nazi almanyası feldmareşalleri ^*

• 1933 te nasyonal sosyalist almanya isci partisinin (bkz: nsdap) iktidara gelm0esi ve adolf hitlerin şansölye olarak atanmasıyla baslayan nazi almanyasi seruveni mayis 1945 te buyuk amiral karl donitz in başkanı oldugu flensburg hukumetinin teslim olmasiyla sona erdi.
  
  bu sure zarfinda ise almanya'da mevcut en yuksek askeri rutbe olan ( sadece bir istisnasi var ) generalfeldmarschall rutbesi toplamda 26 kisiye verilmistir.
  
  1. werner von bloomberg:görselnazi almanyasinda feldmaresal rutbesine yukselen ilk askerdir. kendisi hitler ' in ilk savunma bakani olup 1936 da feldmaresallige terfi etmistir. nsdapin ilk yillarinda partinin kendi icindeki ve disindaki muhaliflerini ekarte ettigi donemde kilit roller oynadi. ancak savas baslamadan hemen once hermann goring ve heinrich himmler gibi rakipleri tarafindan ozel hayatiyla ilgili bir skandal sonucu gozden dusuruldu. 1945 te muttefikler tarafindan yakalanip nurnberg mahkemelerinde yargilandi ve 1946 öldü.
  
  2. hermann göring : görsel
  birinci dunya savasinin unlu as pilotlarındandi ve bu ünü sayesinde nazilerin iktidara gelisinde de etkili oldu. hitler in en yakin dostlarindan ve nazi hareketinin en onemli figurlerinden biriydi. 1938 de feldmaresallige terfi etti. savasin basindan sonuna kadar alman hava kuvvetleri luftwaffenin komutanligi yapti. ayrica havacilik bakani ve almanya meclis (bkz: reichstag) baskaniydi. az once degindigim tek istisna kendisidir. cunku hitler goring 'i o kadar seviyor ve ona guveniyordu ki onun icin sadece ona ozel bir rutbe yaratti.
  
  (bkz: reichsmarschall)
  
  bu rutbe alman askeri tarihinde ilk ve tektir. normalde feldmaresallik rutbesinin ustunde bir rutbe olmamasina ragmen kendisine özel olarak bu konum olusturuldu. 6 yıldızlı generallik diye düşunebiliriz. adam omzunda galaksiyi taşıyordu.
  
  maresal goring in maresal asası ve uniformasi ;
  görsel görsel
  
  goring tum savas boyunca hitler in emirlerini hic sorgulamamis hatta yapilmasi imkansiz gorevleri dahi ( yapilamayacagini bilmesine ragmen hitler in emirlerini reddetmemek icin ) kabul etmistir. mesela stalingrad da esir olan 6. orduyu imkansiz olmasina ragmen havadan ikmal etmeye calismak vb.
  
  goring 1945 mayis in da hitler tarafindan ihanet suclamasiyla gorevden alindi. bunun da sebebi hitler in daha once imzaladigi ve kendisi ulkeyi yonetemeyecek durumda olursa yetkinin goring e gececegini belirten kararnameyi hitler halen hayattayken uygulamaya koymak istemesiydi.
  
  goring 1945 te amerikalilara teslim olup nurnberg te yargilandi ve idama mahkum oldu ancak idam edilmeden once siyanür icerek intihar etti.
  
  1940 feldmaresallik seramonisi
  
  temmuz 1940 ta hitler , fransa nin 2 ay gibi kisa bir surede fethedilmesinin ardindan bu savasta emegi gecen 12 generali ayni gun feldmaresallige yukseltti.
  
  3.fedor von bock: görsel
  
  aslen soylu bir prusya ailesine mensuptur. ww1 de suriye cephemizin komutani olan maresal erich von falkenhaynin oz yegenidir. von bock un annesi falkenhayn in kiz kardesiydi.
  
  ww2 de neredeyse tum cephelerde bulunmus ve ordulara komuta etmistir. polonya ve fransa nin isgalinde , barbarossa harekatinda kursk savasinda ve dogu cephesinin bir cok yerinde bulunmustur.
  
  mayis 1945 te arabasi bir ingiliz ucagi tarafindan vurulmus karisi ve uvey kiziyla birlikte yaralanmis ve bir kac gun icinde ölmüstür.
  
  4. walther von brauchitsch :görsel
  yine soylu aileye mensup bir alman generali . babasi bir suvari generaliydi. temmuz 1940 ta maresal oldu. 1938 - 1941 arasinda oberkommando des heeres yani alman kara kuvvetleri komutanligi yapti. moskova onlerinde savasin kotu gidisatiyla kalp krizi gecirdi ve gozden duserek geriye cekildi. savastan sonra bir sure galler de hapiste kaldi. 1948 de hamburg ta askeri bir hastanede zaturreden öldü.
  
  5. albert kesselring : görsel
  en unlu hava maresallerinden biri. savas boyunca nazi almanyasinin verdigi en yuksek madalyayi (bkz: knight's cross of the ıron cross with oak leaves swords and diamonds) alan 27 kisiden biridir.
  
  kuzey afrika , akdeniz , rusya , britanya , hollanda , polonya ve fransa dahil neredeyse savasin tamaminda yer almistir. cok uzun ve firtinali bir hayat hikayesine sahip olup bir kac kelimeyle anlatilacak biri degildir o yuzden kendisini uzulerek es geciyorum ancak hayat hikayesini ve savasa olan katkisini okumanizi siddetle tavsiye ederim. 1960 ta bati almanya da kalp krizinden hayata veda etti.
  
  6. wilhelm keitel :görsel
  silahli kuvvetler komutani ve ww2 boyunca alman genel kurmay baskani. kendisi hitler in en yakin adamlarindan ve takipcilerinden biri olup diger mevkidaslari tarafindan " yes man " olmakla yani hitler in her dedigini yapan bir yalayici olmakla itham edilmistir.
  
  o kadar ki alman askeriyesi icinde lakabi lakeitel e ( almanca uşak anlamina gelen lakai den turetilmis ) cikmistir.
  
  savastan sonra yakalanip nurnberg mahkemesinde yargilandi ve suclu bulundu. kendisine karsi yapilan suclamalara ise hitler e ettigi sadakat yeminini ve fuhrer in emirlerinin sorgulanamazligini gerekce gostererek cevap verdi ancak hakkinda idam karari cikmasina engel olamadi. bir asker olarak idam mangasinin onunde kursuna dizilerek oldurulmeyi talep etse de 1946 da ip ile asilarak idam edildi.
  
  son sozleri ise şu sekildeydi ;
  
  "tanridan alman halkina merhamet gostermesini diliyorum. 2 milyondan fazla alman askeri benden once anavatanlari icin ölüme gitti. şimdi evlatlarimin pesinden gidiyorum. her sey almanya icin."
  
  7. günther von kluge :görsel
  yine dogu ve bati cephelerinde savasin bir cok yerinde boy gosteren prusya soylusu bir maresal. ancak bu maresal ozellikle dogu cephesinde basarisizlik gosterdigi ve yeterince sadik olmadigi icin gozden dusmustur. kendisiyle ilgili rusvet soylentileri olmakla birlikte 1943 te bir sovyet saldirisi sonucu agir yaralandi ve 1944 baharina kadar tedavi altinda kaldi. 20 temmuz olayına ( hitler e yapilan basariz suikast ve darbe girisimi ) (bkz: operation valkyrie) adi karistigi icin iyice gozden cikarildi. agustos 1944 te siyanur icerek intihar etti.
  
