imparatorluğun en uzun yüzyılı

• ilber ortaylı'nın 19. yy osmanlı modernleşmesini ve osmanlı'da merkezi yönetime geçişi anlatan hoş bir kitabı.
  
  kitapta osmanlı modernleşmesi, rusya'da büyük petro^*'nun başlatmış olduğu hamlelerle üstü kapalı bir şekilde kıyaslanarak anlatılır. kıyaslamadan anladığımız osmanlı yönetici sınıfından rusya'nın örnek alınması da olabilir. örneğin yeniçeri ocağının kaldırılması - petro'nun strelitz'leri yok etmesi, devlet yönetiminde merkezileşme, ordunun modernleşmesi vs. gibi. ( bu arada o derece ki, strelitz'lerin yerine rusya'da kurulan noviy stroy da, ıı. mahmud'un kurmuş olduğu nizam - ı cedid ordusu da yeni düzen anlamına gelmektedir. )
  
  bu durumda tabi ki bu modernleşme hamleleri direkt olarak hanedan tarafından değil de dönemin sadrazamları ve yönetici elit tarafından başlatılıp, sürdürüldüğü için ortaylı tarafından tanzimat dönemi bab-ı ali bürokratları daha önce de belirtildiği gibi melek formuna yakın olarak tasvir edilmiştir. kısıtlı imkanlar arasında ülkeleri için çalışan fedakar devlet adamları, dört dil bilen yetkin yöneticiler vs. gibi.
  
  bu devlet adamlarının yönetimde köklü hamleler başlatıkları doğru olmakla beraber, nedense bab-ı ali bürokratları tarafından topyekün bir sanayileşme ve modern tarım sürecine geçişin ( daha doğrusu tarım sisteminin iyileştirilmesi ) yollarının aranmaması kitapta pek de eleştirilmemiştir. sanayileşme konusunda sanayi devrimi döneminde ingiltere'de yaşanan sancılı sürecin osmanlı toplumunda da görülmesinden korkulması gibi ilginç bir neden sunulmakta, tarımda ise iltizam sisteminin ve feodal yerellerin aşılamamasından dem vurulmaktadır.
  
  imparatorluk tebası ve genelde anadolu insanı ( dolayısıyla imparatorluk ) bu gibi nedenlerle refaha kavuşamazken, söz konusu sancılı süreçleri atlatan emperyal devletler en uzun yüzyılın bitişini takiben topu tüfeği ile osmanlı topraklarına dört bir yandan girmiş, fakir halk sanayileşmenin getirebileceği yıkımın bin beterini yemen'de, hicaz'da, sarıkamış'ta, çanakkale'de ve de anadolu'nun her yerinde kanıyla canıyla ikame etmiştir.
  
  yine de mahalli idareler kısmı baysa da bunun dışında ilber ortaylı'nın sohbet eder gibi, dolu dolu anlatım tarzıyla dikkat çeken bir kitaptır.
  
  bab-ı ali bürokratları fazlaca kayırılsa da dönemi anlamak için iyi bir kaynaktır vesselam.