sarı gelin ^*

• yavuz bingol un yorum unu dinledikten sonra pek dinledigim tur olmamasina ragmen cok begendigim anonim turku.
  erzurum çarşı pazar leylim aman
  içinde bir kız gezer oy nenen ölsün
  sarı gelin aman
  elinde divit kalem leylim aman
  dertlere derman yazar oy nenen
  ölsün sarı gelin
  
  erzurumda bir kuş var leylim aman
  kanadında gümüş var oy nenen ölsün sarı gelin
  yarim gitti gelmedi leylim aman
  elbet bunda bir iş var oy nenen ölsün sarı gelin
  
  söz-müzik: anonim
• ermeni türküsü olup olmadığı konusunda ciddi tartışmalar olan türkü.
• ermenice bir versiyonu da bulunan bir türkü. kaynağının hangi halka dayandığı en azından bana göre pek önemli değil.
• erzurum'daki bütün cafelerde, ki toplam 2-3 tane var, fiks çalınan 2 türküden biri. diğeri ise "hadi gel erzurum'a gel".
• yavuz bingol un sadece salkim hanimin taneleri filminde cok guzel okudugu ancak kasetinde daha kotu soyledigi cok guzel bir turku.
• çin'den ithal edilmiş gelin.
  
  (bkz: oha oha)
• sakaryadaki ssk ishaninda bulunan mekanlarda bolcana calinan bi parca..
• bircok kisiden fakli yorumlarini dinledigim ve en cok kirac'in yorumunu begendigim turku. nedeni ise, diger sarkicilarin^***** normal bir turku gibi okurken (kotu demiyorum), kirac'in bunu bir efsane gibi okumasidir. yani kirac okudugunda bunun sadece bir turku degil ayni zamanda gercek bir efsane oldugunu anliyorsunuz -ki gercekten de oyle-. a$agida, turkistan newsletter'dan aldigim 12 mart 2000 tarihli konuyla ilgili bir yaziyi sizlerle payla$mak istiyorum.
  
  “sari gelin” o, kimindir?
  
  “sari gelin”... hansi turk gelinine unvanlanib? o yanan ashiqin vusal
  hesretini hansi nazenin yaradib? bilen varmi? yeqin ki, yox. bildiyimiz
  odur ki, esirlerden beri yana-yana, inleye-inleye bize yan alan bu xalq
  mahnisi (turkusu) oz qanimizdan, canimizdandir. milli adet-enenemizin
  saxlancidir. son gunler “sari gelin”imiz etrafinda mubahiseli situasiya
  yaranib. turkiyede bir chox muqenniler bu mahnini oz repertuarina daxil
  edib, muellifini de anonim olaraq gosterirler.
  meshhur senetchi ibrahim erkal ise “sari gelin”in erzurum turkusu olduqunu
  soyleyir. chox gozel. ancaq bizi endishelendiren odur ki, ermeniler de bu
  mahnimiza sahiblenmeye chalishirlar. guya bu mahni ermeni xalq mahnisidir.
  biz bu movzuya aydinliq getirmek uchun “sari gelin” deyende ilk yada dushen
  akif islamzadeyle gorushduk.
  
  akif bey ordan bashladi ki, evvela, “sari” ifadesi chox qedimden gelir. ozu
  de reng menasini dashimir:
  
