galatasaray

• sürekli eski defterleri açan futbol müflislerinin, tarihi tahrif edip algı operasyonu yaparak karalamaya çalıştığı camia.
  
  aslında, eski deflerlerini karıştırdığımızda da kaybedecek müflislerin bu saçma sapan iddialarına cevap vermeye bile gerek yok ama zihinlerin zehirlenmemesi için gerçekleri yazalım.
  
  fransız kulübü olmakla sürekli itham edilmesi çabasına geniş bir çerçeveden yanıt verilmesi gerektiğinden, konu hakkında hiçbir fikri olmayanlar için çok ayrıntıya girmeden önemli gördüğüm bilgileri kronoloji içerisinde kısa kısa vermek istiyorum:
  
  1) 1481 yılında, bugünkü galatasaray lisesinin atası olan galata sarayı hümayûn mektebi, yüksek öğrenimlerini osmanlı saray mektebi enderunda alan kişilerin ilk ve orta dereceli eğitimlerini sağlamak amacıyla, ıı. bayezid tarafından kurulmuştur. kurulan bu galata sarayı, enderun’a ve kapıkulu sipahi ocağı’na öğrenci ve aday yetiştiren en uzun ömürlü osmanlı saray mektebi olmuştur. tdv ansikolopedisi: galata sarayı
  
  2) 1536'da, fransa kralı ı. françois ile kanuni sultan süleyman arasında fransa-osmanlı ittifakı kurulmuştur. tarihin en uzun süren ittifaklarından biri olan bu ittifak napolyon bonapart'ın 1798 yılındaki mısır seferi sebebiyle iki buçuk asır sonra son bulmuştur.
  
  3) osmanlı imparatorluğu tarafından yükselme döneminden imparatorluğun dağılışına değin avrupa devletlerine çeşitli kapitülasyonlar verilmiş olup ıı. mehmed döneminde venediklilere verilen kapitülasyonlar gibi ı. süleyman döneminde de fransızlara çeşitli amaçlar doğrultusunda kapitülasyonlar vermiştir. bunlar, osmanlı’nın yükselme döneminde verdiği ve ticareti kendi limanlarına çekme amacı güden imtiyazlardı. bunların hiçbiri osmanlı topraklarını avrupa'ya tek bir pazar olarak açan ingilizlerle 1838 tarihinde imzalanan baltalimanı antlaşması gibi ticaret anlaşmasını aşan ileri düzeyde bir kapitülasyon anlaşması değildi.wiki: osmanlı imparatorluğu kapitülasyonları
  
  4) daha erken dönemde, fatih sultan mehmed istanbul’un fethinden sonra gayri müslim tebaaya kendi din okullarını açma hakkı vermişti. kanuni sultan süleyman zamanında fransa ile imzalanan dostluk anlaşmasıyla verilen kapitülasyonlar da gayrimüslimlere okul açma hakkı vermişti. istanbul’da yaşayan latin katoliklerin papa’dan kendi çocuklarına eğitim verilmesi için istedikleri rahiplerin 1583’te istanbul’a gelerek saint benoit manastırı’na yerleşmeleri ve aynı isimde okul açmalarıyla ilk yabancı okul açılmıştır. 1629’da da kapüsen rahipleri, günümüzde de varlığını sürdüren saint louis’i açmışlardır. protestan okulları, ilk kez amerikalılar tarafından beyrut’ta 1824’te açılmıştır. daha birçok okul bu şekilde açılmış olup tevhidi tedrisat kanunun çıkarılmasına kadar faaliyetlerini sürdürmüştür. atatürk ansiklopedisi: yabancı okullar
  
  5) 1756’da, avrupa'daki uzun süreli ittifakların bozulması ve müttefiklerin yeni ittifaklar kurduğu diplomatik devrim olarak adlandırılan olaydan beri diplomasi dili fransızca olmuştur. wiki: diplomatik devrim (bkz: fransızca)(bkz: frankofon) (bkz: dünya dili) (bkz: diplomasi dili)
  
