kız taşı

• https://eksiup.com/p/2o154309tavu
  
  https://imgur.com/a/kche6jy
  
  kiz midir kadin midir bilemem ama 90'li yillarda istanbul'un gizemlerine kafayi taktigim donemde ne zaman karsiya gecsem (biz kadikoy'luler icin o taraf karsi oluyor haliyle) gidip gezdigim tarihi sutun. marcian sutunu olarak da bilinen ve imparator marcianus adina dikildigi yazan bu tasla ilgili en enteresan bilgilerden bazilari 1800'lu yillarin basinda istanbul'a gelip hakkinda iki kitap yazan julia pardoe'nun the beauties of the bosphorus kitabinda gecer.
  
  mesela rum ve yunanlarin kiztasi'nin gercekte imparator marcianus icin degil tanri/gezegen mars icin dikildigine inanmasindan ve o sekilde saygi gostermesinden bahsediyor. aslinda orijinal romali dininden hristiyanliga gecisin hem halkta hem de cesitli devlet kademelerinde uzun sure kabul gormedigini ve gizlice roma tanrilarina tapindiklarini dusunursek pek de yabana atilacak bir iddia degil. daha da onemlisi ne 1800'lu yillarda pardoe'nun anlatiminda, ne de 1900'lerin basindaki fotograflarda sutunun kaidesindeki yazilara dair bir isaret var. 1960'larda yapilan cok tuhaf bir "restorasyon" sonrasi bir anda peydah oluyor.
  
  bu restorasyonun tuhafligindan bir yazar bahsetmis zaten, ama ben de tekrar edeyim. 90'larda bizzat 60'lardaki o restorasyon gunlerinde orada yasayan tanidigim saygin biri de ayni sekilde kazi sirasinda ortaya cikan devasa tunellerden bahsetmisti. bu tunellerin once etrafi cevrilip bir seyler aranmis, sonra da "yokedilmis". ben o zamanlar istanbul dehlizleri (bkz: #13095196) konusuna fazlasiyla merakli oldugum icin cok tuhaf bulmustum bu tutumu. ama sonra farkettim ki istanbul'un pek cok yerinde (kadikoy de dahil) benzeri olaylar yasanmis zaten. yeraltinda enteresan tuneller ortaya cikmis, kazilip birseyler bulunmus, sonra halka hicbir aciklama yapilmadan kapatilmis. tuhaf.
  
  onun disinda evliya celebi'nin ucuk palavralarinin aksine ne tasin bakirelere egilmesi, ne yilan ciyan icin tilsim olmasina dair hic bir anlati yok. zaten evliya celebi'nin kendi varligi ve gercekten boyle birinin yasayip yasamadigi bile bayagi supheli oldugu icin pek ciddiye alinacak bir durum yok. ama dogu roma imparatorlugu zamanlarinda bu sutuna tanri/gezegen mars yuzunden fazla saygi gosterilmesi ve bunu yapanlarin -halki o davranistan vazgecirmek icin- ibret olsun diye orada infaz edilmesi cok olasi bir yaklasim.
  
  bir de pardoe'nun the beauties of the bosphorus kitabinda kiztasinin o zamanlar (1800'lerin basi) yasli akif diye birine ait evin bahcesinde durdugundan bahsediyor. yaninda da cok degerli bir zeytin agaci varmis, agac bugun yok tabi. burada pardoe'nun anlatimi bu akif amcanin hic olmedigini ve onmilyonlarcasinin arasinda yasadigimizi belli ediyor, bakin nasil bahsediyor akif amcanin tavirlarindan;
  
  "modern zamanin yenilikleri akif amcanin dusunce ve davranislarina hic ugramamis, klasik bir asyali (ortadogulu) turk gibi yasadigi altin sehirin sonsuz guzelliklerinden habersiz ve umrunda degil, kafasini cevirip bir kez bile bakmamis. dunyanin merkezine kendisini koymanin gururunu tasiyor. akif amcada bir antikaci bilinci de yok; onun icin tas sadece tastir ve kuran'da yazmayan seyler icin vakit harcamaya degmez. yalnizca bahcesinde tasi ziyaret etmesine izin verdigi sanatci ve turistleri ugurlarken kesinlikle hakettigini dusundugu ucreti almak uzere elini uzatir."
  
  ulan ben bu akif amcayi taniyorum? akif amcalar olmezmis hagaten. herif binlerce yillik sutunun oldugu yere ev yapip tasi da sahiplenmis, bir de gormek isteyenlerden ucret aliyormus. bunun torunlari bugun onmilyonlarca.
  
  neyse iste, yogun ve kalabalik meydanlarda olan diger tarihi sutunlarin aksine fatih'te gorece tenha bir mahallede oldugu icin o eski zaman atmosferini daha yogun hissettirir. gidin gorun, akif'in torunu oldugunu iddia edip para isteyen birlleri olursa uc bes birsey atin maraza cikmasin.
  
  ayrica kiz tasi diyince orada bir duracaksin aga, kizin tasi krystal boyd gibi olur, tas gibi kiz sonucta. gerci o da kiz midir kadin midir bilemem.