holodomor

• kimi kaynaklar tarafından, özelde dönemin sovyet ekonomi politikalarının ve genel olarak dünya ekonomisinin kötüye gidişinin^* sonucu olarak kabul edilse de, mart 2008 itibariyle ukrayna hükümetince, o dönem yükselişte olan ukrayna milliyetçiliğine karşı stalin'in giriştiği bir soykırım olduğu kabul edilmiştir.
  
  işin nedenlerini bir kenara bırakırsak, bizzat birinci ağızdan (arkadaşımın ananesi, 1933'ü yaşamış) şunları duydum: "stalin sovyetler'i hep güçlü bir ülke gibi göstermek istiyordu, ancak orduyu besleyecek erzağı yoktu, bütün askerleri ukrayna'ya saldı. ağzımıza atmak üzere olduğumuz lokmaya varana kadar aldılar. yeni anne olmuş kadının memelerini emen asker dahi gördüm. bir sürü insan açlıktan öldü. biz hitlerden çekmediğimizi stalinden çektik."
  
  şu kısmı da marina lewycka'nın romanından^* aynen aktaralım:
  
  "...köylüler ineklerini, tavuklarını, keçilerini yediler, ardından kedilerini ve köpeklerini. ondan sonra da otlardan başka yiyecek birşey kalmadı. 1932-1933 yıllarının bu insan eliyle yaratılan kıtlığında, ukrayna'nın bir ucundan diğerine yedi ile on milyon arasında insan öldü... bunlar bittiğinde çatıdaki samanların arasında yaşayan sıçanları tuzağa düşürerek yediler, sonra samanları, derken açlık sancılarını bastırmak için koşum takımlarının derilerini çiğnediler. uyuyamayacak kadar aç olduklarında şarkı söylediler ...
  
  yakındaki köyde bir kadın vardı, bebeğini yemişti. aklını yitirmiş, patikalarda ağlıyarak dolaşıyordu. 'ama önce öldü. ölmüştü. yemenin ne zararı var? öyle tombuldu ki! neden ziyan olsun? ben öldürmedim. hayır hayır hayır. önce öldü! ...'"
  
  eğer olayın yıldönümünde lvov'a yolunuz düşerse, şehir meydanında açlıktan ölenler anılır, her metrede bir mum vardır, herkes toplanır dua eder.