ludwig von mises

• ölümünü izleyen sene içinde, 1974'te, en büyük takipçilerinden olan friedrich august von hayek nobel ekonomi ödülünü kazanmıştır.
  
  web sitesi için (bkz: http://www.mises.org/)
  blog için (bkz: http://blog.mises.org/blog/)
• "socialism" kitabı sosyalizm üzerine sunulan en büyük antitezlerden biri olarak görülür. keynes kadar aktif bir yaşam sürmediği için onun kadar ünlü değildir, imf gibi kuruluşların oluşumunda bir kaç söz söylemek yerine fakültesine kapanıp makale yazmayı tercih etmiştir bu zat.
• avusturya-macaristan imparatorluğunun bir üyesi olarak dünyaya gelir. musevidir. o da, dönemin gerginliğine dayanamayıp 1940 yılında hitler kontrolündeki bölgelerden geçip amerika'ya gitmiştir. 1941 yılında rockefeller vakfından aldığı destekle maddi zorlukları aşar.
  
  düşünce sistemi, viyana çevresinin ateşli felsefi tartışmasının ortasında şekillenmiştir. bir tarafta alman tarihci okulu, diğer tarafta pozitivist gelenek kıyasasıya bir tartışma içindeyken -kendi hocası menger'de bu tartışmaların önemli aktörlerindendir- mises orta yolu bulmaya çalışmıştır. mises'in her iki okula cevabı metodolojik düalizmdir. sosyal bilimler kendi içinde tarih ve teori olarak ikiye ayrılır.
  
  (bkz: teori ve tarih)
  (bkz: hermeneutik vs pozitivizm)
  
  mises'in iktisat düşüncesine en büyük katkısı, iki büyük ve kan düşmanı düşünce sistemini -hermeneutikçileri ve pozitivistleri-uzlaştırmak olmuştur. avusturya ekolünün üçüncü kuşağından olan mises'in en önemli takipçileri, murray n. rothbard, israel kirzner, ludwig lachmann olmuştur. en önemli eserleri ise şunlardır;
  
  (bkz: epistemological problems of economics)
  (bkz: human action, a treatise on economics)
  (bkz: nation state and economy)
• iktisatci. avusturya okulu'nun onemli temsilcilerinden olan von mises abi, 20. yuzyilin basindan ortalarina dek devam eden socialist calculation debate'in en faal akdemisyenlerinden biri idi. bu yuzdendir ki tartismanin obur kanadinin as oyuncusu oskar lange ile pek sevmezlermis birbirlerini.
• sosyalizme karşı getirdiği hesaplama eleştirisi şu şekildedir: merkeziyetçi sosyalist ekonomide üretilen milyonlarca kalem malın üretim süreci sırasında gereken/açığa çıkan bilgi miktarı o kadar çoktur ki, bu bilginin işlenmesi, anında ve yerinde üretim sürecine müdahale edilmesi, muazzam bir enformasyon akışı ve toplanan bilginin değerlendirilmesi merkezi karar mercisinin boyutlarını aşar. sosyalist ekonomi bu nedenle tıkanır ve verimsiz hale gelir.
  
  oysa kapitalizm öyle midir... kapitalizmde fiyat sistemi vardır ve karar mercileri parçalı, atomizedir (şirketlerin elindedir). üreticiler fiyatlara bakarlar, tüketicinin isteklerini değerlendirirler ve kaynakları en iyi biçimde değerlendirip, verimliliği devamlı biçimde artırırlar.
• (bkz: ludwig von mises institute)
• biyografisine ve kitaplarına şuradan ulaşabilirsiniz.
  
