valerianus

• tam ismi publius licinius valerianus olan, imparator olmasıyla augustus ismini de alarak publius licinius valerianus augustus olarak tarihe geçen roma imparatoru. milattan sonra 253 - 260 yılları arasında roma imparatoru olan valerian'ın imparatorluğu, roma için zaten berbat^** bir yüzyıl olan 3. yüzyılın en kötü yıllarından bazılarına denk düşmektedir. roma ekonomisi çok kötü durumdadır, şiddetli siyasi çekişmeler ve imparator koltuğuna kimin oturacağına dair iç savaşlar üst üstedir, doğu avrupa ve anadolu topraklarında romalıların tabiriyle "barbar"^* gotlar^* roma ordularını ve şehirlerini perişan ediyor, doğuda ise şah 1. ardeşir'in oğlu 1. şapur hükümdarlığında sasani imparatorluğu roma'nın antakya ve suriye bölgelerini ele geçirmiştir ve tüm bunlar yetmezmiş gibi bir de cyprian vebası^* günde 5000 kişinin canını alacak kadar şiddetli bir şekilde yaşanmaktadır. bir gün biri size "perfect storm" ne demektir diye sorarsa roma imparatorluğu'nun üçüncü yüzyıl krizi'nden bahsedebilirsiniz.
  
  251-253 arasında imparator olan trebonianus gallus'a karşı ayaklanan moesia birlikleri komutanı aemilianus'un ayaklanmasını durdurmak üzere ren lejyonlarının^** - ki bu lejyonlar imparatorluğun en güçlü lejyonları arasındadır - başında güneye doğru ilerleyen valerian, aemilianus'un üç aylık imparatorluğuna son verir ve imparator olur (valerian'ı yardıma çağıran trebonianus gallus, valerian gelmeden ölmüş, imparatorun öldüğünü öğrenmesine rağmen valerian güneye doğru ilerlemesini durdurmamıştır). imparator olmasının ardından ilk amacı sasanilere kaptırılan toprakları geri almak olmuş ve antakya ve suriyeyi doğu seferi düzenleyerek 257'de tekrar roma topraklarına katmıştır. sonraki yıl gotların küçük asya'yı^** talan etmeye başlaması üzerine 259'da ordusuyla birlikte o dönemki adıyla edessa'ya yani şanlıurfa'ya hareket eder, ancak bu sırada lejyonlar arasında veba yayılmaya başlar ve ordu oldukça zayıf düşer. bunun üzerine 260 yılında 1. şapur kumandasında sasani ordusu edessa'da valerian'ın ordusunu kuşatma altına alır ve roma ordusunu yener. bu muharebe kaynaklarda edessa muharebesi^* olarak geçer. edessa muharebesi'nde valerian esir düşer ve pers ellerinde esaret altında öldüğü tahmin edilmektedir. bazı kaynaklara göre 1. şapur tarafından aşağılanıp köle gibi kullanıldığı ve sonra da öldürüldüğü söylenirken, başka bazı kaynaklarda ise valerian'ın esaret altında görece iyi koşullarda yaşadığı ve hatta romalı askerlerin band-e kaisar'ı^***** inşa etmesinin ardından 1. şapur tarafından serbest bırakıldığı söylenir.
  
  kim bilir, valerian'ın olaylarla dolu hayatı gerçekte nasıl sona erdi? hep merak ederim böyle küçük detayları. her neyse...