  8. wilhelm ritter von leeb :görsel
  aslen birinci dunya savasi gazisi ve en yuksek madalyalari alanlardan. ww2 de alman ordusunda yer alan en yasli ikinci general. leningrad kusatmasinda yer aldi.
  
  1942 de hitler le tartisip ordusu icin hareket serbestligi istedi fakat reddedildi. ordu yedegine cekildi ve savas sonuna kadar baska gorev almadi. savas sonrasi yargilanip suclu bulunsa da yattigi sure goz onune alinarak serbest birakildi. 1956 da kalp krizinden öldü.
  
  9. wilhelm list : görsel
  polonya , fransa ve yugoslavya nin isgallerinde bulundu. 1942 de case blue kod adli kafkaslara yapilacak alman taarruzunun basinda yer aldi. bu cephedeki ozellikle grozny onlerindeki basarisizligi sebebiyle kasim 1942 de gorevden alindi ve savas sonuna kadar bir daha geri donemedi.
  
  savas sonrasi tutuklandi. yugoslavya nin isgali sirasinda sirp esirlerin oldurulmesini emrettigi icin omur boyu hapis cezasi alsada 1952 de saglik sorunlari nedeniyle serbest birakildi. hapisten ciktoktan 19 yil sonra 1971 de 91 yasinda öldü.
  
  10. erhard milch : görsel
  luftwaffe maresali. babasinin yahudi oldugu hakkinda ciddi iddialar bulunuyordu ancak goring in yakin arkadaslarindan oldugu icin soylentilerin ustu kapatildi .
  
  savas boyunca alman hava savunma sanayi ve ucak yapiminda gorev aldi. almanalrin unlu ucaklarinin bir cogunun yapim asamasinda bulundu. (bkz: heinkel)(bkz: messerschmidt) silahlanma bakani albert speer le birlikte alman savas sanayisinin en yuksek konumdaki isimlerindendi.
  
  savas sonrasi yargilandi ve omur boyu hapse mahkum edildi ancak 1954 te saliverildi. 1972 de öldugunde hayatta kalan son luftwaffe maresaliydi.
  
  11. walter von reichenau : görsel
  polonya , belcika ve fransa nin isgalinde yer aldi. dogu cephesinde guney ordu grubunda savasti. kiev harkov kursk gibi onemli sehirleri fethetti. tanklara cok onem veriyordu . iddiaya gore bir sovyet t-34 tankini yakindan incelemis ve " ruslar bunu seri uretime gecirirse savasi kaybederiz " demistir.
  
  kasim 1941 de hitler in kisisel onerisiyle ilerde ruslara teslim olacak olan 6. ordunun komutanligini eski kurmaylarindan ve astlarindan olan friedric paulus a devretti.
  
  bu maresalin ölümü ise biraz ilginc adeta son durak filminden bir sahne gibi. 1942 baslarinda gorevden alininca sporu seven ve uzun mesafe kosularina cikan bu abimiz , 1942 ocaginda buz gibi havada krosa cikmis ve felc gecirmis ancak burada hayatini kaybetmemis. kendisini daha sonra tedavi icin leipzig de bir hastaneye goturecek olan ucak dusmus ve nihayetinde maresal de ölmüs. ancak felc mi yoksa ucak kazasi yaralarindan mi öldügü hala bilinmiyor.
  
  12. gerd von rundstedt : görsel
  
  unlu alman maresallerinden biri. soylu bir prusyali aileye mensuptur. ww2 boyunca afrika haric tum cephelerde bulunmustur.
  
  yine cok uzun ve cafcaflı bir hayata bir sahip olan , savas boyunca cepheden cepheye dolasan bir isimdir. 1941 de dogu cephesindeki basarisizlik nedeniyle gorevden alinsada sonrasinda tekrar goreve cagrilmis ve 1942 de bati cephesi komutani yapilmisti. muttefiklerin haziran 1944 te normandiyaya cikmasiyla yine gorevden alinsada eylul 1944 te tekrar ayni goreve getirilmistir. 1945 martına kadar bu gorevde kalip yine gorevden son kez alinmistir.
  
  savas sonrasi yargilanip suclu bulunsa da yaşı ve sagligi nedeniyle 1949 da serbest birakildi ve 1953 te öldü.
  
  hitler e karsi yapilan suikast girisimlerinden haberdar olmus ancak buna tipki erich von mansteingibi " prusya maresalleri isyan etmez " diyerek katilmayi reddetmistir.
  
  13. hugo sperrle: görsel
  yine bir luftwaffe yani hava mareşali. tipki maresal goring gibi ww1 de as pilot olarak savasmis. iki savasi arasi donemde weimar cumhuriyeti ( 1918- 1933 almanyasina verilen isim ) ordusunda hava savasi uzerine egitim verdi.
  
  ww2 nin baslamasiyla polonya ve fransa nin isgalinde onemli rol oynadi. asil ününu ise blitz yani battle of britain boyunca ingiltere uzerine yapilan alman bombardimanlarinda kazandi. bu bombardimanlarin bir cogunu 1941 de speerle yonetti. daha sorasinda ise savasin terse donmesiyle bu sefer royal air force a ( ingiliz hava kuvvetleri ) karsi alman isgali altindaki avrupa topraklarini savundu.
  
  1944 un ortalarindan sonra ortada luftwaffe diye bisey kalmainca dogal olarak islevsiz kaldi ve gozden dustu , yedeğe cekildi. tekrar goreve donemedi. savastan sonra ingilizler tarafindan tutuklandi ve yargilandi. 2 ayri mahkemede sucsuz bulundu. 1953 e kadar sessiz ve sakin yasayip ayni sekilde hayata veda etti.
  
  14. erwin von witzleben : görsel
  babasi prusya ordusunda subay olan von witzleben , polonya nin breslau bugunku adiyla ise wroclaw sehrinde dogdu.
  
  ww1 in unlu kanli savasi olan verdun savasinda yer aldi. burda cok ciddi yaralar alip demir hac kazandi. 1934 te uzun bicaklar gecesinden sonra orduda baska subaylarla birlikte hitler aleyhine konusmalar yapinca emekliye ayrilsa da ww2 nin baslamasiyla orduya geri döndü.
  
  1938 den beri hitler e karsi yapilacak bir darbeyi planlayan cesitli cuntalarin icinde yer aldi. ww2 de fransa nin isgali sirasinda unlü maginot hattini 3 gunde yarmayi basardi ve fransizlari teslim aldi. bunun icin sovalye haçı (bkz: knight's cross of iron cross) aldi ve feldmaresal oldu.
  
  operation barbarossa yani rusyanin isgali sirasinda gerd von rundstedt le birlikte calisiyordu ancak soylentiye gore rejimi aciktan elestirmeye devam ettigi icin yedeğe alindi.
  
  20 temmuz olayi sirasinda albay claus von stauffenberg in ekibindeydi. eger darbe basarilsaydi en rutbeli komutan olarak wehrmachtin basina gecmesi planlaniyordu.
  
  agustos 1944 te roland freisler in unlu halk mahkemesinde yargilandi ve idama mahkum edildi. mahkeme sonrasinda freisler e şoyle dedi ;
  
  "bizi cellata teslim edebilirsiniz. ama üç ay içinde öfkeli ve işkence gören insanlar size hesap soracak ve sizi diri diri sokaktaki pisliğin içine sürükleyecek".
  
  bizzat hitler verdigi emirle hapishane calisanlarinin piyano teli dedikleri kenevirden yapilma cok ince bir iple etlerin asildigi bir cengelde idam edildi. idam goruntuleri kayda alinmis olsada bugun halen kayiptir.
  
