pour le merite

• fr. çıkar için
• büyük frederik tarafından ihdas edilmiş prusya-alman madalyası. mavi mineli, kollarının arası kartal şekilleriyle süslü bir malta haçı şeklindedir. savaşta en üst düzeyde gösterilen kahramanlıkları ödüllendirmek üzere verilmiş, çok az sayıda askerin sahip olabildiği olağanüstü kıymetli bir madalyadır. hohenzollern hanedanının 1918'de devrilmesinden sonra bir daha verilmemiştir. anglofon dünyada blue max olarak bilinir. birkaç ünlü sahibi:
  
  (bkz: manfred von richthofen)
  (bkz: ernst udet)
  (bkz: lothar von arnauld de la periere)
  (bkz: hans joachim buddecke)
  
  edit: enver paşanın sahip olduğu bir madalya imiş.
• (bkz: erwin rommel)
• (bkz: hermann göring)
• pour le mérite; frenkçe: "pur lö merit" diye söylenir.
  le mérite= nişan, değer, övünç, liyakat nişanı, onur, yetenek, değerlilik, saygınlık..
  askeri ve sivil versiyonu vardır.
  (bkz: ernst jünger)
• (bkz: colmar von der goltz)
• nazi soykırımı sırasında pour le merite'e atfen, yahudilerin kendi kendileriyle dalga geçmek için kullandıkları "pour le semite" şeklindeki trajik bir şakaya da kaynaklık etmiştir. (bkz: lingua tertii imperii)
• aslinda alman ordusunda degil aslen prusya ordusunda verilen bir madalyadir.
  
  prusya krali ikinci fredrich(bkz: frederick the great) tarafindan ilk kez 1740 ta ortaya cikarilmis bir madalya.
  
  merit fransizca liyakat demek pour da icin yani ingilizce de ki for yani liyakat icin , onur icin gibi bir anlami var. peki prusya krali fredrich neden kalkipta ordusuna verdigi madalyanin ismini fransizca koyuyor derseniz aslinda onunda cevabi basit.
  
  (bkz: lingua franca)
  
  lingua franca , aslinda genel bir tanim. yani dilleri ve lehceleri ortak olmayan iki kisinin iletisim kurabilmek icin kullandiklari ortak dil. avrupada da o yillarda kullanilan ortak dil fransizca kirmasi bir dil. bunu daha once youtube videolarindan birinde emrah safa gurkan da anlatmisti. korsanlarin arasinda da boyle bir dil var mesela. ispanyol fransiz italyan korsanlar bir araya geldiginde ortak bir olarak bir tür cakma fransizca kullaniyorlar. yani ben var gitmek , sen var gelmek gibisinden basite indirgenmis bir dil yapisi aslinda. ancak dilin temeli fransizca.
  
  sonralarda ise ww2 den sonra dunyaya ingilizce hakim oldugundan artik lingua franca ingilizce olmus durumda. bir çinli ve bir türk mesela diyalog kurmak icin ingilizce kullaniyor. iste 18. yy da da kullanilan bu ortak dil fransizcaydi ve o yuzden madalyanin ismi fransizca.
  
  tabi ozellikle alman birliginin saglanmasi sonrasinda 1871 fransa almanya savasinda almanlar fransizlari tokatladiktan sonra bile bu madalya yine bu isimle verilmeye devam etmis. bir nevi gelenek olarak korunmus.
  
  ww1 sirasinda ise unlü alman as pilot max immelmann in serefine adi onune getirilerek blue max olarak anilir olsa da pek tutulmamis olsa gerekki halen pour le merite olarak geciyor. bu arada max immelmann in onemi de bu madalyayi kazanan ilk havaci olmasidir.
  
  bu madalyayi kazanan en onemli isim ise hic kuskusuz gelmis gecmis en buyuk savas pilotlarindan biri olan kizil baron (bkz: manfred von richthofen) dir. hatta richthofen in kuzeni olan wolfram von richthofen de ilerleyen yillarda ww2 de feldmaresal olup o zaman verilen en yuksek madalyalardan biri olan knight cross of iron cross madalyasini almistir. (bkz: nazi almanyasi feldmaresalleri/@regresyon)
  
  ayrica bu madalyayi kazanan kimsenin omur boyu madalyayi ne sartta olursa olsun uniformasinda taşimasi bir zorunluluktur.
  
  sonuc olarak ww1 in sona ermesi kayzer wilhelm in tahttan cekilmesiyle prusya monarsisi son bulmus ve bu madalyanin verilişi de sona ermistir. yukarda degindigim uzere naziler ödül sistemini kokten degistirmis ve iron cross denen demir haclarin cesitli versiyonlarini dagitmaya baslamistir. ha bu arada iki dunya savasi arasinda da bazi sivillere verilmistir. mesela albert einstein in pour le merite madalyasi vardir. nazilerin iktidara gelmesiyle iptal edilmisti sanirim.
  
  ww2 den sonra ise tekrar madalya duzenlenmis ve bildigim kadariyla şuanda bilim , sanat ve insanliga faydasi dokunan kisilere veriliyor. biontech in kurucusu olan ve corona asisini bulan uğur şahin ve esine gectigimiz mart ayinda verilmisti. haber linki