romaji

• birbirinden bazı farklılıkları bulunan çeşitli versiyonları olan sistem. alttaki ilk üçü "standart" olarak anılıyor.
  
  hepburn romaji: james hepburn diye bir misyonerin 1860'larda üretip sonraki yıllarda birkaç kere yenilediği bir sistem. japonların romaji sistemlerine göre daha fonetik ve avrupalılara yönelik. bunun da birkaç farklı versiyonu var ama sanırım en sonuncusu anlaşılıyor hepburn denince. japon kökenli sistemlerden ana farkı: şi, çi, tsu sesleri shi, chi, tsu şeklinde yazılıyor. şo, jo gibi bileşik kanalar sho, jo şeklinde yazılıyor. uzun o sesleri (kana ile oo veya ou ile yazılmasından bağımsız) makronlu (¯) o ile yazılıyor. kana olan n sesi sesli harfler ve y'den önce n' şeklinde yazılıyor. edat olan wa, e ve o sesleri ilişkili kanayı temsil edecek biçimde değil, okunduğu gibi yazılıyor. bu sistem wikipedia tarzı sitelerde ve turistlere yönelik tabelalarda sıkça kullanılıyor.
  
  nihon-shiki romaji: bu japon fizikçi aikitsu tanakadate tarafından 1880'lerde üretilmiş. kana tablosunun standartını koruyor ve mesela t satırındaki her kana t ile yazılıyor; sesinde t olmasa bile. şi, çi, tsu sesleri si, ti, tu şeklinde yazılıyor örneğin. ve dakutenli versiyonları da fonetik olmak yerine di, zi, du şeklinde. şo, jo gibi bileşik kanalı sesler de içlerindeki ufak kanayı belirtecek şekilde syo, zyo şeklinde yazılıyor. uzun o sesleri, gene hangi kanayla yazıldığından bağımsız, ô şeklinde yazılıyor. kana olan n sesi sesli harfler ve y'den önce n' şeklinde yazılıyor. edat olan wa, e ve o sesleri (direkt kana versiyonları olan^*) ha, he ve wo diye yazılıyor. bu sistem sanırım artık pek sık kullanılmıyor zira yerine kunrei-shiki geçmiş.
  
  kunrei-shiki romaji: bu 1930-40'larda üretilmiş ve savaş sonrası kabul görmüş modifiye bir japon üretimi romaji sistemi. nihon-shiki'yle aşağı yukarı aynı ama hepburn'den bazı ögeler almış. nihon-shiki'den ana farkları: d- satırındaki aykırı kanalar di ve du yerine zi ve zu şeklinde yazılıyor; ve edat olan wa, e ve o sesleri kanalarını yansıtmak yerine okunduğu gibi yazılıyor. bu sistem ağırlıkla japonların devlet işlerinde latin harfleri kullanılması gerektiğinde ve japon eğitim sisteminde kullanılıyor.
  
  waapuro (word processor) romaji: bazı dijital ortamlarda latin harfleriyle japonca yazmak için kullanılan romaji. wikipedia buna non-standard demiş ama yine de oldukça yaygın. hepburn'le aşağı yukarı aynı ama uzun o'larda -çoğu klavyede yazması hiç kolay olmayan- makronu koymak yerine direkt oo veya ou diye açık açık yazıyoruz. bunda edat olan wa, e ve o sesleri nihon-shiki'deki gibi ha, he ve wo diye yazılıyor; o biraz kafa karıştırıcı.
  
  bunlara ek olarak başka standard dışı romaji kullanımları da var. internette japonca öğrencilerinin bir kısmı, weeb'ler vs. bu word processor romaji'yi biraz daha geniş kullanabiliyor. edatları okunduğu gibi yazmaca, n kanasını seslilerden önce apostrofla belirtmemece gibi.