  6) 1800’lere gelindiğinde, galatasaray lisesi binasının bulunduğu galata ve pera bölgesi, avrupa’da oluşturulan güç dengesinin ve verilen imtiyazların akdeniz ticaretini canlandırmasıyla diplomasinin merkezi haline gelmiştir. 1536 yılında fransız elçiliği açılmış, 1576’da ingiliz tüccarlarının girişimiyle ingiliz elçiliği ve bunu 1612’de hollanda büyükelçiliği takip etmiştir. pera avrupa’nın diplomasi merkezi haline gelirken müslüman, katolik ve ortodoks dünyasının karşılaştığı bir kozmopolit havaya da bürünmüştür. istanbul ansiklopedisi: bir diplomasi merkezi olarak yeni çağ istanbulu
  
  7) 1856’da paris barış anlaşması ile avrupa devletler sistemine dâhil olan osmanlı devleti, bu tarihten itibaren batı norm ve kurumlarını daha kararlı bir şekilde benimsedi. bu süreçte, model aldığı en önde gelen avrupa devleti de fransa oldu. osmanlı bürokrasisi, standart ve derlenmiş bir hukuk mevzuatı oluştururken büyük ölçüde fransız kanunlarından esinlenmişti. idari örgütlenmede, özellikle osmanlı vilayet yönetiminin düzenlenmesi için 1860’lı yıllarda hazırlanan vilayet kanunlarında fransız sistemi model alınmıştı. 1868’de faaliyete geçen şura-yı devlet, fransa’daki conseil d’etat adlı kuruluşu model alarak oluşturulmuştu. osmanlı eğitimine düzenli ve sistematik bir çerçeve kazandıran 1869 tarihli maarif-i umumiye nizamnamesi de fransız eğitim sisteminden esinlenmişti. 19. yüzyılda fransızca tüm dünyada diplomasi ve uluslararası ticaret dili olarak öne çıkarken, osmanlı hariciye nezareti iç yazışmalarında 1850’lerden itibaren fransızcayı kullanmaya başlamıştı. osmanlı bürokrasisinde yükselebilmenin en önemli unsurlarından biri iyi bir fransızca bilgisine sahip olmaktan geçiyordu. öte yandan fransa, 1860’ların sonlarında tanzimat reformcularının eşitlik ilkesi çerçevesinde, çok etnikli ve dinli imparatorluk tebaasının osmanlılık kimliği altında kaynaştırılması politikasının en güçlü destekçisiydi. osmanlı milletlerinin tek bir kimlik altında asimilasyonu anlamına gelen osmanlıcı siyaset yerine, bu milletlere otonomi verilmesi gerektiğini savunan rusya karşısında fransız desteği, tanzimatçılar açısından daha da büyük bir değer taşıyordu. fransa, bir bakıma, tanzimat dönemi’nin osmanlıcı siyasetinin hamiliğini ve rehberliğini üstlenmişti. bunun karşılığı da istanbul’da fransız nüfuzunun iyiden iyiye artması olmuştu ki galatasaray lisesi de böyle bir zamanda açıldı.türk-fransız ilişkilerinde galatasaray lisesi
  
  8) 1800’lere gelindiğinde istanbul'da çoğunlukla yabancıların ve gayrimüslim osmanlıların devam ettiği ve fransızca eğitim yapan saint benoit, notre dame de sion gibi okullar vardı, ancak bu okullar “osmanlı'dan çok fransa'nın denetiminde” idiler. yükselme dönemini çoktan geride bırakıp düşüşe geçmiş osmanlı'da aydın kadrolara ve bu kadroların yetiştirilmesi için “geleneksel eğitimin dışında” “batılı programları da bünyesinde barındıran” bir eğitim kurumuna ihtiyaç vardır. 1820 yılından sonra tıbbiye ve kışla olarak kullanılan galata sarayı, 1868'de, padişah sultanaziz’in de çabalarıyla, “osmanlı devleti'nin etkin olacağı batılı bir kurum” yaratmak amacıyla mekteb-i sultaniadıyla yeniden faaliyete geçirilmiştir. böylece kurumun işlevi artarak osmanlı'da batılılaşma döneminin ve tanzimat uygulamalarının simgesi olmuştur. wiki: mekteb-i sultani
  
