the man who shot liberty valance

• abd'yi en iyi özetleyen western(?) filmidir. şahsi listeme göre de high noon ve the searchers ile ilk üçe girer.
  
  western dedikten sonra soru isareti koymamim bir nedeni var. 50 yildir western çekiliyor. 1905 tren soygunu ile baslayan bu serüven 1960'lara geldiğinde mecburen degismeli ve yeni bir seyler anlatmaliydi. john ford bu isin piri zaten ki degisimin ondan gelmesi daha onemli. artik soguk savas var, ulke icinde birlik sagmali ve yeni dusman ruslara karsi evini guvene almalisin. o yuzden once kizil derililer sonra da kara derililerle barisma gerceklesmeliydi ki bu film tam olarak onun isareti. 1950'lerin ortalarindan itibaren baslayan siyah harekete burada yapilan vurgu o nedenle cok önemli.
  
  bu filmi benim gözümde daha onemli kilan unsurlardan biri de john wayne'nin yer almasi. john wayne ki the american olarak anilan ve western filmlerinin vazgecilmez ismi. tam bi wasp, tam bi cumhuriyetçi, tam bir amerikali. oyle bir ismin bu filmde yer almasi filmi yukarida dedigim anlamda daha da onemli kiliyor.
  
  neyse filmin neyi anlattigina gecmeden bir isme daha deginmek gerekiyor. tam olarak rolunun hakkini veren bir tınısı olan james stewart. eminim gorunce ben bu adami tanıyorum diyeceğiniz bir yuz ve filmdeki okumus adam imajini harika bir sekilde üzerinde taşıyor. simdi gelelim hikayesine. aslinda adinda spoiler olan filmleri sevmem ama bir klise ne kadar spoiler olabilir emin değilim.
  
  filmin iyi adami olan avukatımızın da içinde olduğu posta arabasi filmin kotu adami tarafından durdurulur ve icindekilerin esyalari calinmaya baslar. bu esnada iyi adamimiz bir kadini korumaya ve adalet naralari atmaya baslayinca kotu adamimiz tarafindan pataklanir. filmin cirkini (?) tarafindan kurtarilir ve kasabaya getirilerek iyilestirilir. sonrasında iyi adam kasabada kalmaya karar verir ve kasaba halkini egiterek dönüştürürken kotu ve cirkin adamlarla çeşitli munasebetlere girişir.
  
  film, 1962 yapımı ve içinde iyi, kötü, çirkin var. imdb'ye gore 1900'lerin basinda gecen filmde iyi, sadik bir siyah karakter var. kötü beyaz adam var. politikanin pisliği, adaletin erdemi, doğru olani sonuna kadar surdurmenin agirligi var.
  
  dogu ile bati amerika arasindaki farkin boylesine guzel anlatilmasi var. genelde western filmlerinde dogu pek anlatilmaz. dogudan ya kural ve yasak gelir ya para. ancak burada dogudan, batiyi ileriye tasiyacak ilke ve idealler geliyor ve bu donusum sonucunda bati muassir medeniyete ulasiyor.
  
  satir satir anlatacak cok sey var ancak telefondan yazinca ancak bu kadar. bu filmin belki de 1962 ile en cok ozdeslesen tarafi, okulumsu bir odada siyahi karakterin 1776 tarihli belgenin ilk cumlesini, tum insanlar esit yaratılmistiri hatirlayamamasi uzerine basrolun bugünlerde pek hatirlanmiyor zaten demesidir.
  
  ben bu filmi birkac kez daha izler buraya uzun analizini de yazarim ama simdilik bu kadar.