mütercim asım efendi

• mütercim ahmed âsım (1755 - 1820) 1755 yılında gaziantep'te doğmuştur. 18.yüzyılın son dönemi ile 19.yüzyılın başlarında önemli bir ilim ve kültür merkezi olan gaziantep'in kültür yaşamı içinde yetişmiştir. babası, şehrin ileri gelenlerinden osman husûlî efendi'nin oğlu, ayıntâb mahkemesinin baş kâtibi cenânî efendi'dir. aslen semerkantlı olan bu aileden birçok âlim ve şâir yetişmiştir. âsım efendi arapça ve farsça'yı bu dilde şiirler söyleyecek derecede öğrenmiştir.
• tek bir kitap tercüme ederek "mütercim" ismiyle anılmaya başlanan zat-ı muhteremdir. bunun altında çevirdiği kitabın orijinal dilindeki ve çevrildiği dildeki kıymeti yatar.
  
  biraz daha açmak gerekirse; hicri 8. ve miladi 15. yüzyıllarda yaşamış arap dil alimi fîrûzâbâdînin (veya feyrûzâbâdî) yazdığı ve günümüzde dahi kaynak sözlük olarak kıymetini koruyan el-kamus'ul-muhit'i türkçeye çevirmiştir ve buna el-okyanus'ul-basit fi tercemeti'l-kamus'il-muhit demiştir. kamus tercemesi veya kamus-u okyanus isimleriyle meşhur olmuş, osmanlı-türk coğrafyasında aslından daha fazla yaygınlık kazanmıştır.
  
  sözlük tercümeleri, genellikle isabetli olmamakla birlikte asım efendi'nin yaptığı, tercümeden ibaret değildir. orijinal metni esas almakla yetinmiş, bu metne yazılmış şerhleri de göz önüne alarak kelimelerin karşılıklarını bağımsız olarak yazmıştır. zaten birebir tercüme etseydi -ki orijinal sözlük çok da net değildir- başarılı olma ihtimali olmazdı. kısacası asım efendi müthiş bir çalışma ortaya koymuş, arapçadan türkçeye sözlük bağlamında tepe noktasını belirlemiştir. bugün modern tarzda yazılmış ve yeni kelimeleri barındıran sözlüklerin bu özelliklerini bir kenara koyarsak, kamus tercemesi "arapça biliyorum" diyen her türkün elinde bulundurması, faydalanması, anlam veya tercümede esas alması gerekir.
  
  bu çalışması dolayısıyla mütercim asım efendi'ye teşekkür eder, kendisini rahmet ve minnetle anar, ruhuna bir fatiha göndeririz.
• (bkz: mütercim asım caddesi)
• tufre-i asım ve burhan-ı katı sözlüklerinin yazarıdır.
• (1755 - 1820). devirlerini yaşadığı osmanlı padişahları iii. selim ve ii. mahmut'un büyük takdirlerini ve maddi desteklerini kazanmış kültür adamı. ara dönemlerde ciddi geçim sıkıntıları çektiyse de en azından ömrünün son zamanlarını sefalet içinde geçirmediğini ömer asım aksoy yazar. yalnız ölümü acıklı (vikipedi'den): mütercim asım, 1807 yılında tekrar vakanüvislik görevine getirilir ve ölünceye dek bu vazifesini devam ettirir. 1813 yılında selanik kadılığına tayin edilse de çok kalmadan tekrar istanbul'a döner. 28 kasım 1820'de istanbul'da veba hastalığı dolayısıyle vefat eder. mezarı karacaahmet mezarlığı'nda bulunmaktadır. yaşadığı yer ise üsküdar nuhkuyusu imiş.
  
  [gevz: muarrebi (arapçalaştırılmışı) olan cevz^* ile maruf (tanınan) yemiştir. türkide koz derler.] mütercim asım efendi - burhan-ı kaatı^* (ömer asım aksoy'un mütercim asım kitabından)
  
  "er-rie: canlı kısmının nefes ve rih (yel) ve hava mevzuuna denir ki akciğerdir. fariside şüş, türkide öyken derler." mütercim asım efendi - kamus tercemesi (ömer asım aksoy'un mütercim asım(1962) adlı inceleme kitabından)
  
  (bkz: kamus tercemesi/@ibisile)
  (bkz: tuhfe-i asım)
  (bkz: burhan-ı katı)
• ferit devellioğlu'nun osmanlıca türkçe ansiklopedik lugatinin önsözünde adı geçen kaynak sözlükçülerden biri. arapça kelimeler için asım efendi lugatinden faydalandığını yazar.