  15. eduard von böhm-ermolli :görsel
  aslen avusturya ordusunda bir maresal iken 1940 yilinda alman ordusunda feldmaresal oldu. bu aslinda onursal bir gorevdi cunku kendisi o sirada 84 yasindaydi . ww1 den sonra cekoslovakya da yasadigindan o topraklar alman yonetimine gecince kendisi onurlandirilarak maresal yapildi. 1 yil sonra öldü.
  
  16. erwin rommel : görsel
  veee nihayet geldik alman feldmaresalleri arasindaki en onemli iki kisiden birine. nam-i diger desert fox yani çöl tilkisi.
  
  buyuk bir asker olmanin yaninda ayni zamanda cok usta bir stratejist ve taktisyen.
  
  kendisini anlatmaya degil bu entry kitaplar yetmez ancak şoyle kisaca deginirsek ww1 de italya cephesinde bir savas kahramani ve pour le merite madalyasi sahibi. dusman hatlarinin gerisine sarkmasi ve yaptigi supriz saldirilarla daha o zamanlar yildizi parlayan bir isim.
  
  1937 de yazdigi infantry attacks yani piyade hucumu kitabiyla sadece iyi bir uygulayici degil ayni zamanda oyun kurucu oldugunu da kanitladi. bu kitap en cok satilanlar listesine girip devrinin savas stratejilerine cag atlatti. ve isin en enteresan yani bu kitabin bir kopyasini da adolf hitler okudu ve cok etkilendi . rommel i hitler jugendin egitim komutani yapti. sonrasinda ise fuhrer ozel koruma taburunun komutanligini ustlendi ancak asıl patlamayi hic suphesiz fransa nin isgalinde yapti. polonya nin isgali sirasinda sikca hitler e panzerlerin daha hizli hareket etmesi gerektigi soyluyor ve bir panzer tumenini komuta edebilmek icin surekli lobi yapiyordu ve en sonunda 7. panzer tumenine komutan oldu ve fransa belcika ve hollanda nin kisa surede isgal edilmesinde pay sahibi oldu.
  
  tabi ortamda blitzkriegin en usta uygulayicilari heinz guderian , hans reinhardt ve rommel gibi adamlar varsa avrupa nin isgale direnmesi pek mumkun degil ki oylede oldu. alman savas makinasi adeta pirana baliklari gibi tum avrupayi her ucundan kemiriyordu ve bunu dehset bir suratle yapiyorlardi. koca fransa nin 2 ayda dustugunu soylersem olayin vehametini ve guderian rommel gibi adamlarin ne kadar buyuk taktik dehalari olduklarini anlayabilirsiniz.
  
  tabi burada yasanan bir cok olay var ama es gecip yolumuza devam etmek zorundayiz. avrupa nin isgali tamamlandiktan sonra 1941 de deutsche afrika korps yani alman afrika kolordusunun basina gecti. o sirada ingilizlerden tokat ustune tokat yemekle mesgul olan ve durumu en azindan dengelemesi icin afrikaya gonderilen adam , koca ingiliz ordularini onune katip kovalamaya basladi ve lakabini orada kazandi. ingiliz gazeteler onun icin cöl tilkisidiyorlardi. teknik olarak italyan general gariboldiye bagli olmasina ragmen gercekte kendisini pek de iplemeyerek ingilizleri bingaziye kadar sürdü. ancak o kadar cok hizli gitmisti ki kendisine yeterli lojistik destek saglanamadi ve tanklarinin yakiti bitti.
  
  ilerleyen donemde tobruk ve el alamein de muazzam basarilar elde etti. ingilizlerin unlu generali montgomeryi defalarca yendi. ancak nihayetinde alman afrika kolordusu daha fazla dayanamdi cunku gorevleri bu degildi. gerekli lojistik destekte saglanmadigi icin kendisinden kat kat ustun muttefik kuvvetlerini defalarca yenmesine ragmen bi yerde kaybetmeye mahkumdu. zaten kendisinin afrikaya gonderilmesindeki asil amac italyanlarin rezil duruma dusmemesi en azindan onurluca yenilip evlerine donecek yuzlerinin olmasiydi. rommel ise cok kisitli imkanlarla neredeyse koca kuzey afrikayi tek basina fethediyordu .
  
  neyse cok uzatmayim 1943 te bati cephesine savunma komutani olarak atandi. almanlarin taaa norvecten ispanya ya kadar kurdugu devasa atlantik duvarini inceledi. bu duvarin savunma pozisyonulari icin cok degerli oldugunu ancak yeterince iyi korunmadigini dusunuyordu. cunku muttefiklerin fransa ya yapacagi olasi cikarmada , ki yaptilar , (bkz: normandiya cikarmasi) eger almanlar muttefikleri sahilde durduramazsa ic kesimde durdurulmasinin mumkun olmadigini hitler e anlatmaya calisti. ancak yukarda bahsettigimiz feldmaresal rundstedt bunun yam aksini iddaa ediyor , sahilde basit bir direnis yapilmasini ve muttefiklerin fransa iclerinde paris yakinlarinda kistirilmasi gerektigini savunuyordu. hitler bu her iki gorusu de defalarca dinledikten sonra , ne isa ya ne musa ya yarandi ve gidip butun panzerleri sahil ve paris arasina yerlestirdi.
  
  oysa rommel olayin farkindaydi ve atlantik duvarinin iyilestirilmesi icin her seyi yapti. saving private ryanda gordugumuz o beton korunganlar , sahildeki dikenli teller bunkerler hep rommel sayesinde yapildi. ancak muttefiklerin yoğun hava ve deniz destegi ve panzerlerin de uzakta olmasi rommel in dayanmasina olanak birakmadi.
  
  belki de tarihin degistigi o gun ise 4 haziran 1944 te alman meteorolojistlerinin " 2 hafta boyunca hava cok bozuk olacak , degil cikarma yapmak tekne bile yuzduremez bunlar " diye rapor vermesiyle rommel cepheden ayrilip karisinin dogum gunu icin almanya ya dondu ve 2 gun sonra 6 haziran 1944 te muttefikler normandiyaya cikarma yapti.
  
  sabah 10 da haberi alan rommel apar topar fransa ya gelse de o gelinceye kadar gecen surede yedekte bekletilen ordular serbest birakilmadi ve muttefikler sahilleri ele gecirmeye basladi.
  
  tum bunlar olurken bir de20 temmuz olayi yasandi ve sorgulamalarda bir albay rommel in ismini verdi. ote yandan bir diger kanit ise ozel bir konusma sirasinda rommel in almanya nin tek kurtulusunun hitler in olumune bagli oldugunu soylemesiydi.
  
  bugun bile hala rommel in bu darbeye katilip katilmadigi tam olarak kanitlanmamis olsa da sahsi fikrim ve okuduklarimdan cikardigim sonuca gore rommel in kesinlikle haberi vardi. bu girisime direkt olarak katilmadi ama redde etmedi. kisacasi yaparsaniz hayirlisi olur demis olabilir muhtemelen.
  
  isin entersan yani ise suikastin oldugu gun rommel yine ortada yoktu. 17 temmuzda arabasinda bir hava saldirisi sonucu yaralanmis ve hastanedeydi. 20 temmuz da suikastin basarisiz olmasi ve devaminda kendi isminin de verilmesiyle hitler tarafindan gozden cikarildi. roland freislerin halk mahkemesinde yargilanmak yerine serefli bir olumu tercih etti. ölmuyle ilgili detaylari şurada yazmistim o yuzden es geciyorum. (bkz: erwin rommel/@regresyon)
  
  nihayetinde bu buyuk general kendi hayatina son verdi . ancak buyuk bir torenle son yolculuguna ugurlandi. oglu manfred rommel ise uzun yillar stuttgart belediye baskanligi yapmistir.
  