  http://www.econlib.org/library/enc/bios/mises.html
  
  edit: kitapları, siteden okuyabiliyoruz ancak bilgisayara indiremiyoruz.
• avusturya ekolünün 3. ku$ak; ki daha sonra ikinci dünya sava$i nedeniyle anglo sakson ülkelere siginicak ve avusturya ekolünün avrupa sinirlari di$ina ta$inmasina ön ayak olacak , genc avusturya ekolü olarakta bilinen olu$umunun ba$ini ceken hukuk mezunu iktisatci, liberter dahimsi ki$ilik. carl menger ve böhm bawerk- wieser gibi isimlerden sonra iktisat tarihine yön veren bu en önemli iktisat akimlarindan birinin ögretilerini birle$tirip günümüze " human action" kitabiyla kazandirmi$tir. asil ününü theorie des geldes und der umlaufsmittel (1912) (para teorisi ve dola$im enstürmanlari) adli kitabiyla kazanmi$ olan von mises, söz konusu kitabinda marjinal fayda kullaniminda dönü$ümsel argümentesyon problemini kendisine ait regresyon teoremi ile cözmü$tür. paranin alim gücünün arz ve taleple olu$tugunu belirtmi$tir. bu kitabinin yazili$ina kadar cözülemeyen paraya olan talebin paranin alim gücüyle olu$masi problemi, bugün paraya olan talebin paranin ilk basildigi gündeki alim gücüne baglayarak ele almi$tir. o gün paranin mal olarak (örnegin altin ya da gümü$) degerinin belirlendigini ve degi$im mekanizmasina sokuldugunu belirtmistir. bunu avusturya ekolünün zaman secilimi referansi (time preference) ile bugün az ihtiyac duydugumuz bir nesneye, ba$ka birinin bugün cok fazla ihtiyac duymasi ve sizin de onun sahip oldugu nesneye bugün icin cok fazla ihtiyac duyarken, onun az ihtiyac duymasi nedeniyle degi$ toku$a sokmaniz, ama belirli bir dönem sonra ihtiyaclarin ayni zamanlilik özelligini yitirmesi ve artan nüfusla dogru orantili olarak ekonominin büyümesiyle para´nin ( altin, gümü$ vs.) degi$im araci haline getirildigini aciklar. bu teorisi carl menger´in sosyal kurumlarin evrimle$mesi teorisiyle de bagda$ir. para teorisi kitabi avrupa capinda az cok taninma, okunma $ansi bulmu$ olsa bile diger bati ülkelerinde ilkin pek itibar görememi$tir. hatta keynes daha sonraki yillarda bu kitapla tani$tiginda, kitabi 30´lu yillardan önce okumu$ olmayi diledigini belirtir. cünkü bu kitabinda bugün bile kriz ve konjonktürel dalgalanma teorilerinin cok iyi aciklamalarini bulmamiz mümkündür. $öyle ki konjonktürel dalgalanmalardan merkez bankasi ve diger bankalarin para yaratimini---kredi vermesi --- sorumlu tutar. dalgalanmalar ve kontroldi$i para arti$i ile dü$ük ve yapay faiz oranlari ortaya cikar. enflasyon ve kredi geni$lemesi olu$masiyla toptan fiyat sistemi cöker ve fiyat mallara dair kitlik hakkinda bilgilendirme fonksiyonunu--( fiyat ekonomik yatirimin dogrulugu ve yanli$lanabilirligi hakkindaki temel bilgilendirme mekanizmasidir---) yitirir, yani iktisadi hesaplama yöntemi sekteye ugrar, giri$imcinin verimsiz yatirimlarinin dü$ük faizli kredilerle te$vikiyle birlikte yapay olarak pazarda ya$ayabilmesi nedeniyle üretim prosesi cökmeye ba$lar. krizler ya da resesyonlar bu olayin kacinilmaz sonucudur. von mises dünya krizini (1929) 20. yy da uygulanan yanli$ para politikalarina baglar. tek cözüm mevduatlar ve borclar arasinda mükemmel vadeler uyumu ön gören yüzde yüz rezerv bankaciligi, narrow banking (sinirlandirilmi$ bankacilik)tir.
  
  bircok iktisatcinin sscb´nin kurulmasi ile sosyalist yapiyla ha$ir ne$ir oldugu bir dönemde, sosyalizme dair yaptigi iktisadi hesaplama sorunu ele$tirisi ile iktisat tarihinin en önemli tarti$malarindan birini ba$latmi$tir. ve yaptigi ele$tiriyle ileride yine mises´e ait konjonktürel dalgalanmalar ve nedenlerine dair teorinin ustalik ve incelikle i$lenmi$ halini sundugu cali$malariyla nobel ödülü alacak friedrich von hayek´in sosyalis fikirleri birakip, libarelist fikirlere gecmesine neden olacaktir. ilk olarak
  die wirtschaftsrechung in sozialistischen gemeinwesen (sosyalist bir toplumda iktisadi hesaplama -1920) adli makalesi ile daha sonra ise die gemeinwirtschaft (kollektizm 1922) adli kitabiyla devam ettigi bu ele$tirisinde serbest bir piyasada fiyatin subjektif degerleme yöntemiyle (ordinal, secilimli) olarak , piyasadaki özgür iradi degi$imle belirlendigini ve bu subjektif degerleme´nin bir mala dair azlik ya da cokluk durumunu (kitlik) göstergeleyen (kardinal,sayma sayisi olarak) piyasa fiyatini ifade ettigi olgusundan yola cikarak; sosyalist veya müdaheleci ekonomilerin zorunlu ve kisitli özgür iradeyle yapilan degi$ toku$ mekanizmasina dayandigini belirtmi$, bunun iktisadi hesaplama icin gerekli olan subjektif degerlemenin kardinal (sayma) sayiya dönü$ümünü engelledigini aciklami$tir. yani piyasa fiyati sosyalist ekonomilerde olu$maz ve merkezi yönetim mekanizmasi icin gerekli miktarda piyasa bilgisi toplanamaz. merkezi planlama omniscient (her$eye kadir, her $eyi bilen gören) olamadigi sürece üretim planlamasini ya serbest piyasadan bilgi calarak ya da etkin $ekilde yapamayarak hazirlamak zorunda kalir. mises sosyalist iktisat teorisinin yanli$ligini klasik objektif deger teorisine dayanmasinda görmü$tür. lakin arz talep dengesi modellemelerinde verilen en önemli bilgiler tamamen objektif verilerden olu$maktadir ve bu modelleme yöntemi statiktir. bu nedenle mises dahil bir cok liberale göre sosyalizm bir iktisadi problemden ziyade, politik bir problemden ibarettir.
  
