım reformlara giderek mümkün olacaktır.