  17. george von küchler : görsel
  prusya soylularin dan bir general. ww1 de bati cephesinde kanli catismalarin yasandigi fransa cephesinde yer aldi ve demir haç kazandi.
  
  ww2 nin baslamasiyla kuzey polonya da savasti ve polonya nin isgalinde basarilar gosterdi. polonyali sivillere ve yahudilere zarar verilmesini siddetle reddetti. " alman ordusu bir katil cetesine destek saglamaz " dedi.
  
  bu aciklama heincrich himmleri tedirgin etti ve gorevden alindi.
  
  daha sonra fikirleri biraz degismis olacak ki rus cephesine atandi. fakat burda da ruslarla girilecek bir savasa karsiydi ve ruslari yenmenin imkansiz oldugunu dusunuyordu. yine de hitler e suikast girisimine katilmadi. rus cephesinde verdigi bazi emirler dolayisiyla ( akil hastalarinin ve esir alinan rus siyasi komiserlerinin öldürulmesi vb ) savas sonrasinda yargilandi.
  
  nurnberg mahkemelerinde kendisinin rus esirleri öldürmedigini bunun tanrinin emri oldugunu kış ve savas sartlari nedeniyle öldüklerini soylese de ceza almaktan kurtulamadi. 12 yil ceza almasina ragmen 1953 te saliverildi. 1968 e kadar sessiz ve sakin bir hayat sürüp öldü.
  
  18. erich von manstein : görsel
  ve savasin rommel le birlikte en iyi iki alman maresalinden bir digeri olan manstein a geldi sira.
  
  manstein aslen prusya soylusu bir aileden geliyordu. dogumunda soyadi lewinski ydi bir alman generalinin 10. oglu olarak dunyaya geldi. teyzesi ve kocasi general georg von manstein in cocuklari olmadigi icin onlara evlatlik verildi.
  
  hem biyolojik hem de uvey babasi bir alman generali olunca daha dogdugu andan itibaren meslegi belli olmustu.
  
  ww1 de cesitli cephelerde kurmay subay olarak calisti. 1920 de evlendi ve 3 cocugu oldu. ogullaridan biri 1942 de dogu cephesinde savasirken hayatini kaybetti.
  
  iki savas arasindaki surede ozellikle guderian la bir araya gelerek gelecekteki savasta panzerlerin rolu hakkinda degerlendirmeler yapti. bu ilerleyen donemlerde ortaya cikacak olan blitzkriegin ilk tohumlariydi.
  
  polonya nin isgalinde general rundtsedt in altinda kurmay olarak calisti ve bu isgalin planlamasinda yer aldi.
  
  fransa nin isgalini kurmaya kademesi ww1 dekine benzer yollardan yapmaya calistigindan artik bu eski kafalardan kurtulmak lazim deyip hitler le goruserek tarihe manstein plani olarak gecen stratejiyi yapti. beklenen bir cephe savasinin aksine tam bir baskinla fransa iclerine adeta bir mizrak basi gibi zirhli birlikleri sokarak fransayi dize getirmeyi amaclayan bu plan guderian gibi usta bir uygulayicinin elinde muthis bir askeri basariya donustu ve fransa kisa surede teslim oldu. bu muazzam basari sonrasinda manstein terfi aldi.
  
  rusyanin isgali sirasinda panzer kolordusu komutani oldu. leningrad da kendisine verilen hedefi olmasi gerekenden 1 hafta once ele gecirdi. baltik ulkelerinin kisa surede isgalinde cok onemli roller oynadi.
  
  1941 - 42 kişinda kirim ve sivastopol da savasti ve sovyetlere inanilmaz zaiyatlar verdirdi. kerç bogazini ele gecirdiginde kendi anilarina gore 170.000 esir aldi , almanlarin kaybi ise yalnizca 8 000 kisiydi.
  
  1942 de sivastopolun dusmesiyle hitler manstein i feldmaresallige terfi ettirdi.
  
  burdan sonra hitler uzun zamandir bitirilemeyen leningrad kusatmasi icin manstein i gorevlendirdi. burada basarili bir plan yapmis olmasina ragmen sovyetlerin keskin direnisine engel olamadi ve sehir düsmedi.
  
  yeni gorevi tarihin en buyuk sehir catismalarindan biri olan stalingrad savasinda kıstırılan alman altinci ordusunu kurtarmakti. 6. ordunun komutani birazdan deginecegimiz friedrich paulustu ve hitler tarafindan kesin bir emirle sehirden cikmasi yasaklanmisti. oysaki 6. ordu hem icten hem de distan kusatilmis ve cifte cembere alinmisti. lojistik olarak desteklenmesi mumkun degildi ve yalnizca havadan cok sinirli ikmal yapilabiliyordu. ayrica kıs sartlari cok cetindi. ruslarin kadim dostu general kış yardima kosmustu. 1993 yapimi unlü stalingrad filmini izleyenler ortami bir nebze hatirlayacaktir.
  
  burada rus cephesini yarmak ve 6. orduyu kurtarmakla gorevli olan manstein son derece sert catismalar sonucu sehre 50 km kadar yaklasti. durbunle bakilsa altinci ordunun alay sancaklarini gorecek mesefeye gelinmis olsa da sovyetlerin karsi saldirisi sonucu manstein in ordulari geri cekilmek zorunda kaldi.
  
  oysaki manstein burada madem biz gidemiyoruz onlar bize gelsin altinci ordu sehri bosaltsin demesine ragmen hitler bunu inatla reddetti ve facianin yolunu acti. altinci ordudan arta kalan ( ki baslangicta mevcudu yaklasik 265 000 kisiydi ) 90 bin kisi sovyetlere teslim oldu ve bunlardan yalnizca 5 bini savas sonunda tekrar almanya ya geri donebildi. bu konuda şurada yazmistim , ilgilenenler icin (bkz: stalingrad savasi/@regresyon)
  
  sonrasinda alman karsi taarruzunda kharkiv ve kursk ta cok buyuk basarila elde etti. kendisi dinamik bir savasi savunuyor , toprak kazanmanin ya da kaybetmenin onemli olmadigini onemli olan seyin dusmana verilecek zayiat ve ikmal yollarinin kesilmesi oldugunu dusunuyordu. oysa hitler her defasinda kazanilan topragin son adama kadar savunulmasini ve duragan bir savunma yapilmasini emrediyordu.
  
  (bkz: battle of kursk) kursk ta tarihin gordugu en buyuk tank savaslari yapildi ancak almanlar parlak basarilar elde etsede alinan yanlis kararlar , kis sartlari ikmalin yetersizligi ve tabiki de sovyetlerin cok cetin direnisi sebebiyle geri cekilmek zorunda kaldi ve 1943 ortalarindan itibaren geri cekilmeye basladi.
  
