şehname

• takriben 1020 yılında biten bü dehşet dâsitân perslerin islam olmadan evvel avestadan islamlığın çıkışına kadar olan bin yıllık tarihini anlatır. iran destanı avesta'daki ilahi (yeşt) lerle başlar. bu ilahilerde bazı kahramanların yiğitlikleri, şanlı kıçlarıyla cihana nasıl hükmettikleri hikaye edilir.
  
  arap istilası, iranîlerin tabiriyle hemleye erep, üzerine birkaç asır şaftı kayan iran kültürü sâmânîler ve gazneliler devrinde yeniden hareketlendi. sâmânîler devrinde "dakîkî"nin kaleme almaya başladığı iran destanını, firdevsi, (ferdosî) gazneliler zamanında görkemli bir şekilde tekrar yarattı. eserini gazneli mahmuda armağan etti. (ha mahmut bunun ödemesini yaptı mı? hayır, firdevsi de tuttu mahmut'u itin kıçına sokan bir hiciv kaleme aldı, onu sonra anlatırım)
  
  şâh-nâme, ilk hükümdar keyumers'den başlayarak son sâsânî hükümdarı üçüncü yezdgird'e kadar olan elli hükümdarın yaşam ve cenklerini anlatır.
  
  ilk bölümde iran tarihinin efsanevi hükümdarları cemşîd, fereydûn, sâm(sam uncle ile ilgisi yok!) rüstem, ve sairin hayat ve savaşları anlatılır. fakat fereydûn'un çocukları memleketi aralarında profiterol gibi paylaşırlar. işte burda iran ile turan arasındaki ezeli mücadele başlar.(gs ve fb misali) pişdâdiyân hanedanından sonra key sülalesi gelir.bu keykavus'tur, key-kubat'tır key-word'dür, hepsi bu tohumdandır.bu kralların mücadelelerinden sonra zerdüşt dini paganizme üstün gelir. ardından büyük iskender'in hikayesi anlatılır.
  
  şâhnâme'nin son kısmı ise sâsânî (ya da bizim tarih kitaplarına kalırsa, diğer adıyla sasanoğulları) bu sülalenin duygularıyla oynanıp köklerine kibrit suyu dökülmesi hikaye edilir.
  
  en dehşet sahneler, zâl ile rüstem'in, siyaveş ile bijen'in, isfendiyâr ile sohrâb'ın ve nûşirevân'ın maceralarının anlatıldığı bölümdür.
  
  kaynak: şâhnâme-i hekim ebu'l kasım ferdosi,
  moesseseye enteşarâte emir kebire tehran