şeyh küşteri

• ^* karagoz oyununun mucidi olarak bilinir.. şeyh kuşteri'nin adı perde gazellerinde (bkz: perde gazeli) ve hayalilerin dillerinde bu oyunun kurucusu olarak geçer.. perde gazellerinden örnek vermek gerekirse :
  
  -şeyh kuşteri pirimiz eylemiş böyle hayal
  ehl i irfana daim şulelenir perdemiz
  
  -hazret i şeyh kuşteri bu zıllı tarif eyleyüp
  ibret alsunlar deyü fani cihandan ehl i hal
  
  -hazret i sultan i orhan rahmetullahtan beri
  yadigar i şeyh kuşteri becadır perdemiz
  
  -tehi sanma bunu şeyh kuşterinin yadigarıdır
  ne guna gösterir bak alem i sahip kemal anla..
  
  kaynaklar:
  taşköprülüzade : sakayik i numaniyye
  bursalı mehmet raşit: zübbet ül vekaayi
  seyyid ismail beliğ : güldeste i riyaz i irfan
  
  ayrıca (bkz: seyh kusteri meydani) (bkz: golge oyunu)
• sultan orhan'a karagöz oynatan, bilinen ilk karagöz oynatıcısı, hayali.
• şeyh küşteri, hacivat ile karagöz gölge oyununu ilk icra eden kişi olarak bilinir. rivayete göre orhan gazi, bir müddet sonra karagöz'ü öldürttüğüne pişman olmuştur. hacivat ise karagöz'ün başına gelenlerden korkmuş ve hacca gitmiştir fakat yolda eşkıyalarca öldürülmüştür. bunun üzerine orhan gazi hacivat'la karagöz'ü tanıyan birilerininin olup olmadığını soruşturur ve onlar da karşısına küşteri adında birini getirirler. orhan gazi, "sen hacivatla karagözü tanırmışsın" der, küşteri de evet diye cevaplar.
  "biraz anlat hele" diye emreder orhan gazi, küşteri "izin verirseniz canlandırayım" der. "olur" buyruğu ile küşteri kül, zeytinyağı, iki çubuk ve bir tülbent ister. külü zeytinyağına katar, tülbenti iki çubuk arasına gerer, zeytinyağını yakar ve sağ pabucuyla karagözü sol pabucuyla hacivati canlandırır ve o günden bu yana sürüp gider hacivatla karagöz'ün hikayeleri... şeyh küşteri'nin mezarı bursa'dadır lakin kayıptır.
• mezar kitabesi, bursa'da muradiye külliyesi haziresinde duruyor.
• şeyh küşteri'ye — ki asıl ismi şüsteri dir — bir gün müritleri:
  — hayat hakkında bizi biraz tenvir edin, derler. şeyh küşteri bunun üzerine başından sarığını çıkarmış “çâr köşedir perdemiz,, diye uçlarından birer iple gerdikten sonra arkasında bir ışık yakmış ışığın karşısında elini bir kaç kere hareket ettirdikten sonra ışığı söndürmüş jşte karagöz’ün icadı bu suretle olduğu gibi bu halde bir hayat felsefesine işarettir. burada perde âlem, el vücut, ışık hayat, nefes âdem’e işarettir.
  
  servetifünun, no. 188-2— 197, sehap nafiz
• ken'an er-rifâî şöyle diyor bir yerde:
  
  "karagöz'ü şeyh küşterî îcat etmiştir. câhillerin cehlini, ehl-i şuhûdun ve evliyânın irfânını, ehl-i tarîkin de kendilerini mânâ ile aynîleştirmelerini sembolize etmiştir. öyle değil mi ya? câhiller karagöz'de gördüklerini o gölgeden bilirler. nasıl ki, arnavut'un, şîrin'le ferhat'ın arasına giren cadıya kızarak piştovunu sıktığı gibi...
  
  ehl-i şuhûd ise o sûretlerin hareketini, oynatandan, tahrik edenden bilirler.
  
  halbuki ehl-i tarîk, perdenin arkasına girerler, bütün o sûretler mütelâşi olur, kendileri de bir sûret olurla.
  
  esâsen dîdar görmek ne demektir? dîdar görmekte kesret vardır. bir gören, bir görmek, bir de görülen, yâni ef'al, sıfat, zat kesretleri vardır.
  
  ef'alden sıfat görünür; fakat aynı hüviyet olunca, insan kendi kendini görür. ve artık ef'al ve sıfat, yâni gören ve görülen kalmaz."
• (bkz: hasan ali mete)
• bilirim bu camii bitmeyecek. taşlar elaleme gider, işçiler başkasına çalışır, yumurtalar lop lop. sen nirdeydin?
• "misak, sende göte sürecek akıl yok yahu. alem var da minare yok. tekke bol, camisi yok camisi. hasbinallah ve nimel vekil yahu"
• gösteri olmasın soyadı veya lakabı.
  (bkz: seyh gösteri)