umur bugay

• en çok bilinen senaryoları kapıcılar kralı ve bizimkiler olsa da efsane işi yoksul’dur. bunun gibi bir film herhalde bir daha türk sinemasına gelmez. bu senaryoyu yazmak için ömrünü sirkeci’deki hanlardan birinde geçirmiş olmak lazım 80lerde. bu kadar detayı nasıl bilebilir aklım almıyor. dram vıcıklığından medet ummadan toplumun fotoğrafını çeken böyle başarılı sosyolog senaristler o güzel atlara binip gittiler. meydan azra kohen, gülseren budayıcılara kaldı.
• aslen sosyolog olan oyuncu, senarist, dramaturg, yazar.
  
  umur bugay senaryolarinda dikkati çeken ilk ortak nokta, karakterlerin stereotypelar üzerinden hareket etmesidir. ironik olarak, özgün karakterlerin günlük yasamin içinden bulunup çikarilmasina dayanir bu senaryolar. lakin, günlük yasam ne kadar özgünse umur bugay karakterleri de o kadar özgündür. ancak bu basmakalipliktan, özde, diyaloglar yoluyla kurtulma yoluna gidilir. senaryolardaki bir diger ortak yan, bir mahalle (postaci, çöpçüler krali), bir apartman (kapicilar krali, bizimkiler), bir han (yoksul), bir kasaba (hasip ile nasip) ya da köy (davaci) gibi tek ve belirgin sosyal bir formasyonda geçen olaylar ve karakterlerin bu dar çevrede ikili iliskilerinin analizi ekseninde süregelen çogunlukla mizahi unsurlardir.
  
  geleneksel olarak, bati sinemasinda esine rastlanmayan bu cemaat (bkz: community) eksenli sosyolojik çözümleme ve senaristlik gelenegi, özellikle bizimki gibi bireyin henüz kendini net olarak ifade edemedigi (!) bir toplumda, daha dogru deyimiyle, sosyal dayanismanin henüz bati toplumlarindaki ve düsüncesindeki bireycilik akimina yenilmememesi ve kismen süregelmesinden ötürü begeni ve takdir toplamaktadir.
  
  lakin umur bugay senaryolari, bahsettigim tamamen cemaat eksenli senaryolar ekolüne bütünüyle uymamaktadir. bu baglamda bu senaryolar, türk toplumunun degisimi ve "ben"cillesmesine kosut sosyo-psikolojik analizini yapmak açisindan ilginçtir: örnegin, "yeterince istersen her seyi basabilirsin" mottosuyla özetlenebilecek olan hollywood'un ben-merkezli ve serbest piyasa tandansli senaryolari ve mesajlari, umur bugay'in kimi senaryolarinda kapali da olsa vurgulanmaktadir, postaci adem, kapicilar krali seyid, yoksul gibi. özellikle 80 sonrasina denk düsen bu çalismalari, bugay'in liberallesen türkiye'yi nasil gördügünün altini çizmesi açisindan da ilginçtir .
  
  bu açidan, umur bugay'in yerel sosyal iliskiler ekseninde bireyi yücelten, daha dogrusu seçilen bir kahraman çevresinde toplumsalligi ve bireyselligi bir arada sunan senaryolarinin, türkiye gibi bati ile dogu arasinda kalmis bir ülkede ortaya çikmasi ve takdir görmesi sasirtici degildir.
• umur bugay, olay orgusu senaristi degildi. daha ziyade cok ust duzey bir turkiye sosyolojisi etutu uzerinden prototip karakterler yaratma ve o o karakterler arasi kontrast ve catisma uretme anlaminda turkiye'nin gelmis gecmis en iyi senaristi idi.
  
  bunu da hem kapicilar krali hem de bizimkiler'de bir apartman dairesi uzerinden kotarmistir. hatta kapicilar kralinda o zaman icin ulkemizde pek gorulmemis sekilde metaforik oge kullanimina basvurmustur ki hayranlik uyandirir.
  
  bizimkiler dizisinde, olay orgusu adina soyleyebilecegimiz pek bir hikaye akiskanligi yoktur. ancak cesitli sinifsal celiskiler uzerinden farkli karakter catismalarini bu kadar muthis ortaya koyan baska bir dizi turkiye'de henuz olmamistir: cafer'in apartmandaki vesayetci/statukocu yonetici sabri'ye karsi pozisyon alma girisimleri, ve bunun icin lumpen esnaf yavuz'un ve doktor turkan'in korumasina muhtacligi, doktor turkan'in mesleginin sagladigi itibar uzerinden otorite kurma girisimi, konformist sukru bey'in apartmandaki sorunlara arkasini donup kendi korunakli dunyasinin iyi cocugu olmasi, aydin gecinen bohem sair cenap'in kendi arkadasi sitki'yi maddi ve manevi olarak somurmesi, pek cok hassas konuda duyarlilik gosteren ulrike'nin kimsesiz galip'e 3. sinif insan muamelesi yapmasi. say say bitmez. aklima geliyor daha da uzatmayayim. bu sosyolojik gozlem becerisine ulasabilmis ve bu gozlem uzerinden karakter catismalarini basariyla dizayn edebilmis baska bir yapim turkiye'de yayinlanmamistir.
  
  entryi uzatmamak adina bir baska entry'ye birakacagim konu ise bizimkiler dizisinin 12 eylul sonrasi ve 28 subat sirasindaki islevi olacak.
  
  umur bugay buyuk bir sanatci ve buyuk bir dehaydi. tum sevenlerinin basi sagolsun.
• geniş bir jenerasyonu etkileyen bizimkilerin yaratıcısıdır.
  
  ama aynı zamanda ilk hababam sınıfı'nın senaristidir.
  
  rıfat ılgaz kadar emeği var desek yalan olmaz.
  
  "uçan memelii.... hostes"
  
  huzur içinde uyusun.
• malesef hayatini kaybetmiştir. kapıcılar kralı, yoksul ve bizimkiler gibi, yıllar sonra dahi evire çevire izlediğim başyapıtların altında imzası vardı. nur içinde yatsın.
• yavuz turgul'la birlikte turkiye'nin en iyi senaristlerinden biridir. mesela ilk hababam sinifinin senaryosu ona aittir. ayrica uzun sure gazete yazarligi de yapmistir.
• umur bugay sosyolog bir senarist olarak türk sineması için büyük bir nimettir.
  
  bir toplumbilimci gözüyle yaratarak arkasında bıraktığı kapıcılar kralı, çöpçüler kralı, aslan bacanak, bizimkiler, davacı gibi eserlere bakınca ne büyük bir şans olduğu daha iyi anlaşılıyor.
• güzel insan.
  
  bizimkiler'in çekildiği meşhur şale apartmanının karşısında oturduğum için bu aralar balkona çıkınca içim ayrı kötü oluyor.
  
  çayımı, kahvemi, biramı alıp şale apartmanıyla beraber herkesin şerefine içiyorum.
  
  fotoğraf
• ilk alınan habere göre maalesef kınalıada’da denizde kalp krizi geçirip boğularak vefat etmiştir.
• yazdığı her senaryonun efsane olduğunu düşünürsek, yazacağı bizimkiler 2006'dan mehmet akan olmasa da, eskiyi aratacak da olsa, umutlu olunabilecek kişi.