öğrenildiğinde ufku iki katına çıkaran şeyler

• -avrupa'da türk modası ^*****
  -batılılaşan osmanlı kadar, osmanlılaşan batı da bir gerçektir. batı’yla osmanlı arasında gelişen ilişkiler önce korku ve merak; ardından tanıma ve özenme; sonrası ise oryantalizm şeklinde gelişmiştir.
  
  -osmanlıların rumeli’ye yerleşmeleri, ardından avrupa’ya ilerlemeleri sonucunda avrupa’da türk korkusu ortaya çıkmıştır. istanbul’un fethi ise dönüm noktalarından biridir. türk tehdidi (türkengefahr) çocuk masallarına dahi yansımıştır.
  
  -“turquerie” terimi ilk defa moliere tarafından kullanıldığı söylenmektedir. bir oyununda (l’avare -1668) geçen kelime “taş kalplilik” yahut “zalimlik” anlamında kullanılmıştır (“üstelik türk kendisi, hem de herkesi ümitsizliğe düşürecek bir turquerie’ye sahip”). turquerie modasının ise müteferrika süleyman ağa’nın paris’e elçi olarak gönderilmesinden sonra başladığı söylenir(1669).
  
  -1683 viyana kuşatması’nın başarısız olması ve 1699 karlofça antlaşması’yla türk korkusu yavaş yavaş ortadan kalkmaya başladı. batı’yla kültürel ilişkilerin geliştirildiği, savaştan uzak kalınan bir dönemin başlangıcı olmuştur osmanlı için. batı’da bu dönemde osmanlı’yı kültürel olarak yakından tanımaya başlamıştır.
  
  -1704 yılında bin bir gece masalları’nın çevrilmesi fransa’da büyük ilgi uyandırmıştır. aslında bu masalların osmanlı ülkesiyle bir ilgisi yoktur ancak tasvir edilen egzotik dünya, osmanlı devleti ve dolayısıyla da türklerle ilişkilendirilir. osmanlı-türk yaşamına dair başlayan merak edebiyat, resim, müzik ve opera gibi pek çok alanda kendisini gösterir. osmanlı kıyafetleri giyip düzenlenen balolar, yaptırılan portreler bir zenginlik göstergesi olmuştur.
  
  -1721’de yirmisekiz mehmet çelebi’nin elçiliği, paris’te bir “turquerie” hızlandırmıştır. mehmet çelebi’nin yaklaşık bir yıl süren paris macerası, fransızlara osmanlı’yı günlük yaşam içinde görme fırsatını vermiştir. yirmisekiz çelebi’den 20 yıl sonra aynı görevle gönderilen oğlu said efendi’nin ziyaretleri de fransızların türkleri daha yakından tanımasını sağlamıştır.
  
  -“turquerie” modası demek kahve, şerbet, gül suyu ve şekerleme sunmak ve tüketmektir. osmanlı tarzı giyinmek, türk usulü düğün yapmak, türk halıları, türk lalesi, türk içeceği ‘kahve’ bulundurmaktır. tabii ki bunlar bir soyluluk göstergesidir.
  
  -turquerie’nin popülerleşmesinde ressam jean baptiste vanmour (1671-1737) çok önemli olmuştur. 1699 yılında istanbul’a gelen ve 1737’de ölümüne kadar neredeyse kırk yıl istanbul’da yaşayan vanmour, istanbul’un toplumsal hayatı, şehir manzaraları ve törenler gibi konularda yüzlerce resim yapmıştır. osmanlının gündelik yaşamını ve giysi detaylarına yer verdiği albüm çalışması başta fransa olmak üzere diğer ülkelerde osmanlı kıyafetlerine olan ilgiyi arttırmıştır. avrupa’da türk kıyafetleri giymek moda olmuştur. yine bu dönemde mozart’ın saraydan kız kaçırma operasındaki kostümler ve dekorlar vanmour’un albümü kaynak alınarak tasarlanmıştır. bir başka isim ise istanbul’da beş yıl kalmış olan isviçreli ressam jean etienne liotard’dır (1702-1789). osmanlı’yla ilgili çalışmalarından dolayı daha yaşarken “türk ressamı” ya da “osmanlı ressamı” olarak anılmışlardır.
  
  -turquerie’in anlaşılması açısından 1719’da avusturya’da yapılmış bir düğün anlamlıdır. maria josepha ile prens friedrich august düğünü için 315 genç seçilir. bu gençler ‘moustache a la turque’ yani türk bıyığı bırakacak ve düğünde yeniçeri kıyafeti giyeceklerdi. mehter eşliğinde de yürüyeceklerdi. yemekler, hilâl şeklindeki masada yine osmanlı kıyafetindeki hizmetliler tarafından servis edilmiştir.
  
  -on sekizinci yüzyılda avrupa’da yaşanan turquerie modasının ardından, on dokuzuncu yüzyılın ilk yarısında avrupa’da oryantalizm akımı doğmuştur. oryantalizm, turquerie’den daha geniş bir anlamda doğu kültürlerini ifade etmektedir. oryantalizm, sanayi devrimi ve sömürgecilikle beraber anıldığı için olumsuz bir anlamı da bulunmaktadır. batı’nın kendi dışındaki kültürleri yukardan bakarak, ötekileştirici bir biçimde incelemesi anlamında da kullanılmaktadır. (bkz. edward said) turquerie ise bir dönem ortaya çıkmış olan ve birbirine uygulama açısından benzeyen birkaç akımdan sadece biridir: egzotizm, chinoiserie (“çin tarzı”), afrikacılık, primitivizm (ilkelcilik) gibi. avrupa dünyayı siyasi ve ekonomik açıdan olduğu kadar kültür açısından da “tüket”miştir. turquerie akımını daha iyi anlamak için bunu unutmamak gerekmektedir.
  
  entry izlemek için video
  buraya kadar okuduysanız siz de tarihe meraklı birisiniz. tarih içerikli videolar hazırlıyorum, youtube kanalıma bakmak isterseniz buradan ulaşabilirsiniz.
  
  kaynakça
  • seyri başkan, xvııı. ve xıx. yüzyıl avrupa sanatında “osmanlı" “turquerie" ve “oryantalizm", osmanlı tarihi ansiklopedisi cilt 11 s.455
  • yunus ince, bayram akça. osmanlı döneminde latin harfleriyle türkçe yazılan eserler ve yazarları
  • https://sanatkaravani.com/…-modasi-turquerie-akimi/
  • https://blog.peramuzesi.org.tr/sergiler/turquerie/
  • http://jeannedepompadour.blogspot.com/…intings.html
  • gülgün yılmaz, hollanda duvar çinilerinde osmanlı figürleri