  1944 baslarinda hitler in kesin olarak geri cekilmeme emrine karsi geldi ve sonucunda mart ayinda gorevden alindi. gorevden alindigini ogrendigi sirada hitler e şu sekilde cevap vermis ;
  
  "fuhrerim oglumun gomulu oldugu topraklari savunmak icin elimdeki tum stratejik olanaklari kullacagimi soyledigimde bana inanin ."
  
  ancak hitler pek inandirici bulmamis veya itaatsiz bulmus olacakki manstein i gorevden almis. daha sonra manstein almanya da bir goz kliniginde tedavi oldu. 20 temmuz suikast girisimine katilmasi icin agzi arandiginda ,
  
  " prusya maresalleri isyan etmez. "
  
  diyerek kestirip atmistir. belki de rommel in akibetine ugramaktan kendini kurtarmistir diyebiliriz. savas suresince tekrar gorev almadi ve 1945 mayisinda ingilizlere teslim oldu.
  
  savas sonrasinda nurnberg te yargilandi. savas suclarini ss in isledigi wehrmachtin ise temiz oldugu tezini ortaya atti. galler de bir sure hapis kaldi . bu sirada sovyetlerin baskisiyla tekrar yargilandi ve komiser emri nedeniyle suclu bulundu. 12 yil ceza almasina ragmen 1953 te serbest kaldi ve almanya ha dondu.
  
  diger tum nazi generallerinin aksine alman ordusunun yeniden duzenlenmesi icin goreve cagrildi. alman meclisinde konusmalar yapti. 1955 te savastaki anilarini kaybedilen zaferler adiyla kitaplastirdi. (bkz: kaybedilen zaferler/@regresyon)
  
  1973 te yasayan son iki alman maresalinden biri olarak 85 yasinda öldü. cenazesinde yuzlerce asker ve sivil vardi.
  
  19. friedrich paulus :görsel
  alman tarihinin onemli maresallerinden biri ama negatif yönde. prusya dahil tüm alman tarihinde dusmana teslim olan ilk feldmaresal.
  
  ww1 de cesitli cephelerde savasip , savasi yuzbasi olarak tamamlayan paulus , iki savas arasindaki weimar almanyasi donemini alman ordusuna mensup sınırli sayidaki subaydan biri olarak gecirdi. versay anlasmasina gore alman ordusunun sayisi sinirlandirilmisti ve goreve devam edecek 4000 subaydan biriydi.
  
  1938 de beraber calistigi heinz guderian paulus u parlak zekaya sahip , zeki yetenekli ve cok caliskan biri olarak tanimliyor. fakat komuta etme tecrubesinin eksikligi ve karar verme yetisinin sinirli oldugunu soyluyor.
  
  1939 da polonyanin isgalinde bulunduktan sonra altinci orduya kurmay subay olarak atandi . belcika ve hollanda ya duzenlenen bahar saldirilarinda ordusuyla yer aldi. 1940 ta terfi alip korgeneral oldu. sovyetlerin isgal plani olan barbarossa harekatinin planlayicilari arasindaydi.
  
  1941 de 6. ordu komutani reichenau nun ordu grubu komutani olmasi sonrasinda , daha once bir taburdan buyuk bir birlik yonetmemis olan paulus 6. orduya komutan oldu. 1942 yili boyunca stalingrad i dusurmeye calisti.ancak artan sovyet direnisi ve neredeyse sehrin sokak sokak ev ev savunulmasi sehrin dusmesini engelledi. 1942 nin ekim ayinda sovyetlerin karsi taaruzuyla (bkz: uranus operasyonu) paulus un ordusu kendisini bir anda kiskacin icinde buldu. sehrin icinde ve disinda iki cember altinci orduyu kusatmisti.
  
  paulus baslangicta hitler in kesin emirlerine uyarak sehirde sonuna kadar direnmeye calisti ancak yenilginin kacinilmaz oldugunu gordu. yukarda von manstein i yazarken degindgimiz uzere , altinci orduyu kurtarmak icin yogun bir caba gosterilse de sovyetlerin sert direnisi ve hitler in altinci orduya bir yarma harekati yapip manstein in ordusuyla birlesme iznini vermemesi uzerine plan basarisiz oldu.
  
  1943 un ocak ayi geldiginde alman savas makinasi ilk defa bu denli tokezliyordu. baslangictaki mevcudu 250 000 askerden fazla olan 6. ordu eriye eriye mevcudunun yarisindan fazlasini kaybetmisti. alman ordusu savasiyordu ancak yiyecek ve muhimmat eksikligi nedeniyle kaybetmesi kacinilmazdi. ocak ayi basinda hitler paulus u generaloberst ( orgeneral ve maresal arasi bir rutbe ) yapti.
  
  7 ocak ta sovyet cephe komutani konstantin rokossovsky paulus a teslim sartlarini iceren bir ateskes onerdi. buna gore her askere yeterli yiyecek tedavi ve rutbelerini tasima imkani saglanacakti.
  
  durumun imkansizligini goren paulus hitler den teslim olmak icin izin istedi ancak hitler kesin bir dille reddetti. 6. ordunun dayandigi her gun almanlarin kafkaslardaki cephesini rahatlatiyordu . cunku 6. orduyu kusatan sovyet birlikleri eger stalingrad savasi biterse kafkaslara kaydirilacakti.
  
  25 ocakta agir bir bombardimanin ardindan sovyetler yeniden teslim ol cagrisi yapti. paulus yeniden hitler le konusarak yenilginin kacinilmaz oldugunu cephane ve yiyecegin kalmadigini ayrica 18 000 yarali askerin acil tibbi mudaheleye ihtiyac duydugunu soyledi. hitler bir kez daha paulus u reddetti ve sehirdeki pozisyonunu ölumune savunmasini istedi.
  
  30 ocakta paulus berlin e gonderdigi mesajda askerlerinin yok edilmekten sadece bir kac saat uzaklikta oldugunu soyledi. hitler in buna cevabi ise paulus u feldmaresallige terfi ettirmek oldu ve ekledi " bugune kadar tarihte hic bir alman maresali teslim olmadi. "
  
  paulus un onunde artik tek bir secenek vardi o da intihar. hitler koca bir ordunun ve onun komutaninin teslim olmasinda yasanacak utanc yerine paulus u intihara surukledi.
  
  ancak paulus bunu reddetti. 31 ocak 1943 te stalingrad da bir genel magazanin bodrum katindaki karargahinda kurmaylariyla beraber bir manga sovyet askerine teslim oldu.
  
  2 subatta tum alman 6. ordusu teslim oldu. 265 000 kisilik ordudan geriye yaklasik 90 bin kisi kalmisti. paulus un teslim oldugu haberini alan hitler bir daha asla bir subayi feldmaresallige terfi etmeyecegini soylese de savasin kalan 2 yili boyunca 7 kisiyi daha maresal yapti.
  
  hitler paulus un teslimiyetinin ardindan kurmaylarina şoyle dedi ; " baris zamaninda almanya da yilda 18 ila 20 bin kisi intihar ediyor ki ortada bu denli buyuk sebepler yokken. kendisini ölumüne savunmaya hazir 50 - 60 bin kisi varken o kendisini nasil bolseviklere teslim edebildi ? "
  
  paulus dini inanci yuksek bir katolikti ve bu yuzden intihari reddetti hatta hitler icin " bavyerali bir onbasi icin kendimi vurmakla ilgilenmiyorum . maresallige yukseltilmek benim icin intihara davetti ancak ona bu iyiligi yapmayacagim."
  
  teslim olmadan kisa bir sure once evlilik yuzugunu stalingraddan kalkan son ucakla karisina gonderdi ve karisini bir daha asla goremedi.
  
  esaret yillarinda baslangicta sovyetler yardim etmediyse de 20 temmuz suikastinden sonra sovyetlerin nazi hukumeti aleyhine yaptigi propagandalara alet oldu.
  
  nurnberg mahkemelerinde sahitlik yapti. bir gazetecinin sorusu uzerine teslim olan 90 000 alman askerinin yarisinin sibirya ya yururken öldugünu yaklasik bir o kadarinin da esarette cesitli sebepler oldugunu ve almanya ya yalnizca 6 bin kadarinin geriye döndugunu soyledi.
  
