• sosyalizme karşı getirdiği hesaplama eleştirisi şu şekildedir: merkeziyetçi sosyalist ekonomide üretilen milyonlarca kalem malın üretim süreci sırasında gereken/açığa çıkan bilgi miktarı o kadar çoktur ki, bu bilginin işlenmesi, anında ve yerinde üretim sürecine müdahale edilmesi, muazzam bir enformasyon akışı ve toplanan bilginin değerlendirilmesi merkezi karar mercisinin boyutlarını aşar. sosyalist ekonomi bu nedenle tıkanır ve verimsiz hale gelir.

    oysa kapitalizm öyle midir... kapitalizmde fiyat sistemi vardır ve karar mercileri parçalı, atomizedir (şirketlerin elindedir). üreticiler fiyatlara bakarlar, tüketicinin isteklerini değerlendirirler ve kaynakları en iyi biçimde değerlendirip, verimliliği devamlı biçimde artırırlar.
  • "i liked socialism once then i learned economics" sözünün sahibi iktisatçıdır.
  • "socialism" kitabı sosyalizm üzerine sunulan en büyük antitezlerden biri olarak görülür. keynes kadar aktif bir yaşam sürmediği için onun kadar ünlü değildir, imf gibi kuruluşların oluşumunda bir kaç söz söylemek yerine fakültesine kapanıp makale yazmayı tercih etmiştir bu zat.
  • herbert marcuse, "kultur und gesellschaft i" (1965) eserinde liberalizm ve faşizm arasındaki ilişkiyi anlatırken kullanmıştır meşhur "liberalismus" (1927) kitabındaki pasajları. ancak bugünkü "liberteryenlerin" "bağlamdan koparma" yollu zırlamaları hiç de gerçeği yansıtmıyor. marcuse, örneğin giovanni gentile'den dahi uzun bi paragraf aktarır. italyan faşizminin politik ekonomisini ise, vilfredo pareto, alberto de stefani ve mises'in üstadı carl menger'i intihal ile suçlayan maffeo pantaleoni gibi klasik liberal ekonomistler bir hayli etkiledikleri gibi bizzat katkıda da bulunmuşlardır.

    gelin biraz psikoloji kasalım. birinci dünya savaşı'ndan sonra halihazırda devletin çeşitli departmanlarında ekonomi danışmanlığını yapan mises'in ülkesinin (avusturya) güneyindeki italya, sosyalist ve anarşist emekçilerin yoğun grevleri ve fabrika işgalleri ile çalkalanıyordu (biennio rosso). aha işbu italyan liberal ekonomistler direnişin bastırılması için gitgide camicia nera'ya sığındılar, bazıları azılı faşist oldu.* ülkenin kuzeyinde ve kültürel bağları çok yüksek olan bavyera'da ise alman devrimi'nin getirisi olarak bavyera sovyet cumhuriyeti ilan edildi. konseyler çok geçmeden freikorps epp tarafından ezildi, bu süreçte rudolf buttmann gibi nasyonal-liberaller de aktifti. yalnız, ülkesinin bi zamanlar ortak entite altında bulunduğu doğudaki macaristan'da da devrim olmuştur ve béla kun liderliğinde macaristan sovyet cumhuriyeti kurulması etkilemişti bana kalırsa mises'i. zira, tam da o sıralar hükümet tarafından macaristan ilen ticari ilişkileri geliştirmek maksadıyla temsilci olarak atanmış ve hatta karl polanyi ile temaslarda bulunmuştur. ülkesinde ise otto bauer ile çalışmak zorunda kaldığından sosyalizme karşı nefreti artıyordu.

    al sana en sağlamından context. ne macaristan'da, ne almanya'da, ne de italya'daki hareketlenmeler tamamen bolşevik karakterliydi. devlet ile sıkı fıkı ilişkileri olan mises gibileri öcü gibi korkuyordu devrim(ler)den. bu yüzden hiç de öyle ehven-i şer falan değil, tüm kusurlarına rağmen "verdienst" olarak sarıldılar faşist hareketlere. ne zaman ki, faşizm'in ve otoriterizmin gerçek karakterini anladılar; anca savaş sırasında "ama gomünişim de kötüy, fajişim de. en iyişi libeyayişim. öjgüyük iştiyom ben" diye pişkince ses çıkarmaya başladılar.

    peki, mises'in faşizm hayranlığı sadece "notbehelf des augenblicks" pasajlarında mı saklı? haydin, gelin sevabına bi context daha: interbellum'da diğer tüm avrupa ülkeleri gibi avusturya da çalkalanıyordu aslen. kolay değil, koskoca habsburg hanedanı yıkılmış, ihtişamlı devlet cücük kadar kalmıştı. gittikçe güçlenen sosyalist hareketlere karşılık tee geçmişten gelen iki güçlü milliyetçi akım vardı. birisi, nasyonal-sosyalizm'in babası deutsche arbeiterpartei ve diğeri ise gitgide italyan faşizmine benzeşen christlichsoziale partei. bu iki parti rekabet halindeydi. istediğiniz kaynaktan "republik österreich" tarihini okuyabilirsiniz, diyeyim.