  9) galatasaray lisesi’nin kimliği, okulun kuruluşundan itibaren önemli bir tartışma konusu oluşturdu. lisenin, tanzimat’ın osmanlıcı ideolojisi doğrultusunda müslim ve gayrimüslim çocukları bir araya getiren kozmopolit ruhu ve aynı zamanda çok güçlü bir fransız damgası taşıması pek çok çevreyi rahatsız etti. vatikan, karma eğitimin çocukların inancını kötü yönde etkileyeceği düşüncesiyle katoliklerin bu okula çocuklarını göndermemesi yönünde girişimlerde bulundu. rumlar, yunancanın müfredatta zorunlu dersler arasında yer almamasına tepki gösterdiler. museviler, müslümanlara ait ve hristiyanlar tarafından yönetilen bir okula çocuklarını göndermekten çekindiler. rusya, istanbul’daki elçisi ıgnatiev kanalıyla imparatorluk’ta fransız nüfuzunu artıracak bu kurumdan duyduğu rahatsızlığı açıkça dile getirdi. müslümanlar arasında ise bu kuruma olumlu olduğu kadar olumsuz bakanlar da vardı. osmanlı basını, galatasaray lisesi’nin açılmasına ilişkin genellikle olumlu bir bakış açısı sergiledi. ancak o sıralar yurt dışında faaliyet gösteren yeni osmanlılar cemiyeti üyelerinden namık kemal, ziya paşa ve ali suavi gibi aydınlar, fransız etkisi altında kurulduğunu ileri sürdükleri bu kurumu şiddetle eleştirdiler. türk-fransız ilişkilerinde galatasaray lisesi
  
  10) 1877’de galatasaray lisesi’ne ilk kez türk bir müdür tayin edildi. bu göreve getirilen ali suavi, kuruluş aşamasında okulun fransız karakterine yönelik en ciddi eleştirileri getiren kişilerden biridir. ali suavi, dokuz ay kadar süren görevi sırasında müslüman öğrencilerin sayısını 162’den 220’ye çıkarmış; müslüman öğrencilerin lehine gayrimüslim öğrencilerin burslarını düşürmüş; o sırada balkanlar’da devam etmekte olan osmanlı- rus savaşı dolayısıyla okuldaki rus öğrencilerin tamamını ve bulgar öğrencilerden de devlete karşı eylemlerde bulunanları okuldan ihraç etmiş; daha önce çoğunlukta olan gayrimüslim öğretmenlerle müslüman öğretmenlerin sayısını dengelemeye çalışmış; ders müfredatında arapça, farsça, akaid, arap edebiyatı ve türkçeye daha çok yer vermiş; ayrıca yunan ve roma tarihleri, ilm-i âsâr-ı atîka gibi derslerin yanı sıra ingilizce, rusça, ermenice ve bulgarca gibi seçmeli dersleri kaldırmıştı. ali suavi’nin okulda gerçekleştirdiği reform, galatasaray lisesi’ni “daha müslüman, daha osmanlı ve daha etkili” bir eğitim kurumu haline getirmeye yönelikti.
  
