öğrenildiğinde ufku iki katına çıkaran şeyler

• deniz yoluyla polinezyalılar hawaii'ye, vikingler ise kuzey kanadaya, grönland'ın onlara göre arkasına kadar colomb'tan çok daha önce ulaşmışlardır.
  
  edit: *bilinen kadarıyla.
• bilinen homo sapiens izleri yaklaşık 300 bin yıla uzanıyor. ilk modern insanın 100 bin yıl önce afrika’dan ayrıldığı düşünülüyor. uzun bir avcı toplayıcık dönemi devam ediyor. neredeyse yok olmanın sınırlarına geliyor. sanayi devrimi ise sadece son 200 yılda ortaya çıkıyor. ilk uçak ile aya ayak basma arasında sadece 66 yıl var. son 30 yılda inanılmaz teknolojik gelişmeler ortaya çıkıyor. yapay zeka neredeyse her 6 ayda bir bizi şaşırtacak yeni özellikleri ile ortaya çıkıyor. bilginin işlenmesi o kadar verimli ve hızlı ki önümüzdeki 5 sene kanser gibi birçok hastalığın tedavisinin olabileceği düşünülüyor. bu gelişim hızı ile 50 sene sonrasını tahmin edebilmek, 2000 sene önce bu günleri tahmin edebilmekten daha zor artık.
  yine de bu baş döndürücü teknoloji ve bilimin yanısıra bir arada yaşamayı, üzerinde yaşadığımız dünyaya saygılı olmayı, kısacası medeni olmayı mutlaka öğrenmeliyiz.
• şarap gibi pirincin de yıllandırılmışı değerliymiş.
• güneşin rengi yeşildir.
  
  bu nedenle yeni bir gezegende hayat bir hayat varsa orada bitki olmalıdır ama rengi yeşil olmayabilir. güneşi ne renk yayıyorsa o gezegenin bitkisi de o renk olacaktır. ama çoğunlukla yeşil-mavi arası olabilir tahminini yapabiliriz.
  
  kaynak: https://eclipse2017.nasa.gov/what-color-sun
• neden bazi insanlarin trans oldugu (cinsiyet beden uyuşmazlığı yasadigi) arastirilmis. elimizdeki veriler bunlar;
  
  (bkz: thalita zampirolli)
  
  doğum öncesi ortamdaki seks hormonları, erkek ve kadın beyinlerini farklılaştırır. bir hipotez, trans bireylerin fetal gelişimin sonraki aşamalarında atipik seviyelerde seks hormonlarına maruz kalmış olabileceğini ve bunun da doğumda atanan cinsiyetlerine göre atipik beyin yapılarına yol açabileceğini öne sürüyor.
  
  xx kromozomlu kişilerde konjenital adrenal hiperplazi (cah), doğum öncesi androjenlere daha fazla maruz kalmayla sonuçlanır ve bu da cinsel organların erkekleşmesine neden olur. kah'lı bireyler tipik olarak doğum öncesi hormon tedavisi ve doğum sonrası genital rekonstrüktif ameliyatlar dahil olmak üzere tıbbi müdahalelere tabi tutulur. bu tür tedaviler bazen interseks hakları örgütleri tarafından rıza dışı, istilacı ve gereksiz müdahaleler olarak eleştirilir. kah'lı bireyler genellikle kadın olarak atanır ve uzaysal yetenek, sözel yetenek, dil lateralizasyonu, el tercihi ve saldırganlık dahil olmak üzere tipik kadınlara benzer bilişsel yetenekler geliştirme eğilimindedirler. araştırmalar, cah ve xx kromozomlarına sahip kişilerin aynı cinsiyetten çekim yaşama olasılığının daha yüksek olduğunu ve bu bireylerin en az %5,2'sinde ciddi cinsiyet hoşnutsuzluğu geliştiğini göstermiştir.
  
  source