provincia

• italyanca province
• lat. eyalet. (bkz: lex provinciae)
• roma cumhuriyeti'nin birinci pön savaşı nihayetinde sicilya'dan kartacalılar'ı atması sonucunda ilk deniz aşırı toprağı ile ne yapacağı konusunda verdiği karar üzerine ortaya çıkmış terim; modern karşılığıyla eyalet.
  
  provincia siciliana adıyla m.ö. 241 senesinde oluşturulan bu deniz aşırı yönetsel toprak, roma'nın italya içerisindeki diğer socius^* kentlerinden farklı olarak bir bölgeyi kapsarken adanın yetkili yöneticisi de bir praetor değil quaestor olarak tasarlanmıştı. bu tercih bile, roma'nın ilk eyaletlerini yönetimde görece rahat bırakacağı ama vergi olarak ümüğünü sıkacağı^* bir yapıya entegre etme niyetini ortaya koymaktadır. decamana olarak da bilinen ondalık zirai vergi sistemi, ilk etapta bütün adaya uygulanırken daha sonra socius statüsü kazanan messana, lilybaeum, agrigentum ve tauromenium gibi kentler bu vergiden muaf tutulur hale getirildi.
  
  bu kararın alınmasında, m.ö. 241'den sonraki yaklaşık bir buçuk yüz yıllık süre içerisinde cumhuriyet bünyesine sardinia et corsica, hispania ulterior, hispania citerior, gallia cisalpina, kartaca^*asiana, bitinya ve makedonia eyaletlerinin katılması, daha doğrusu bu toprakların fethedilerek provincia statüsüne alınması etkili olmuştur. çünkü, roma'ya gelen vergilerin miktarı öncesinden ön görülemez biçimde artmış ve hatta yüksek vergi getiren eyaletlerin vergilerinin o yılın censor'u tarafından senato onayıyla ihale kanalıyla satılması gibi bir hayli yaratıcı mali çözümler geliştirilmişti. böylece, roma kültürünün daha kolay nüfuz edebileceği merkeze yakın konumda kalan eyaletlerin ekonomik anlamda görece bağımsız kentleri^**** kısa süre içerisinde socius statüsü kazanabilmişti.
  
  bu sistemin irili ufaklı değişikliklerle tahminen 400 yıla yakın sürdüğünü söylemekte bir beis olmaz.