sirkadiyen ritm

• (bkz: biyolojik saat) ile karıştırılmamalıdır, birbirlerinden farklılardır.
  
  sirkadiyen ritim; uyku-uyanıklık döngüsü, yeme, sindirim, hormon salgılaması gibi çeşitli süreçleri ve hemen hemen lokomotor sisteme ait her şeye etkisi olan ve düzenleyen 24 saatlik bir döngüdür. biyolojik ritme göre oluşur ve ön hipotalamusta bulunan suprakiazmatik çekirdek tarafından düzenlenir. siyanobakterilerden tutun memelilere kadar hemen hemen bütün organizmalarda görülmüştür.
  
  sirkadiyen ritmin evrimde yer bulmasının nedeninin organizmaların dış ortamdaki öngörülebilir değişiklikleri tahmin etmelerinin ve kullanmalarını sağlamanın, fizyolojiyi ve davranışı günün belirli zamanlarına göre optimize etmelerinin (mesela karaciğerden vücuda düzenli olarak yapılan glikojen salınımı gibi) canlılara fayda sağladığı düşünüldüğünden dolayı olduğu düşünülmektedir.
  
  vücuda etkisini tam olarak anlamak amacıyla yapılmış bir çalışmada, siyanobakterilerin mevcut sirkadiyen döngüsünün, gece/gündüz döngüsü ile eşleştiği bir ortamda, metabolik fonksiyonlarının çalışma veriminin arttığı gözlemlenmiştir.
  
  c57bl/6j farelerinde yapılan bir deneyde ise farenin normal yemek yemesi gereken zaman yerine, gece vakti yemek verilip kan değerlerindeki değişimi 12 saat boyunca gözlemlenmiştir. deney sonrası ise farenin kan basıncının 100 +/- 2 mmhg'dan, 113 +/- 2 mmhg'ya çıktığı gözlemlenmiştir.
  
  ayrıca bu ritmin oluşmasındaki en önemli ve güçlü uyaran ışık, bariz bir şekilde güneştir.
  
  ışığın memeli fizyolojisindeki etki düzeyi o kadar geniştir ki, beynin otonomik ve nöroendokrin etkileşimlerini modüle etmesinin yanı sıra, dikkat, iştah, uyarılma, performans gibi bilişsel süreçleri etkilediği; vücut sıcaklığı, melatonin ve kortizol dengelerinde hiç de küçümsenemeyecek etkisi olduğu gözlemlenmiştir.
  
  sirkadiyen bozulma ise, genelde iç sirkadiyen döngü ile, dış gece-gündüz döngüsünün uyuşmamasıyla oluşur özellike yapay ışık kaynaklarına çok fazla maruz kalan insanlarda gözlemlenmiştir (gece telefona bakmak, televizyon izlemek, ışık altında kalmak gibi)
  
  sirkadiyen ritme hangi ışıklandırmanın nasıl/ne kadar etki ettiği tam olarak bilinmese de gece vardiyası gibi, veya insanların gece kuşu olarak tanımlanmasına neden olan, yaşam tarzının biyolojik saat ile çeliştiği ve rutin olarak devam ettiği durumlarda, performans düşüklüğü, uykusuzluk, duygusal rahatsızlıklar ve mide-bağırsak şikayetleri gibi sorunlar gelişebilir. bu tür semptomların vardiyalı çalışmaya katılanların %5-10'unu etkilediği düşünülmektedir.
  
  aynı zamanda sirkadiyen bozulmanın; tip 2 diyabet, alzheimer, metabolizma, kardiyovasküler fonksiyon, zihinsel sağlık ve hatta kanser riski üzerindeki etkileri de dahil olmak üzere insan sağlığı üzerindeki sonuçlarına ilişkin artan endişeler vardır.
  
  kaynak 1
  kaynak 2
  kaynak 3
  kaynak 4
  kaynak 5
  
  edit: kaynak