poincare simetrisi

• içinde yaşadığımız uzayzamanın simetrisi. bunun ne olduğunu açıklamadan önce simetrinin anlam ve önemi için: (bkz: simetri).
  
  uzayzaman dört boyutlu. dört yönde de öteleme simetrisi var. yani aynı deneyi beş metre ötede yapsak veya önce bir çay koyup sonra yapsak bir şey değişmeyecek. bir de lorentz simetrileri var. aynı deneyi platformda yaptım, sonra tren geldi, trene bindim, tren sabit bir hıza ulaşınca trende yaptım, bir şey değişmeyecek. dönmeler de lorentz simetrilerinin içine giriyor. yani deneyi yaptım, sonra düzeneği döndürdüm, deneyi tekrarladım. bir şey değişmedi. bu şekilde 6 tane lorentz simetrisi var.
  
  dört öteleme ve altı lorentz dönüşümü peş peşe uygulandığında bir poincare dönüşümü elde ediliyor. mesela sağa dön 10 adım ilerle. sonra 60 derece sola dön 5 adım geriye git vs. eğer deneyin sonucu değişmeyecekse poincare dönüşümleri altında simetrik bir evdende yaşıyoruz demektir. kısaca poincare simetrisi var demektir.
  
  bu simetri ne işe yarar? diyelim bir teori uydurdum. bu teorinin öngörüleri arasında deneyi şimdi yapmamla beş dakika sonra yapmam arasında fark olacağı varsa o teoriden kimseye bahsetmesem iyi olur.
  
  benzer simetri prensipleri, temel parçacıkların etkileşimlerini açıklayan teorilerin, örneğin qcd, temelini oluştururlar.