alfabe

• eger kastiniz cince veya japoncada kullanilanlar gibi karakterlerin kendi anlamlari olan alfabe turleri degil arap, latin, kril alfabeleri gibi harf=ses uzerine kurulu alfabelerse ogrenmesi hic de zor olmayan bir seydir. normal zeka duzeyinde bir yetiskin eger isterse bir baska alfabeyi iki hafta icinde bile guzelce kivirabilir, arap alfabesi hareke detayi yuzunden biraz daha uzun surebilir (ama yaz tatillerinde camiye kuran kursuna yollanmis olanlariniz varsa, bunun da aslen zor olmadigini bilir). biraz istek ve biraz pratikle entrylerinizi kril alfabesiyle yazar duruma gelebilirsiniz. alfabe degisikligine gitmis eski sovyet ulkelerinde insanlar hem kril hem latin alfabesini okuyabiliyorlar, sanirim ermenistan ve gurcistan gibi kendi alfabeleri olan ulkelerde uc alfabeyle idare ediyorlar. bu arada deminden beri de bizim alfabeyle degil de turkce karaktersiz bir klavyenin alfabesiyle yazilmis bu entryi guzel guzel okuyup anlayabildiginizi de hatirlatayim.
  
  harf devrimi yuzunden tarihimiz ve kulturumuzle baglarimiz koptu deniyor. arap alfabesiyle yazilmis eserlere yabanciligimiz aslen harf devrimi degil dil devrimi yuzundendir. nasil ki bir cok insan kuran'i okuyabiliyor ama anlayamiyor, onlar ve arap alfabesini ogrenmek icin biraz ugrasanlar bu eski eserleri gayet de guzel okuyabilirler^* ama anlayamazlar^*. anlayamama sebebimiz de harfler degil kelimelerin degisimidir. arap alfabesinden latin alfabesine gecilmesi ile arap-fars kelimelerin yogun oldugu osmanlicadan ozturkce tabir edilen dile gecisi karistirmayalim. alfabe bir aractir, aslolan dildir.
  
  edit: (bkz: harf devrimi)
• uzerinde neredeyse hic dusunmeden kullandigimiz binlerce alet edevattan biri. gerci birden fazla alfabeyle buyuyenler dusunmuslerdir de benim jeton daha yeni dusuyor, su korkunc ve yalin gercekle daha yeni yuzlesiyorum: bu semboller tamamen gotten uydurma.
  
  got kelimesini bile gotten uydurma seylerle yaziyorum ki bu yuzden her an sonsuz donguye girebilirim, suphelenen gelip ctrl-c yapsin bir zahmet.
  
  hadi harflerin sekil semalini gectim, gorsel olmalari, goze hitap etmeleri bile zorunlu degil. gunumuzun kor alfabesi gibi (bilmiyorum "politically correct" ismini, bilsem de soylemem) birseyler de olabilirdi, taslara oyulmus girinti cikintilarla temsil edilebilirdi harfler. tabii muhtemelen birileri bunu denemistir de ama cok daha kullanissiz oldugundan dogal secilimle ayiklanmis olabilir bu tip bir alfabe. ornegin bir belki biri 15000 sene once magara duvarina resim cizecek boyasi olmadigindan bu yolu denedi ama bir yaziyi ayni anda birden fazla kisi okuyamadigindan ogrenme hizi yavasti. oysa gorsel kullanim herkese ayni anda acik, exponential bir ogrenme/yayilma hizi var yanimdaki magara adami o cisimden yansiyan isigi kapip saklamadigi icin.
  
  daha da fantastigi tat duyusunu kullanan bir alfabe olur. tabii alfabeden once hiyeroglif gelirdi, ornegin geyik kavramini iki seker kamisiyla temsil ederiz. rehber agaca bu kamislari birakir, sonradan gelenler de yiyerek adamin mesajini okurlar; sekerler tatliysa geyikler sinirli kacalim, aciysa(?) cok geyik var yakala yiyelim gibi. (bu sistem pek tutmadi tabii, herkes aclik ve yorgunluktan oldu). yeterince cesit yemek ve tat oldu mu, soyut kavramlar da gelisti mi alfabeye gecilebilir. tas tabletlerin ustune belli siralarla bezelye bambu muz konulursa yeni gelenlere gecen seneki kurakligi anlatip bilgilendirirsin. tabii cok kurak gecmisse yazacak harf bulamazsin, bulamadigin icin kurakligi nasil onleyeceklerini ogrenemez yeni gelenler, surekli kuraklik yasanir, dongu olur, taa ki 3000 sene sonra bunu okuyan biri zamanda geriye gidip ctrl-c yapana kadar (ahaha ulan igrenc bir espri ama birakamiyorum). kisaca zor bir alfabe olur ama olur, imkansiz degil. kuvayi milliye ruhuyla bu ise dort elle sarilirsak yapariz. tabii karmasik konulari birbirimize anlatmak zor olur; edebiyatcilarin, filozoflarin hepsi obez olacaktir. ama ascilar icin iyi bir sistem, en cok yemek kitaplari satar.
  