  1953 te serbest kaldi ve dogu almanyaya yerlesti. 1957 yilinda yakalandigi als hastaligi nedeniyle 14 yil once ruslara teslim oldugu 1 subatta hayata veda etti.
  
  ayrica (bkz: friedrich paulus/@regreyon)
  
  20. paul von kleist : görsel
  soylu bir prusya ailesine mensuptu. ww1 de dogu cephesinde unlü tannenberg muharebesinde suvari komutani olarak savasti.
  
  iki savas arasi sureci yine orduda gecirdi. kleist tam bir monarsi yanlısı oldugu icin weimar cumhuriyetine her firsatta karsi cikti. nazilerin iktidara gelisiyle korgeneral oldu. 1936 da suvari komutani oldu.
  
  1938 de blomberg olayinda nazi rejimine mesafeli duran diger generallerle birlikte aciga alindi ancak ww2 nin baslamasiyla goreve geri cagrildi.
  
  polonya nin isgalinde yer aldiktan sonra , fransa nin isgaline takma isim olarak kendi adi verilen 1. panzer ordusu (bkz: panzer group kleist) ile katildi. belcika hollanda ve fransa nin fethedilmesinde heinz guderianla birlikte bas rolu oynadi.
  
  1940 ta generaloberst olup sovalye haci kazandi. 1941 de panzer ordusuyla birlikte belgrada girip yugoslavya yi teslim alan ilk alman ordusu oldu.
  
  sovyetlerin isgaliyle birlikte moldova ve ukrayna da savasti. kiev önlerinde 2. panzer ordusuyla birlikte sovyetlere cok buyuk hasarlar verdirtti. donbass i fethetti ve kafkas petrolunun onundeki tek engel olan azak denizi kiyilarina geldi. rostovu dusurmesine ragmen guclu sovyet saldirisi karsisinda geri cekilmek zorunda kaldi ve bu ww2 deki o zaman kadar ki en buyuk capli alman geri cekilisiydi.
  
  1942 baharinda ikinci kharkov savasinda paulus un 6. ordusuyla beraber iki sovyet ordusunu yok etti ve yaklasik 240 000 sovyet askerini esir aldi.
  
  1942 yazinda kleist in panzer ordusunun da icinde bulundugu ordu grubu a zengin petrol yataklariyla dolu guney kafkasyaya taarruz etti. rostov krasnodar ve kuban i düsurdu. bununla bilikte lojistigin saglanamamasi ve merkezden binlerce km uzakta olmanin da dezavantajiyla sovyet karsi saldirisi sirasinda geriledi. 1942 sonbarinda feldmaresal wilhelm listin yerine ordu grubu a ya komutan olarak atandi .
  
  hitler kleist a stalingrad daki alman birlikleri kurtuluncaya kadar pozisyonunu korumasini ve saldiriya devam ermesini emrettiyse de stalingrad hezimetiyle ruzgar terse döndu.
  
  1 subat 1943 feldmaresallige terfi etti. ancak stalingrad da bosa cikan rus ordularinin kafkaslara sevkedilmesiyle geriledi. sovyetler dinyeper nehrini gecerek guneybati ukrayna yi geri aldi.
  
  1943 yili boyunca manstein in ordulariyla birlikte ukrayna cephesinde savasti fakat 1944 baslarinda sovyetler ukrayna nin nerdeyse tamamini geri aldi ve almanlar 20 tumen asker kaybetti. geri kalan 60 tumenin mevcudu ise yari yariya dustu. ukrayna daki savas boyunca tipki manstein gibi hitler le ters dustu cunku o da dinamik bir savasi tercih ediyor sabit kalarak yenilginin kacinilmaz oldugunu soyluyordu.
  
  mart 1944 un sonunda hitler sovyet cephesindeki kayiplarin sorumlulugunu generallerine yukleyerek manstein ve kleist i gorevden aldi ve yerine ferdinand schorneri atadi.
  
  20 temmuz suikasti sirasinda kuzeninin suikastin icinde yer almasindan dolayi tutuklansa da yargilanip serbest kaldi.
  
  nisan 1945 te amerikalilar tarafindan tutuklanip ingilizlere teslim edildi. yugoslavya cephesindeki savas suclari nedeiyle yargilandi ve 15 yil ceza aldi.
  
  1948 de sovyetlere teslim edildi ve orda da yargilandi 25 yil hapis cezasi aldi.
  
  1954 te kalp yetmezligi nedeniyle öldugünde sovyet esaretinde bulunan en yuksek rutbeli alman savas esiriydi.
  
  kendisine bu kadar uzun yer ayirmamin sebebi en az heinz guderian kadar buyuk bir blitzkrieguygulayicisi ve zirhli birlik komutani olmasidir.
  
  21. maximilian von weichs : görsel
  bavyerali soylu bir aileye mensup olan weichs ww1 de kurmay subay olarak yer aldiktan sonra iki savas arasinda da orduda kaldi.
  
  polonya nin isgalinde kendi adiyla anilan kolorduyu yonetti. fransa cephesinde general rundtsedt in emrinde savasti. gosterdigi basarilar nedeniyle sovalye hacina ilaveten terfi aldi.
  
  balkanlarin ve sovyetlerin isgalinde bulundu. stalingrad in dusmesinden sonra yine diger komutanlarla ayni dusuncede olmasina ragmen tersini soyleyen hitler in emrine boyun egdi ve geri cekilmedi. daha sonra mansterin la birlikte dogu cephesinde savasti.
  
  1943 te feldmaresallige terfi etti ve balkanlardaki partizan ayaklanmalarini bastirmak uzere gorevlendirildi. yunanistan arnavutluk ve yugoslavya da direniscilere karsi savasti.
  
  mayis 1945 te amerikalilara teslim oldu. yugoslavya da partizanalra karsi islenen savas suclari nedeniyle yargilanmasi dusunulse se saglik sorunlari nedeniyle vazgecildi. 1954 te hayatini kaybetti.
  
  22. ernst busch : görsel
  1885 de essen de dogan busch , ww1 sirasinda cogunluk bati cephesinde boluk komutani olarak savasti ve demir hacmadalyasini kazandi.
  
  iki savas arasi yillarda orduda kaldi ve hitler in iktidara gekisinden sonra sıki bir destekcisi oldu.
  
  ww2 nin baslangixinda polonya ve fransa nin isgalinde yer aldi. fransa da heinz guderian sol kanadinda savasti.
  
  sovyet isgali sirasinda baltik ulkelerinin isgalinde yer aldi.
  
  subat 1943 te feldmaresal oldu ancak bu cephedeki basarilarindan oturu degil hitler in kendisine olan yakinligindan dolayi oldu. 6 ay sonra araba kazasinda yaralanan feldmaresal von kluge nin yerine merkez ordu grubu komtani oldu ve burada yaklasik 75 tumene komuta etti. haziran 1944 e gelindiginde ise elinde sadece 34 tumen kalmisti ancak karsisindaki sovyet ordusunun 120 tumeni mevcuttu.
  
  emirlere itaat edip astlarinin yogun istegine ragmen geri cekilmeyi reddetmesinden dolayi alman ordusu 250 ila 300 bin askeri dinyeper nehri onlerinde kaybetti.
  
  bu dogu cephesindeki en buyuk alman askeri kayiplarindan biriydi ve busch haziran 1944 te gorevden alindi. hitlerin emirlerine sadaketle bagli kalmasina ragmen gorevden alininca derin bir depresyona girdi.
  
  savasin sonlarina dogru kuzey denizini korumak icin tekrar goreve cagrilsa da , mayis 1945 te ingiliz general montgomerye teslim oldu.ingiltere ye savas esiri olarak goturulse de temmuz 1945 te hayatini kaybetti.
  