  ıı. abdülhamit’in saltanat döneminde, galatasaray lisesi önce ismail bey’in (1880-1894) ve daha sonra abdurrahman şeref bey’in (1894-1908) uzun müdürlükleri sırasında istikrarlı bir kurum haline geldi. dönem boyunca, ali suavi’nin müdürlüğüyle başlayan, liseye daha islami ve daha osmanlı bir karakter kazandırılması yönündeki eğilim devam etti. önceleri fransızca tutulan bütün kayıt ve hesaplar 1881 yılından itibaren türkçe olarak tutulmaya başlandı. 1880’lerin başından itibaren türkçe eğitime daha fazla önem verildi. 1880’de sadrazam said paşa’nın teklifiyle o zamana dek bir saat okutulan türkçe dersi, iki saate çıkarıldı.okulun türkçe kısmı ders programına osmanlı ve islam tarihi ile osmanlı edebiyatı gibi yeni dersler eklendi. bunların yanı sıra, hem ders programlarına din dersleri kondu hem de müslüman öğrencilere camide namaz kılma zorunluluğu getirildi. bu girişimler sonucunda galatasaray lisesi gayrimüslim öğrenciler için daha az, müslüman öğrenciler içinse daha cazip bir kurum haline getirildi. ıı. abdülhamit dönemi’nin başlarında fransız öğretmenler çoğunluktayken, 1901’de tüm öğretmenlerin yaklaşık olarak 1/6’sı fransız’dı. aynı tarihte, türk öğretmenlerin sayısı ise tüm öğretim kadrosunun yarısına ulaşmıştı. ıı. abdülhamit dönemi’nde uzun yıllar istanbul’da kalan bertrand bareilles’in saptamasına göre başlangıç aşamasında bir fransız-türk kurumu olan lise, abdülhamit’in hükümdarlığı altında açıkça türk-fransız bir renk kazanmıştı.türk-fransız ilişkilerinde galatasaray lisesi
  
  11) 1905 yılında, ali sami yen ve arkadaşlarından oluşan bir grup mekteb-i sultani öğrencisi galatasaray spor kulübü'nü kurmuşlardır. galatasaray spor kulübü nasıl kuruldu
  
  12) 1914’de osmanlı devleti ı. dünya savaşı’na girdi. ülkenin içinde bulunduğu savaş ortamında mekteb-i sultani’de eğitime ara verilmemiştir. ama bazı galatasaraylı öğrenciler gönüllü olarak askere yazılmışlardır. bu arada mektep hademelerinden de gönüllü savaşa katılanlar olmuştur. bunlar arasından bazıları şehit olmuşlardır. bugün, galatasaray lisesi’nin girişinde yapılmış olan bir şeref holünde, bu şehitlerin isimleri siyah mermer levhalar üzerine altın harflerle kazınmış bulunmaktadır. ı. dünya savaşı’nın zor günlerinde mekteb-i sultani bir süre için hastane olarak kullanılmış, bu arada eğitim de devam etmiştir. galatasaray lisesi çanakkale şehitleri çanakkale savaşında galatasarayatatürk ansiklopedisi: galatasaray lisesi
  
  13) mütarekeden hemen sonra, işgal altındaki başkent istanbul’da, tüm diğer osmanlı kurumları gibi galatasaray lisesi de türlü tehditlere açık hale geldi. mütareke dönemi’nin başlarında itilaf kuvvetleri kışla olarak kullanılmaya uygun pek çok binaya el koymaya başladıklarında galatasaray lisesi binasının da işgali söz konusu oldu. öncelikle ingilizler, arkasından da italyanlar, okulun boşaltılarak kendilerine teslimini talep ettiler. okul, ancak müdür salih arif bey’in fransız yüksek komiserliği ve fransız işgal kuvvetleri kumandanlığı nezdindeki girişimleriyle işgalden kurtarılabildi. lise müdürü salih arif bey lisenin faaliyetini sorunsuzca sürdürebilmesi için istanbul’daki fransız makamlarıyla yakın ilişkiler kurma ve onların desteğini kazanma yönünde bir politika yürüttü. okul yönetiminin lisenin eğitime devam edebilmesi için fransız makamları ile yakın ilişkiler kurması, devlet ve hükümet ileri gelenlerini de her vesile ile okula davet etmeleri, millî mücadele’nin ilerleyen safhalarında millî hareketi destekleyen öğrencilerle okul yönetimi arasında bazı gerilimler yaratacaktı. 30 ağustos 1922’deki türk zaferinden sonra ise galatasaray lisesi yönetiminin savaş yıllarında izlediği bu tutum, basında da bazı eleştirilere ve ağır suçlamalara konu olacaktı. türk-fransız ilişkilerinde galatasaray lisesi
  