  tabii zor isler bunlar, butun ekonomik sistemin degismesi gerek, daha mazotun fiyati 1 ytl olmadan kokulu, tatli alfabelere filan gecemeyiz. anca elimizdekiyle idare edecegiz. misal 5 trilyor dolarim olsa (ki allaha sukur neredeyse o kadar paramiz var, hayatim boyunca ne zaman "5 milyon versem bokumu yer misin" sorulsa evet yerim dedim, o paralari biriktirdim ve simdi holdingler kraliyim) gider lost adasi gibi bir ada alirim. biraz daha az tropik olanindan ama, yoksa o kadar bortu bocekle ugrasilmaz, paramizla rezil mi olacagiz. neyse aldim gitti adayi; sonra birkac bebek getiririm annelerinin kucagindan koparip; hic oyle anne sevgisi falan diye gelmesinler, en guzel al pacino sesimle "biyokimyasal olarak cilek, muz ve bambu karisimi yemekten farksiz" derim. (evet eski tat alfabesini bilenler oradaki o ince espriyi kacirmadilar). sonra bunlara alfabe diye rakamlari, rakam diye de harfleri ogretirim. yani 19944444444 yazinca "anneeeeeeee" diye okuyacaklar ama mesela hala onlari arayan annelerinden sansina mektup alirlarsa bunu bilemeyecekler, asil annelerini kendilerine surekli bir suru rakam yollayan manyak bir kadin olarak taniyacaklar, ve , ve hic kavusamayacaklar muahahahaaa. evet biliyorum fikir mukemmel ama asil eglence bu cocuklari boyle buyutup, sonra bir anda normal dunyaya birakmak olacak. kafayi yiyecekler. iste bes trilyorun besini de o andaki saskin ifadelerini gormek icin harcayacagim. ebedi dumura ugraticide biraz yaraticilik olsa boyle seylerle ugrasir, uzay gemisiyle piyasa yapip camdan kufretmeyi herkes akil eder.
  
  not: evet, gercekten de alfabe hakkinda fazlasiyla agir ve akademik bir yazi oldu, o nedenle bitirisi daha hafif bir tonda yapalim: hepiniz topsunuz bu bir. ikincisi de, ege bolgesindeki alfabeler hakkinda duzeltme babinda, linear a halen cozulmemistir cunku cok az sayida belge var, cross reference yapilamiyor,vs ama linear b cozulmus, takir takir okuyanlar var. hatta onun hikayesi de ilginc, ikinci dunya savasinda codebreaker olarak calisan biri ayni prensipleri buna uyguluyor ve eski yunancaya bire bir oturtuyor bu alfabeyi. iste bu kadar ilginc.
• kodlarken kullanılan kelimeler;
  
  a : adana
  b : bursa
  c : ceyhan
  ç : çanakkale
  d :denizli, diyarbakır
  e : edirne
  f : fatsa, fransa
  g : giresun
  ğ : (başlı başına bir fenomen)
  h : hatay
  ı : ısparta (ıspanak diyeni de duydum)
  i : istanbul
  j : jandarma
  k : kastamonu
  l : lüleburgaz
  m : manisa
  n : niğde
  o : ordu
  ö : (kodlanmaz, yaşanır)
  p : paris (pırasa diyen de var)
  r : rize
  s : samsun
  ş : şırnak
  t : trabzon
  u : urfa
  ü : ürdün
  v : van
  y : yozgat
  z : zonguldak
  
  gibi geliyor bana yoksa şüphen mi var.
• fenikelilerin keşfidir. zamanında onlar öküze alep (alef) derlermiş, öküz başının simgesi olan bir şekli almışlar ve bu sembole a sesini yüklemişler. yani alef in ilk sesini. bu yüzdendir ki günüm büyük a harfini ters çevirdiğinizde öküz başı şekli ortaya çıkar. alfabelerinin ikinci harfine ise ev anlamına gelen bet sözcüğünün baş harfi olan b yi seçmişler, 3. har cirit sopası anlamına gelen gmel in g si, 4. harflari kapı anlamına gelen dalıt ın d si olmuş.
  
