prohibition era

• abd'de 1920'den 1933'e kadar sürmüş olan, alkol istihsalinin yasaklandığı dönemdir.
  
  alkolün abd'nin kurucu babalarının hayatlarında mühim bir yeri olduğu sarihtir. öyle ki; george washington'ın viski imalathanesi döneminde abd'deki en büyük tesislerden biri olmuştur, john adams harvard'dayken elma şarabını su niyetine tüketmiştir, thomas jefferson "iyi şarap benim için hayatın bir gereğidir." demiştir, benjamin franklin de bir john adams kadar olmasa da, düzenli alkol alan bir kurucu babadır.
  
  imamlar ve cemaatlere dair malum sözler buralara yapıştırılabilir. alkolizm özellikle 19. yüzyılda abd'de sosyolojik bir problem haline gelmiştir. özellikle "içki tüm kötülüklerin anasıdır." fikrinde olan protestanlar, alkol yasağı için politik baskı yapmaya başlamıştır.
  
  dindarların bu ananevî değerlerini 20'lerden daha evvel amerikan toplumuna dayatamamış olmalarının sebebi ise birinci dünya savaşı'nda ortaya çıkan koşullardır. hikaye woodrow wilson ile başlar. wilson'ın derdi ne dindir, ne aile içi şiddettir, ne de ahlak bekçiliğidir. sene 1917'dir ve abd savaşa girmiştir. wilson alkol üretimini geçici olarak yasaklar çünkü birinci dünya savaşı'nın patlak verdiği zorlu bir dönemde eldeki tahılın alkol üretimine harcanmasını istemez. 19. yüzyıldan beri yasağın hayata geçirilmesini talep edenler de bunu fırsat bilirler. 18th amendment ile alkol istihsali, nakliyesi ve satışı yasaklanır.
  
  jazz dinleyenler belki the speakeasy three grubuna aşinadırlar:
  
  the speakeasy three - when i get low, i get high
  
  speakeasy, aslında prohibition era'da illegal olarak alkol satışı yapan mekanlara verilen addır. thrillist'in bu rehberinden, telefon kulübesinden 1'i tuşlayarak gizli bir kapıdan geçerek girebileceğiniz veya bir kitapçıda özel bir kitabı çekince açılacak girişten geçebileceğiniz, o ambiyansı size yaşatacak olan yerleri görebilir ve flapper döneminin popüler kokteyllerini tadabilirsiniz.
  
  prohibition era'nın abd'deki alkol tüketimini azalttığı, eski alışkanlıkları değiştirdiği inkar edilemez. bununla beraber yasak, suç organizasyonları için müthiş bir gelir kapısı da olmuştur. (bkz: al capone)
• türkiye’de, 29 nisan - 17 mayıs 2021 tarihleri arasındaki dönem.
• amerikada 1. dünya savaşı^* sebebiyle kısıtlı olan tahıl üretimini gıda amacıyla kullanımının korunması için geçici olarak durdrurulmuş, daha sonra protestan kilisesinin propagandalarıyla üretimi, ithalatı, taşınması ve satışının kalıcı olarak yasaklandığı dönemdir. alkol yasası amerikan anayasasına 18. madde olarak girmiş, 1920 yılında uygulanmaya başlamıştır. 1933 yılında 21. maddenin kabul edilmesiyle 18. madde yani alkol yasağı tamamen kaldırılmış/geri çekilmiştir.
  
  yasak şu anda çok saçma gelse de büyük halk desteği alarak kabul edilen bu yasağın içinde bulundukları dönem incelendiğinde çok haklı sebepleri olduğu görülür. anlatılan odur ki; yasaktan önce bütün erkekler sürekli sarhoş geziyormuş. bu durum öncelikle ev hanımlarının çok sıkıntılı olduğu bir konu. çünkü sarhoş olan kocaları sürekli aile fertlerine şiddet uyguluyor, üzerine düşen görevleri yerine getirmiyor ve "çoluğun çocuğun rızkını" salonlarda demlenmeye harcıyorlardı. sonradan kadınlar anti-saloon act ismini alıp ülke genelinde sürekli protestolar yapmaya başlıyorlar. hatta bir tane teyze var bakıyor eylemler bir işe yaramıyor gidip farklı farklı yerlerdeki içki içilen salonları basıp dağıtıyor, diğer kadınlara da tavsiye ediyor. çok rahatlatıcı, huzur veren bir etkisi vamrış.
  
  aile sorunlarının yanı sıra çok ciddi sağlık sorunlarına yol açıyor. sarhoş gezen toplum sadece içki içmiyor hepsi alkolik ve bunun sonuçlarıyla da boğuşuluyor.
  
  yasanın geçmesinde en önemli olduğu söylenen etken "üretimin sekteye uğraması". ford assembly line kavramı kısa bir zaman önce geliştirilmiş, küçüklü büyüklü başka fabrikalar bu yöntemi benimsemişler. ama sürekli sarhoş gezen ve çalışan çalışanlar yüzünden iş kazalarının önü alınamıyor ve bu kazalar yüzünden üretim sürekli aksıyor.
  