    büyük buhran'da "bericht über die ursachen der wirtschaftlichen schwierigkeiten österreichs" (1930) isimli bişi yazıldı. yani, "avusturya'daki ekonomik güçlüklerin nedenleri raporu". mises ve tilmizi hayek halihazırda österreichisches institut für wirtschaftsforschung ile avusturya okulu'nu kurumsallaştırılmıştı bile. raporun yazarları kimler? sendika düşmanı kammer für arbeiter und angestellte'in genel sekreteri edmund palla. christlichsoziale partei üyesi ve heimwehr ile çoook yakın ilişkileri bulunan, bikaç sene sonra ülkenin diktatörü olacak engelbert dollfuss. avusturya okulu'nun ekonomisti, liberal ludwig von mises.

    marcuse ve frankfurt okulu, tüm bu yaşananların kanlı ve canlı görgü tanıkları olduğundan bunların ciğerini biliyordu..

    ve herr mises, pro-business wirtschaftskammer österreich'in önde gideni olarak, 1934'te naziler tarafından suikast düzenlenip öldürülecek engelbert dollfuss'un en yakın danışmanlığını yapmıştır. şaşırdık mı? hayır.

    (bkz: friedrich august von hayek/@asc)

    kaynak:
    - ludwig von mises, erinnerungen, gustav fischer verlag, 1978
    http://docs.mises.de/mises/mises_erinnerungen.pdf
    - murray n. rothbard, ludwig von mises: scholar, creator, hero, ludwig von mises institute, 1988
    http://mises.org/…-von-mises-scholar-creator-hero-2
    - hans-hermann hoppe, the meaning of the mises papers, the free market, vol 15, no. 4 (april 1997)
    http://mises.org/library/meaning-mises-papers
  • avusturyalı ekonomist, yazar. liberteryanizmi benimsemiş, öncülüğünü yapmıştır. 1920 yılında yayımladığı economic calculation in the socialist commonwealth makalesi ile özel mülkiyet mücadelesi, sosyalist kontrol ile modern bir hesaplamanın yapılamayacağı konularına değinmiştir.

    1922'de makalenin devamı niteliğindeki sosyalizm kitabını yazmış ve yıllarca süren tartışmalar yaşanmıştır. 1973 yılında 92 yaşında ölmüştür.
  • 20. yüzyılda sosyalizmi sikip atmış büyük liberal iktisatçı.
  • kapitalist sistemin üretim anarşisini "üretim demokrasisi" şeklinde tanımlar. sosyalizm eleştirisinin kaynağı bu bakış açısı ve "üretim demokrasisine saldırmak" ile "üretim demokrasisini bozup tahmin edilemez şeyler üzerinden üretimi bozmak, bilinçli eylemini ortadan kaldırmak" doğrultusunda gelişimini gösterir.

    bununla birlikte; uç olarak mises, her türlü servet dağılımı üzerindeki düzenlemeye tamamen karşı olduğu gibi bunu "sosyalizme gidiş" olarak tanımlayıverir.
  • enflasyon ile ilgili şöyle bir önerisi olan iktisatçı. dönem 1.dünya savaşı sonrası.

    "...sonunda hiper-enfaslyonun doruğunda, bir milletler cemiyeti komisyonu viyana'ya gönderildi. kaygı içindeki avusturya hükümt yetkililerinin yanı sıra, mises'i de ziyaret ederek bu korkunç enflasyona nasıl son verileceği konusunda tavsiyesini aldılar. mises pervasızca karşılık verdi, "benimle bu binada gece yarısı saat 12'de buluşun, size o zaman söyleyeceğim." görevliler kafalarını şaşırmış bir şekilde salladılar, fakat sonunda razı oldular. onunla gece yarısı belirlenen yerde buluştular, endişeli bir şekilde şöyle sordular, "profesör mises, bu enflasyonu nasıl durdurabiliriz?" şöyle karşılık verdi, "şu gürültüyü işitiyor musunuz? onu kesin!" o bina devletin banknot binasına dönüşmüştü, gece gündüz yeni banknotlar basıyordu. sesin susturulması, avusturya hükümetinin yaptığı yegane şeydi ve enflasyon sona ermişti (hayek 1994:70)..."
    skousen,mark, 2007, modern iktisadın inşası s.329
  • kendileri, sosyalizmin hem teorik hem de pratik olarak uygulanmasının imkansız olduğunu ve bu zırvalığın insanlığa uzun vadede fakirlikten başka bir şey getirmediğini ispat etmiştir.

    aynı zamanda aklı başında bir çok sosyalisti de etkilemeyi başarmış ve özellikle birisini liberalizm'in en büyük savunucularından biri haline getirtmiştir (bkz: friedrich august von hayek). bu yönüyle de takdir edilesidir zatı alileri.

    liberalizm, sosyalizm, marxism unmasked ve human action adlı kitapları şiddetle tavsiye edilir.
  • "ıf a man drinks wine and not water i cannot say he is acting irrationally. at most i can say that in his place i would not do so. but his pursuit of happiness is his own business, not mine."
hesabın var mı? giriş yap