  23. wolfram von richthofen : görsel
  luftwaffe maresali. ww1 sirasinda alman pilotu.
  
  soyadindan da anlasilacagi uzere unlu alman as pilotu kizil baron lakapli manfred von richthofenin kuzeni. birlikte ciktiklari ilk gorevde manfred von richthofen hayatini kaybetmistir.
  
  iki savas arasinda muhendislik okudu. nazilerin iktidara gelmesinden sonra luftwaffe ye katildi. ozellikle bati cephesinde ingiltere fransa savaslarinda onemli hava savaslari kazandi. 1942 de once kirim a daha sonra italya cephesine gitti.
  
  1944 te cektigi bas agrilari sonucunda beyninde tumor oldugu ortaya cikti ve emekli oldu. mayis 1945 te esir dusse de temmuz ayinda bayatini kaybetti.
  
  24.walter model :görsel
  
  yine onemli bir alman maresali. orta siniftan , asil olmayan bir ailenin cocuguydu. ww1 de bati cephesinde savasti ve birinci sinif demir hac madalyasi kazandi. iki savas arasi donemde orduda kalmaya devam etti. parlak ve gelecek vadeden bir subay olarak sivrildi.
  
  nazilerin iktidara gelmesiyle yukselisi daha da hizlandi . ust kademedeki albert speer ve joseph goebbels gibi isimlerle yakin temastaydi.
  
  polonya ve fransa nin isgallerinde 4. kolordu ve 16. orduda kurmay subay olarak yer aldi.
  
  sovyetlerin isgali sirasinda heinz guderian in komutasi altinda savasti. ukrayna cephesinde parlak zaferler elde etti.1941 sonbaharinda moskova savasinda maresal reinhardt in panzer ordusunun bir parcasiydi. 1941 in aralik ayina gelindiginde model in komuta ettigi birlikler , yetersiz lojistik destek ve malzeme eksikligi cekmesine ragmen kremlin sarayi 35 km yakinina kadar gelmeyi basardi. fakat hava sicaklikligi eksi 20 - 40 arasina indiginden artik alman askerlerinin silahlari benzinleri hatta kamyonlari bile dondugu icin operasyon durduruldu. alman ordusu topu penalti noktasina koymustu ama general kış kadim dostu ruslari bir kez daha kale arkasindan destekliyordu ve model topu auta atti . karsi saldiriya gecen ruslar almanlari moskova onlerinden cikarmayi basardi. geri cekilmeyi yonetirken acimasiz olmasi sayesinde bunun bir bozguna donusmesine engelledi. yer yer eline silahini alip bizzat geri cekilisi kontrol etmesi ve bizzat emirler vermesiyle durum kontrol altina alinabildi. bu ozelligiyle bana kurtulus savasimizin cift tabanca tasiyip , birine dusmana ates ettigi icin namuslu , digerine ise kacan kendi askerlerine ates ettigi icin namussuz adini veren unlu pasalarimizdan deli halit pasa yi animsatmistir. (bkz: halit karsıalan/@regresyon)
  
  bu sirada cephe savunmasi icin yeni taktik goruslerini hitler le bizzat tartisma firsati buldu ve hitler i cok etkiledi. hatta o kadar ki hitler kendisi icin " şu gözlere bir bakın , bu adamın bu isi yapacagina inancim sonsuz ancak yine de onun emri altinda olmak istemezdim. " demistir. kuskusuz bu durum kendisinin yonetim acisindan ne kadar acimasiz ve sert oldugunu gozler onune serecektir.
  
  sonrasinda yenni devraldigi kalinin cephesinde yaptigi savunmayla dikkat cekti ve sovalye haci vemeşe yapraklari ile odullendirildi. terfi alip generaloberst oldu.
  
  1942 yili boyunca sovyet taarruzlarini karsilamak icin var gucuyle savasti ve etkili de oldu. savunma savasi acisindan belki de savas alaninda almanlarin sahip oldugu en iyi generaldi. sovyetlerin mars operayonu boyunca kusatilma tehlikesi olan alman birliklerini en hafif kayiplarla kurtarmayi basardi. burada lakabi lion of defence yani savunmanin aslani'na cikti.
  
  1943 yazi boyunca yapilan citadel operasyonu (bkz: battle of kursk) a fikren karsi cikmasina ragmen yine de yaptigi saldirilarda basarisiz oldu. model saldirmak yerine sovyetleri ustlerine cekerek yipratmanin daha iyi oldugunu dusunuyordu.
  
  1944 baslarinda estonya ve leningrad cephelerinde savasti. burada gosterdigi basarilar sonucunda mart 1944 te feldmaresal oldu . sadece 6 yilda albayliktan maresallige terfi ederek muazzam bir yukselis gosterdi.
  
  mart ayinin sonunda erich von manstein in gorevden alinmasiyla ukrayan cephesinin komutani oldu. burada hitler manstein in gecmis basarilarini goz ardi etmese de artik kendisine hucum edecek degil savunma yapacak bir komutan lazimdi ve o an icin alman ordusunun en iyi defans generali model dı.
  
  ancak 1944 yazinda muttefiklerinde avrupa ya cikmasiyla birlikte alman geri cekilisi hizlandi. model tum cabasina ragmen minskin dusmesini engelleyemedi. agustos ayinda sovyetleri vorşova onlerinde durdurmayi basarsa da artik alman geri cekilisini kimse durduramazdi.
  
  agustos sonunda , normandiyaya cikan amerikan ordusunu engellemek icin gonderildi. burada hitler in emriyle paris i tutmaya calissa da sehrin dusmesine engel olamadi. 25 agustos ta model artik alman sinirlarina geri cekilmisti.
  
  1944 sonbaharinda muttefiklerin almanya ya hollanda uzerinden saldirip savasi kisa surede bitirme plan olan operation market garden da alman hatlarinin savunma komutani olarak yer aldi. bu operasyon muttefikler icin tam bir basarisizlik ornegi oldu.
  
  bu kisa sureli defansif basarilarin ardindan hitler almanya nin son dansi olan ardenler taarruzunu emretti. model ise yapilan tum savunmanin sadece yenilgiyi geciktirdigini , yapilacak bir taarruzun ise dayanacak hic bir desteginin olmadigini savundu ancak yine de fuhrerin emirleri sorgulanamaz oldugundan itaat etti.
  
  baslangicta hava kosullarinin almanlardan yana olmasi ve muttefiklerin hava destegi saglayamamasi ayrica saldirinin da surpriz niteligi nedeniyle parlak basarilar elde edilse de muttefikler kisa surede durumu terse cevirmeyi basardi ve almanlarin savastaki son hucumu da basarisiz oldu.
  
