paterfamilias

• eski roma 'da ailenin başıdır, reisidir. buraya kadar tamam;
  şu aile kavramından girip, reisinden çıkalım bakalım neymiş, ne değilmiş. eski roma'da bir vatandaş mutlaka bir aileye mensup olmak zorundaydı. (bkz: familia) paterfamilias'ın, karısı, çocukları, ailenin yanında çalışan kimselerin şahıs ve malları üzerinde yetkisi vardı. çocuklar 25 yaşını dolduruncaya kadar reşit sayılmazlar, erkek çocuk ancak evlenip ayrı bir aile kurduğu zaman babasının hükmünden kurtulup kendi başına paterfamilias olurdu. kız çocuk ise evlendiği zaman sadece babasının hakimiyeti altından çıkıp kocasının hakimiyetine girerdi.
  
  paterfamilias, yeni doğmuş çocuğunu kabul edebildiği gibi, evden uzaklaştırabilir, hatta başka bir kişiye köle olarak satabilirdi. roma'nın sınırı olan tiber nehri'nin öte yakasında satma işlemini gerçekleştirebilirdi, kural böyleydi.
  
  ailenin reisi, evin yargı mekanizması gibiydi. ona göre suç işlemiş bir aile ferdini cezalandırabilir, hatta aile büyüklerinin de onayıyla suçluyu öldürebilirdi. bu kural septimus severus 'un imp.'luğu döneminde (i.s. 193-211) bozulmuştur, öldürme yetkisi reisten alınmıştır.
  
  yine paterfamilias, aile üyelerinin mallarını istediği gibi kullanabilirken, imp.'luğun ilanı ile başlayan klasik devirde (i.s. i.-iii.yy) askere giden oğlunun savaşta kazandığı ganimetlere yalnız başına sahip olabileceği kabul edilmiş, önemli dini ve idari rütbelere yükselmiş çocukların babalarından bağımsız olarak mallarını idare hakkı tanınmıştır.