  human action kitabiyla birlikte avusturya ekolünün en sistematik ve en etkili özetini yaparak insan aksiyonun (handeln, action. bu noktada anlam olarak degi$im olarak anla$ilmasi uygundur, her türlü ticari harekete von mises tarafindan verilen isimdir) praxeolojik--- aksiyon ögretisi (praxeology)--- izdü$ümünü ekonomi dünyasina sunmu$tur. praxeoloji mises icin aksiyonlarin istenilen sonuclari verip vermedigini anlamak icin kullanilan bir bilimdir. mises icin her aksiyonun gelecek hakkinda bilgi yaratimi icin giri$imsel bir bir cekirdegi vardir. giri$imcilik sadece faydayi maksimize etmekten ibaret bir hesaplama degildir ve bu nedenle
  homo economicus´u uygun bir model olarak görmez. giri$imcinin kâri matematiksel rizikolari göze alarak olu$maz. bilakis tüketicinin gelecekteki ihtiyacina dair en iyi ön görü, ara$tirma ve bilgi yaratimi ile olanaklidir. giri$imcilik ögrenilemez, temel olarak akademik degildir ve ki$inin ickin yeteneklerine dayanir. mises´in praxeolojisine ait bir diger temel önerme, her türlü aksiyonun bir amaci oldugu ve bu amaclarin arasinda bir secim meydana geldigidir. secim kisinin ko$ulsuz icsel dünyasi konseptinin di$ dünyaya kar$i yargisi ve aksiyon´un bir kategorisidir. ampirik olmadigi icin denetlenemez ve cürütülemez. ayrica secilmi$ amaclar ekonomik yasalara eri$emez, sadece amacin bagli oldugu aracin alaka durumu denetlenebilir.mevcut arac ilk olarak önemli amaclar icin kullanilir. ( azalan marjinal fayda ilkesi) ayni amacin sonuca erken ula$masi gec eri$mesinden iyidir. ( zaman secilimi ilkesi, time preference). tüm insan aksiyonlari zaman icinde yerine getirilir. bir durumdan diger duruma ihtiyaclarini tatmin edilmesiyle gecilebilir. buna kar$ilik tarih gecmi$teki insan aksiyonun iceriginin teorisidir.
  
  ana akim iktisat´in bugünlerde ya$anan kriz sonrasi yeni yeni dile getirdigi bir cok fikri, bundan seneler evvel dile getiren bu ilginc ki$ilige ait fikir düzleminde yol alan amerika´da (avusturya degil) adina kurulmu$ bir enstitü vardir. human action ve diger kitaplar ve makalelerinin büyük kismini bu estitünün sitesinden indirmeniz mümkün. ayrica orjinal dilleri olan almanca ne$riyatlarini iceren de almanya men$eili bir site mevcuttur ki a$agida linklerini verecegim. kendisi 20. yya yön vermi$ libarel dü$ünce fabrikasi mont pelerin society üyesi olup, kac cocuk babasi oldugu tarafimca bilinmemektedir. ho$, o kadar kalin ve anla$ilmasi güc kitaplar yazabilen bu dahimsi ki$iligin cocuk yapacak vakti oldugunu pek sanmiyorum, yine de eylemi$se güzel eyler.
  
  http://mises.org/misesbib.asp
  http://www.mises.de/
  
  saygi duyuyorum.
• 1920 yılında yazdığı ve başlığı türkçeye "sosyalizmde değerin hesaplanması sorunsalı" şeklinde çevirilebilecek olan makalesinde sosyalizmde değerin keyfi olarak belirlendiğini ve hiçbir zaman hesaplanamayacağını iddia etmiştir. ama daha sonraki yıllarda, özellikle 1929 yılından sonra sovyetler birliği'nde meydana gelen gelişmeler kendisine kapak olmuştur. sovyet iktisatçılarından stanislav strumilin'in "problems of economics" adlı dergide yayımlanan "sosyalizmde değerin determinasyonu ve tatbiki" adlı makalesi akademik anlamda mises'in kitabına bir cevap niteliği taşır.
  
  (bkz: sosyalist planlama)
  (bkz: normatif etkinlik katsayısı)
  (bkz: balans)
  (bkz: sscb'de sosyalizmin ekonomik sorunları)
• kapitalist sistemin üretim anarşisini "üretim demokrasisi" şeklinde tanımlar. sosyalizm eleştirisinin kaynağı bu bakış açısı ve "üretim demokrasisine saldırmak" ile "üretim demokrasisini bozup tahmin edilemez şeyler üzerinden üretimi bozmak, bilinçli eylemini ortadan kaldırmak" doğrultusunda gelişimini gösterir.
  
  bununla birlikte; uç olarak mises, her türlü servet dağılımı üzerindeki düzenlemeye tamamen karşı olduğu gibi bunu "sosyalizme gidiş" olarak tanımlayıverir.