  hernekadar bu yasak geçerli bazı sebeplere dayansa da her katı yasakta olduğu gibi çok ters tepiyor ve alkol kullanımında patlama yaşanıyor. üstelik eskisi gibi tüketim sadece erkeklerle de sınırlı kalmıyor. savaştan dolayı erkek sıkıntısı yaşandığından iş hayatına atılan ve kendi parasını kazanıp, özgürlükleri yeni deneyimleyen kadınlar alkol ve sigara kullanmaya başlıyorlar. (bkz: flapper) kadınlar, azınlık gruplar, göçmenler, işçiler, bürokratlar, zenginler, toplumdaki herkes yasayı birlikte eğlenerek çiğnemeye başlıyorlar. (bkz: speakeasy) bu da toplumdaki katı hiyerarşinin azalmasını sağlıyor.
  
  yasadışı alkol kullanımının bir sebebi de denetlemelerin savaş dolayısıyla fazla bütçe ayrılamadığından çok kısıtlı kalması. ayrıca denetlemelerde çalışan memurlar çok kolay rüşvetle ayartılabiliyor. yasağı delen bürokratlarve emniyet mensupları görüldükçe insanlar için yasağı delmek için daha cesaretleniyor. bunla birlikte yasak lehine görüşü olan insanların bir kısmı yasak başladıktan sonra yasağı delmeye başlıyorlar. denetlemenin zayıflığıyla kanada, küba ve bahamalar gibi ülkelerden alkol kaçakçılığı ve merdiven altı üretimler kolay ve hızlı para kazanma odakları haline geliyor. birkaç yıl içinde yasadışı alkol teminiyle uğraşanlarbootlegger büyük şehirlerde tekelleşiyor ve mafyalaşıyorlar. kaybolan bir sürü vergi mafyaların inanılmaz servetler edinmesine sebep olmuş oluyor. herkesin bildiği al capone bunlardan en meşhuru. great gatsby'yi izleyenler veya okuyanlar bootlegger olan gatsby'nin telefon konuşmalarında "chicago'dan uzak durun, keşfedilmemiş küçük kasabaları bulun" demesinin sebebi bu. ayrıca ilaç yapımında kullanılan alkollerin içki yapımında kullanılmasınının engellenmesi için teknik alkole zehirli maddeler katılıyor, bu sebeple bir sürü insan canından oluyor. great gatsby'de de gatsby eczanelerinin olduğunu söylüyor. eczane sahibi olmasının sebebi bu.
  
  alkolden gelecek vergi için wall street yıkımı sonrası ve felakete giden ekonomiyi toparlamak^* için 1933'te alkol tekrar yasallaştırılıyor.
• kısaca prohibition olarak adlandırılan bu çağ; once upon a time in america filminin önemli bir bölümünde kendisine yer ayrılmış olan bir dönemdir. film hakkında spoiler olsa da filmdeki ana karakterlerin kurduğu çete bu yasağın kaldırıldığı yılda, yani 1933'te, genç yaşta öldürülmekte. yukarıdaki entrylerde de görüldüğü gibi yasaklar, çözüm olmamakla birlikte; çok daha fazla sorun yaratabilmektedir. kısaca tarihine bakacak olursak:
  
  1920 öncesi: abd tarihinde eyaletler düzeyinde 1820-30lu yıllarda genellikle dini sebeplerle alkolde ölçülülük yasaları uygulanmış. 1920'ye kadarki süreçte birçok kesim alkol yasağını desteklemiş: woman’s christian temperance union (wctu) gibi kadın örgütleri, evanjelik protestan örgütler, iş kazalarını önleme ve verimliliği artırma amaçlı işverenler bu kesimlerin itici gücünü oluşturmuştur.
  
  1920: üretim, nakliye ve satış yasağı getiren kanun volstead yasası yani volstead act özellikle kırsalda ve kasabalarda katı uygulanmaya başlandı.
  
  sonraki süreçte alkol üretimi ve satışı için farklı farklı yollar geliştirilmeye başlandı.
  
  1920lerin sonları: yasadışı içki üretimi ve satışının (bootlegging) artması, speakeasylerin (yasadışı içki içme yerleri) çoğalması ve buna eşlik eden çete şiddeti ve organize suçlardaki artış ile kanuna olan desteğin azalmaya başlaması...
  
  öte yandan kaçak içkiler pahalı olduğundan birçok restoran buna erişemediğinden kepenk indirmek zorunda kalmış, birçok insan ucuz sahte alkol kullanımı yüzünden hayatını kaybetmiş, eyaletlerin önemli bir vergi kalemi eridiği için kamu geliri ciddi anlamda azalmış...
  
  1933: bahsi geçen olayların üzerine 29 buhranı da tuz biber olduğundan hoover başkanlık yarışını roosevelt'e karşı kaybetmiş ve roosevelt de yasağı kaldırmış.
  
  ek bilgiler:
  -al capone yasak döneminde kaçak içki sayesinde yılda 60 milyon dolar kazanmış.
  -moonshine veya bathtub gin de o dönemde yasadışı likör üretimi için kullanılan bir kavrammış.
  
  kaynak bu kaynakta çok güzel fotoğraflar da bulunmakta.
• amerikan sisteminin bazen ne kadar ahmakca kararlar alabildiginin güzel bir örnegi bu olaydir. ayni abd'de lsd 1968 e kadar, extacy 1985'e kadar serbestti.