  14) 1922 yılı sonlarında istanbul’un tbmm hükümetinin kontrolü altına geçmesinin ardından lisenin on yılı aşkın bir süredir müdürü olan salih arif bey istifa etti. milli mücadelenin kazanılması üzerine, milli hükümetin ve muzaffer ordunun temsilcisi olarak istanbul’u işgalcilerden teslim almaya gelen refet bele mekteb-i sultani’yi de ziyaret etmiş ve kendisine harbiye'de öğretmenlik yapmış olan lise hocalarından fransız mösyö lambert ile karşılaşmış ve gençlere bir konuşma yapan refet paşa şunları söylemiştir: “gençler, hürriyet ve istiklal... bu kelimeler çok güzel kelimelerdir. bunlar bilimle, aydınlıkla korunur. biz fransa'yı çok sevdik, seviyoruz, seveceğiz. çünkü buraya, bizlere, eğitim biliminin aydınlığını getirdiler. bu aydınlığı yayacak gençler sizsiniz. yalnız, fransızlar bizi bir borç altında bıraktılar. bu borcu ödeyin. zira türk'ün gururu borç altında yaşamaya tahammül edemez.” demiştir.
  
  15) 1923’te ankara’da toplanan birinci heyet-i ilmiye toplantısında galatasaray lisesi’nin teşkilat ve programlarına yönelik kararlar alınmış ve sonrasında kasım ayında okulun teşkilat ve kadrosunda değişiklikler yapılmıştır. hem heyet-i ilmiye toplantısında aldığı kararlarla hem de maarif vekâleti’nin çıkardığı kararnameyle lisenin beğenilmeyen kozmopolit yapısı millileştirmeye girişildi ve ankara, 1923 yılı sonundan itibaren lisenin yönetim ve eğitim düzeni üzerinde mutlak söz sahibi oldu.türk-fransız ilişkilerinde galatasaray lisesi
  
  16) mustafa kemal atatürk, galatasaray lisesini dört defa ziyaret etmiş ve bu ziyaretleri metin toker şöyle yorumlamıştır: “anlaşılıyor ki, kendisi için en önemli dört irfan müessesesini, birbiri arkasına ziyaret etmiştir. bunlardan ikisi, kendi okuduğu müesseselerdir: yıldız’daki harp akademisi ve harbiye’deki mektebi-i harbiye. ötekiler o sırada istanbul’da bulunan mekteb-i mülkiye ile galatasaray lisesi’dir. bu, atatürk’ün galatasaray lisesi’ne verdiği önemin tek belirtisi değildir. büyük kurtarıcı, daha sonra galatasaray’ı, bir ikinci, bir üçüncü defa daha ziyaret edecektir. hiçbir lise atatürk’ten böyle bir ilgi görmemiştir. bunun bir sebebi, galatasaray’ın türkiye’nin batı’ya açılan penceresi olmasıdır. bu karakteri ona, atatürk’ün gözünde harp akademisi, harp okulu ve siyasal bilgiler fakültesi düzeyinde bir önem verilmektedir. türkiye’yi vazgeçilmez tarzda batı’ya döndüren gazi hazretlerinin, bu pencereyi gereği gibi değerlendirmemesi beklenemezdi. nasıl harp akademisi, harbiye ve mülkiye, sıradan eğitim müesseseleri sayılamazsa, galatasaray da, sıradan bir lise sayılamaz. o apoletlerini, kendisine bu özelliği veren büyük atatürk’ün elinden almıştır.” atatürk ve galatasaray
  