  1945 yilinin baslamasiyla artik savas alman topraklarina tasindi ve dusman ren nehrini gecti. nisan ayinda ruhr bolgesinde ordusuyla beraber kusatilsa da hitler tipki stalingraddaki gibi teslim olmayi kesinlikle yasakladi. bu bolge almanyanin sanayi uretiminin kalbi oldugundan hitler cikardigi bir kararnameyle dusmanin faydalanabilecegi tum alt ve ust yapinin yok edilmesini istedi. (bkz: neron kararnamesi/@regresyon) ancak bu kararnamenin uygulayicisi olacak olan silahlanma bakani speer ve model bunu reddetti ve emri gozardi etti.
  
  nisan ayinin ortasinda artik durum umutsuzdu ve muttefikler model a teslim olmasini onerdiler. ancak hitler e ettigi sadakat yemini ve bir alman feldmaresali olarak teslimiyet soz konusu dahi olamayacagindan emri altindaki ordusunu bir nevi feshetti. en yasli ve en genc askerleri terhis edip serbest birakti. geri kalanlara ise kacmalari , teslim olmalari veya geri cekilmeleri icin izin verdi. 20 nisan da goebbels model ve ordusunun almanya ya ihanet ettigini ve hepsinin birer hain oldugunu soyledi.
  
  kurmaylariyla yaptigi son konusmalarda şoyle dedi ; " yaptiklarimizi tarih işığında aklamak icin hersey yapildi mi ? yenilmis bir komutan icin orada ne olabilir ? antik caglarda zehir iciyorlardi. " diyerek fikrinin intihar etmek oldugunu belli etti.
  
  21 nisan 1945 te bir ormanda kafasina silahla ates ederek intihar etti. cesedi askerleri tarafindan gömuldu. 1955 te oglu hans georg model babasindan kalanlari buldu ve bir alman askeri mezarligina defnetti.
  
  walter model tum savas boyunca alman ordusunun sahip oldugu en iyi savunma komutanlarindan biriydi.
  
  25. ferdinand schörner : görsel
  hayatta kalan son alman maresali daha dogrusu son nefesini verdigi 1973 te oyleydi.
  
  schoner 1892 de bavyera da dogdu. ww1 sirasinda italya da savasti ve pour le merite madalyasi kazandi. iki savas arasinda orduda kalmaya devam etti.
  
  ww2 nin baslamasiyla once polonya cephesinde sonrasinda balkanlarda savasti. yunanistan in isgali sirasinda gosterdigi yararaliliklar kendisine sovalye haçi kazandirdi.
  
  1941 de sovyetlerin isgaline katildi. o zamana kadsr emri altindaki birlikler su an bildigimiz tabirle dağci komando denilen tarzda ancak soguk iklime gore techizatlanmis askerlerdi. arktik bolgede ozellikle norvec in kuzeyi ve murmansk bolgesinde savasti. 1944 baslarinda ukrayna ya atandi ancak burada geri cekilme artik onlemez bir hal almisti ve kirim ve sivastopol un dusmesine engel olamadi.
  
  nisan 1944 te generaloberst oldu ve merkez ordu komutani olarak cek cumhuriyeti boyunca savunma komutani oldu.
  
  nisan 1945 te feldmaresallige terfi etti ve son alman genel kurmay baskani oldu. mayis 1945 te amerikalilar tarafindan yakalansa da sovyetlerle takas edildi. 1955 e kadar burada esir kaldi sonrasinda bati almanyaya döndü. buradada tekrar yargilanip 4 bucuk yil daha hapis yatti. kalan yillarini munihte goz hapsinde gecirdi.
  
  schorner fanatik denilebilecek derecede hitler e ve nazizme sadakatle bagli bir generaldi. 2 haziran 1973 te öldügünde yasayan son alman feldmaresaliydi.
  
  26. robert von greim : görsel
  luftwaffe maresali. bir polis memurunun oglu olarak bavyera da dogdu.
  
  ww1 de alman hava kuvvetlerine katildi. burada alman as pilotlarindan biri oldu. 1916 de dusurdugu bir ucak sonrasi birinci sinif demir hac madalyasi kazandi. savas sonunda toplam 28 hava savasi galibiyeti nedeniyle puor le merite madalyasi kazandi ve adının onune soylulara ait "von " ekini ekledi.
  
  iki savas arasinda bir sure çin hava kuvvetleri icin calisti.
  
  1933 te nazilerin iktidara gelmesiyle goring tekrar goreve cagirdi ve savas pilotu yetistiren gizli bir okulun basina gecti. cunku o yillarda versay anlasmasina gore almanlarin savas pilotu yetistirmesi yasakti.
  
  ww2 nin baslamasiyla once polonya da sonrasinda ise battle of britainde ingilizlere karsi savasti. 1941 de korgeneral oldu. 1942 nisanında dogu cephesinde smolensk bolgesindeki hava unsurlarinin komutani oldu. subat 1943 te merkez orduya bagli havacilarin komutasini devraldi. kursk savasi boyunca emrinde yaklasik 750 civari ucak vardi ancak 1 yil sonunda haziran 1944 te calisir durumda yalnizca 50 ucagi kaldi.
  
  1945 ocak ayinda hitler le ilgili şoyle dedi ; " ben fuhrer'e inananlardandim. kahretsin hala da ona inaniyorum. ben bir hain olamam. benden olmaz. "
  
  nisan 1945 te berlin kusatildiginda metresi hanna reitsch ile birlikte hitler in emriyle fuhrerbunkere geldi. burada hitler kendisini feldmaresallige yukseltti. bu hitler in ve nazi almanyasinin verdigi son feldmaresallik rutbesiydi ve hitler von greim i kendisine ihanet ettigini dusundugu hermann goring in yerine hava kuvvetlerikomutani yapti.
  
  oysaki ortada ne hava , ne de kuvvetleri kalmisti. 28 nisan da hitler von greim a yine kendisine ihanet ettigini dusundugu heinrich himmleri tutuklamasi icin plön e ucmasini emretti. tiergartenten ucagin kalkisini goren sovyet askerleri hitler in kactigini dusunduler.
  
  8 mayis 1945 te almanyanin teslim oldugu gun amerikan ordusu tarafindan avusturya da ele gecirildi. yakalandiginda " ben luftwaffe nin başıyım fakat hic hava silahim ( ucagim ) yok. " demistir.
  
  kendisinin ve metresinin fuhrerbunker de hitler le yemek yedigi sahne der untergang filminde şu şekilde canlandirilmisti.
  
  ritter von greim 24 mayis 1945 te esir dustukten 15 gun sonra salzburg ta amerikan kontrolundeki bir hapishanede kendini zehirleyerek intihar etti.
  
  yazarın bitiris notu ; bu uzun yaziyi buraya okuyanlara , once okuduklari icin tesekkur eder sonra da gozlerini yordugum icin ozur dilerim. bu entryi yazmak yaklasik 2 hafta surdu ve araliklarla yazdim. hatta ingilizce makale ve kaynak okuyup turkceye cevirip yazmaktan sıkılmasam en az bir bu kadar daha yazilmasi gereken şey vardi. ama hakikaten yorucu bir iş.
  
  ikinci dunya savasi konusu , bu konuya ilgi duyan meraklilar icin tam bir okyanus. elinizi nereye atsaniz , gunlerce saatlerce okuyabildiginiz şey ancak bi su bardagi kadar olabiliyor. arastirdikca hic bir sey bilmediginizin farkina variyorsunuz. neyse en azindan temel seyleri yazdigimi dusunuyorum ve yazarken ben de cok fazla yeni bilgi edindim. umarim meraklı kimseler icin faydalı bir yazı olur.