pasif devrim

• düpedüz milli demokratik devrim diyenler de vardır. şiddetle kaçınmak gerekir. sosyalizme götüren yolun nasıl olacağına odaklanan sürekli devrim, kesintisiz devrim gibi stalin-troçki tartışmalarına indirgenemeyecek daha incelikli bir analiz yöntemi önerdiği için anlamlıdır. şu da başlığın tek doğrudan alıntısı olsun:
  
  "yeni ve daha üstün uyarlık biçimleri yaratmak, en geniş halk kitlelerinin ahlak ve 'uygarlığı'nı, üretimin ekonomin mekanizmasının sürekli gelişmesinin getirdiği zorunluluklara uydurmak ve dolayısıyla fiziksel olarak da yeni insanlık tipini geliştirmek ereğine yönelik devletin eğitici ve biçimlendirici rolü söz konusudur... sorun 'hukuk' sorunudur; hukuk kavramı, bugün 'yaptırımsız' ve zorunlu 'ödevsiz' işleyen, ama bunun yanı sıra kolektif bir baskı uygulayan ve geleneklerin, düşünme ve eylem biçimlerinin, ahlakın vb. gelişmesinde nesnel sonuçlar elde eden sivil toplum alanına ilişkindir ve 'hukuksal bakımdan yansız' formülüyle belirlenen etkinlikleri de içermek üzere genişletilmelidir... sorun, çağdaş devletler için konulmuştur; başka yerlerde aşılmış ve zamanını doldurmuş biçimlerin hala varlığını sürdürdüğü geri kalmış ülkeler ve sömürgeler için değil." (gramsci, hapishane defterleri, onur yayınları, s. 172-174)