  17) türkiye cumhurbaşkanı cevdet sunay'ın bir yıl önce fransa'ya yaptığı ziyaretin karşılığı olarak 1968 senesinde türkiye’yi ziyaret eden dönemin fransa cumhurbaşkanı charles de gaulle, mektebi sultani’nin 100. kuruluş yılı kutlamaları nedeniyle galatasaray lisesini de ziyaret etmiştir. orada verdiği demeçte, osmanlı tarihi, bilim ve edebiyatından söz etmiş, 19. ve 20. yüzyılda batı uygarlığı ilerleyince türklerin fransa ile kültür ilişkisi geliştirdiğini, bu arada ünlü galatasaray lisesinin açıldığını, daha sonra atatürk’ün dehası sayesinde bugünkü milli devletin kurulduğunu belirtip onun hayatta en hakiki mürşit bilimdir sözünü anımsatarak türk-fransız ilişkilerinin daha da gelişeceğine inandığını söylemişti. de gaulle’ün türkiye ziyareti
  
  18) 14 nisan 1992 yılında fransa cumhurbaşkanı françois mitterand ile 8. cumhurbaşkanı turgut özal arasında imzalanan protokolle ilkokul ve üniversite eğitimini de kapsayan galatasaray eğitim öğretim kurumu hayata geçirilmiştir. galatasaray eğitim ve öğretim kurumu, 1994 yılında çıkartılan bir kanunla galatasaray üniversitesi’ne dönüştürülmüştür.
  
  19) günümüzde galatasaray lisesi anadolu lisesi kategorisinde, eğitim dili fransızca, türkçe, ingilizce, italyanca ve latince olan bir devlet lisesidir. lise, türkiye cumhuriyeti milli eğitim bakanlığı, fransız hükümeti ve galatasaray vakfı’nca resmen tanınmış bir kurumdur.
  
  20) 15. yüzyılın sonlarından itibaren istanbul’a dair kayıtlarda bir saray mektebi olarak adı geçen galata sarayı ocağı, kentin ibadethaneler dışında işlevi değişmeden günümüze kadar gelebilmiş tek kuruluşu ve batıya açılan penceresidir.
  
  sonuç olarak, galatasaray esas itibariyle bir osmanlı kurumu olarak ortaya çıkmış ve 1481’den günümüze kadar, yaklaşık 600 yıl boyunca her dönemin kendi sosyal ve siyasal gelişmelerinden etkilenerek günümüze kadar gelmiş bir kurumdur. günümüzde ingilizce’nin olduğu gibi o dönemde fransızca’nın diplomasi dili olması nedeniyle devletin ihtiyaç duyduğu iyi fransızca bilen ve modern eğitim almış osmanlı elitlerini mekteb-i sultani yetiştirmiştir. tanzimat döneminde fransız kültür etkisindeyken, abdülhamit döneminde osmanlı-islam kültürü etkisine girmiş ve nihayetinde milli mücadeleden sonra kurulan milli devletin etkisiyle ulusal kültür etkisine girmiştir.
  
  tarihçi bernard lewis’in modern türkiye’nin doğuşu adlı kitabındaki değerlendirmesiyle “modern türkiye’nin yükselişinde galatasaray lisesi’nin etkisi çok büyük olmuştur. batılı idare cihazını yürütecek, yetenekli ve batılı eğitim görmüş idareci, diplomat ve diğerlerine ihtiyaç arttıkça, galatasaray mezunları osmanlı imparatorluğu’nun ve sonra da türkiye cumhuriyeti’nin siyaset ve idaresinde hakim rol oynar duruma gelmişlerdir. modern türkiye’nin zaferlerinin birçoğu da galatasaray lisesi’nin sınıflarında kazanılmıştır”.