  “sari - qedim turklerde kubar, ince menasinda ishledilib. bu sozle baqli
  chox revayetler var. birini size danishim. bir kende qonaq gelir. gelen
  qonaq hormet-izzetle qarshilanir, shenine sufre achilir. qonaq sufredeki
  chorekden yedikce ”beh-beh" deyir, ne gozel tami var, bunu nece
  hazirlamisiniz?" “sari buqda unundan bishirilib.” qonaqi yola salanda
  elimizin adetine uyqun pay-push qoyurlar. hemen sari buqda unundan da
  verirler. o buqdadan chorek bishiren qonaq gorur ki, yox, tam o tam deyil.
  hachansa yolu hemen ele dushende deyir ki, apardiqim buqda unu sizde
  yediyim choreyin etrini vermedi. ona cavabinda “biz sene sari buqda ununu
  verdik, sari gelini ki, vermedik” deyirler. yeni elden ele tefavut var da.
  bu da elimizin qadina verdiyi qiymet."
  akif bey sari ile baqli chox sheylerden danishdi: “ele saratov sheheri -
  qedim adi saridaq olub. deqiqdir a. ruslara kechib olub saratov”. tayfa
  adlarina diqqetimizi yoneltdi - saribaxish, sariyaqub, sariarman,
  saribozman. bu mahni ile baqli bir neche versiyalar var.
  - anar vaxtile bele achmishdi ki, koyneyi sari, gel mene sari, bize gelen
  gelin. men bu mahnini tayfa ile, yerle baqlayiram. qiz alib veribler,
  mehribanchiliq, sulh yaratmaq uchun. “sari gelin”de adet-enenemiz chox
  guclu shekilde verilir. “seni mene vermezler, ay nenen olsun sari gelin.”
  - niye axi nenen olsun?
  - eshshi, bu cavan gelindir de. bunun 14-15 yashinda qizi var. amma nene...
  nene guden olar, aqbirchekdi, boyukdu. hech eshitmisen desinler, anan
  olsun? elchi de birinci qadin yanina gelir. “he”ni qadindan alirlar. “seni
  mene vermezler, ay nenen olsun sari gelin”. bu bizim xalq mahnilarinin
  choxunda var e. “qoy gulum gelsin, ay nene.”
  butun bunlardan sonra akif beyden bu mahni ile baqli bir sira meselelere
  aydinliq getirmesini istedik. evvelce ordan bashladiq ki, ne uchun
  turkiyede “sari gelin” erzurum turkusu kimi elan edilir?
  - erzurum turkusu... bele demek, mence, o qeder de deqiq deyil. amma bu,
  doqrudan da turkudur. ve turk dunyasina mexsusdur. ister azeri, ister
  erzurum turku bunu xalq mahnisi kimi oxuya biler. bu, turkun ortaq malidir.
  butun turklere aiddir.
  - bizim bele ortaq mahnilarimiz yene varmi?
  - chox. “girdim yarin baxchasina”, “aman ovchu”, “ay lachin”.
  neche illerdir “sari gelin”i akif islamzadeden seve-seve dinleyirik. her
  defe de sanki yenice eshidirik. done-done bu ifanin sehrine dushuruk. yaver
  rzayevin “sari gelin” filminin beynelxalq festivaldan odulle qayitmasina da
  ele bir o qeder sevinirik. sen deme, film anapada da, niderlandda da
  muzakire edilende mahninin ermeni mahnisi olmasi barede fikirler seslenib.
  ifachi bu barede danisharken deyir:
  - yaxshi, men bir soz demirem. bir ermeni senetchisinin de, akif
  islamzadenin de ifa etdiyi “sari gelin”i yanashi qoyaq, gorek kimindi? hech
  ne yox a, ele sari gelin kelmesini achsin, izah elesin, bu turkunu verek
  onlara. allaha chox shukurler olsun ki, bizim bele mahnimiz bir deyil, iki
  deyil. bilsek ki, o mahni ile el chekecekler, vererik. bax, size bir fakt
  deyim. ozleri yaziblar ki, dillerinde 4200-e qeder turk sozleri var. hech
  bizim dilde birce dene ermeni sozu var? yox. bunlar oyrenib bashqasindan
  menimsemeni. xalq reqslerimizi - “uzundere”, “kocheri”, “terekeme” ve s.
  arsiz-arsiz oz milli oyun havalari kimi elan edirler. “armyanskiy narodniy
  tanes ”kochari". a kishi, bir mene ach ki, “kocheri”, “uzundere” ne
  demekdir ermenice.
  hele o gun cavanshir quliyevle sohbet edende dedi ki, akif, bir defe
  moskvada ermeni bestekari qayitdi ki, muqam bizimdir. tesevvur edin e.
  cavanshir de deyib ki, yaxshi, bir soz demirem. amma subut uchun bu
  instrument, bu da biz. gel chalaq, gorek kimindi? bunlar oyrenibler,
  neynense adami cirnatsinlar, esebileshdirsinler. ozu de bir shey var. ola
  biler ki, motsartin eserini italyan ifa etsin, almandan da yaxshi. yaxud
  bir italyan operettasini alman daha yaxshi seslendirsin. ancaq ola bilmez
  ki, italyan xalq mahnisini alman daha yaxshi ifa etsin. bu, mumkun olan
  shey deyil. elece de bizim xalq musiqisini kimse goturub bizden yaxshi ifa
  ede bilmez. ifa edek, yiqishsin dunya miqyasinda bestekarlar, qiymet
  versinler gorek hansi yaxindi koke.
  - akif bey, bes leyla xanim ve “deyirman” qrupunun “sari gelin”i yeni
  aranjirovka ifasini nece qiymetlendirirsiniz? o klipi beyenirsinizmi?
  - chox xoshuma gelir. tebii ki, akif oxuyan kimi oxusaydi, o klip chox
  gulmeli olardi. amma o qizin oxumaqi o klipi tamamlayir. men onu beyenmeyen
  adamlara deyirem ki, chox nahaq. onlarin beyinlerine hekk olunub akifin
  “sari gelin”i. amma o qiza qulaq asmaq lazimdir.
  
  mensure novruzqizi
  yeni musavat
  12-13 mart, 2000,
  
  sari gelin turkusunun azeri versiyonu da $u $ekildedir:
  
  saçîn ucun hörmezler,
  gülü sulu dermezler (1), sari gelin.
  bu sevda ne sevdadir,
  seni mene vermezler;
  neynim aman - aman,
  neynim aman - aman, sari gelin.
  
  bu derenin uzunu,
  çoban gaytar guzunu, guzunu.
  ne ola bir gün görem,
  nazli yarin üzünü;
  neynim aman - aman,
  neynim aman - aman, sari gelin.
  
  ashîg eller ayrîsî,
  shana teller ayrîsî, ayrîsî.
  bir gününe dözmezdim,
  oldum iller ayrîsî.
  neynim aman - aman,
  neynim aman - aman, sari gelin.
• azeri turkusudur. azeriler gunese "sari gelin" derler. ayrica bir turkunun farkli dillerde seslendirilmis olmasi toplumlarin (ozellikle dogu anadolu gibi yorelerde) icice gecmis olmasiyla ilgilidir.
• doğudan çıkmış, yeni grupların yorumlamasıyla daha bir güzelleşen içli türkü.