  alef bet gmel dalıt , olmuş sana yunanda alfa beta gama delta, arapçada olmuş sana elif ba cim dal, bizde ise a b c d.
• çağdaş batı alfabeleri fenikeceye/ fenikelilere kadar dayandığı gibi, kökende mısır hiyeroglifleri hep varlığını hissettiriyor. çocukluğumuzda eğitimci olmayan anababalar harfleri belletirken kalıp çağrışım yöntemini kullanırlardı: a'da ana, b'de baba, c'de ceza, d'de dede, vd gibi. bu bir harfin doğrudan bir nesneyi veya kavramı akla getirmesiyle gene hiyeroglife, veya harflerin doğrudan bir nesneyi işaret ettiği erken alfabe dönemlerine bizi tekrar ışınlıyor. alfa/alpha öküz imiş ve şekli boynuzlu öküz şekliymiş. beta/beth^* evmiş ve şekli eve benzetilebiliyor. gibi ve gibi. bunların bir uzak uzantısı ise piramitin piros + amid bileşimiyle içteki/merkezdeki ateş anlamına gelişi. böylece kabalacıların harflerde, sayılarda, sözcüklerde kutsallık ve gizem aramalarının temelini biraz olsun anladık mı?
  
  1960-70'lerden kalmış olabilecek elyazısı bir sayfa belgesi var. hanımefendi, kızkardeşleriyle birlikte özel^* alfabe geliştirmiş. özel yazışma yöntemi. bunun kendi aralarında kullandıkları bir dili, sesi de varmış. ayrıca sözcükleri tersten yazdıklarından hemen anlaşılması pek zor. trende denk gelip soruşturup sorgulayan birine 'konuştuğumuz dil peçenekçe,' diye sallamışlar! tabii peçenek değiller, ama gene kafkaslardan ve abzah olduklarını söylüyor. peçenek diye bir şey olduğunu komşulardan biliyor. adam ise dünyada peçenekçe konuşan kaldı mı diye şaşırmada... (bkz: çerkes kızı/@ibisile)
  
  (ilk giri tarihi: 9.6.2017)
  
  (bkz: harf/@ibisile)
  (bkz: aravrit)
  (bkz: alfabeta), alpahbet, elifba
  (bkz: türklerin kullandığı alfabeler)
  (bkz: alfabeler arası meydan muharebesi)
• hangi dilin ilk harfleri alfa beta diye gidiyodu...?
  bu fikirden yola çıkılırsa kesinlikle abece denmesi gereken bişey..
  türk abecesinde 29 tene harf var. w,x,q vesair ha girdi ha girecek... çok kullanıyoruz..
• alfabe fenikeliler - ionlular (22 harf) - yunanlilar - romalilar tarafindan geli$tirilip meydana gelmi$tir .ticaret sayesinde medeniyetler bunu ogrenmi$tir .
• fenikeliler bulmuştur. o dönemde çok kullandıkları kavramları tek bir harfle anlatma ihtiyacı hissetmişler, bunu müteakip öküz hayvanını simgelesin diye aleph harfini bulmuşlardır. filhakika, tikkat buyurulduğu zaman heman idrak edilir ki aleph harfi, bir miktar öküz kafasını andırmaktadır. sonraki harfler ise öküzün kafasını takip etmiştir. demem odur ki, bu alfabe denilen meret öküz hayvanının kelle-i şerifesinden türemiştir. ayrıca (bkz: elif'in öküzü) bir de (bkz: sevan nisanyan)
• dilimize arapça'dan mı (elifbe) yoksa yunanca'dan mı (alfabeta) geldiğini merak ettiğim kelime.
  
  abece kelimesinin kesinlikle daha estetik eş anlamlısı.
  
  edit: türk dil kurumu'na göre fransızca'dan (alphabet) aldığımız kelime.
  
  belkide dilimizin en büyük zaaflarından birini -- yabancı kökenli kelimelerin köklü dillerden tarihi bir süreç ile birlikte türeyerek değilde, yeni çağ dillerinden birebir alınıp^* dil yapımıza uyarlanarak oluştuğunu -- bana tekrar hatırlatmış kelime.
• (bkz: elifba)