taha toros
-
taha toros, bir eşine dahi artık tesadüf edemeyeceğimiz yani artık nesli tükenmiş bir arşiv insanı, zarif bir yazar, ayaklı bir kütüphane ve yaşayan bir tarihtir. osmanlı’dan cumhuriyet’e tevarüs eden o muhteşem yazar, münevver, edip neslinin birinci dereceden arkadaşıdır ve hatıratı bu eşiz isimlerle doludur. bu nesil için muhteşem dememin sebebi ideolojik değildir şüphesiz; tamamen kronolojinin, tarihin ve siyasetin onlara yapmış olduğu ilahî bir kıyaktır söz konusu olan.
taha toros işte bu isimlerle teşrik-i mesai eylemiş, dostluklar kurmuş, aynı sofralarda bulunmuş, aynı gazetelerde yazmıştır. kısa biyografisine geçmeden önce toros’un hatıratını ördüğü dost çevresi için şunu söylememek olmaz: bu dostların kısm-i azamisi ikinci meşrutiyet ile 27 mayıs darbesi arasındaki bütün, savaşları, ihtilalleri, darbeleri, cepheleri, rejim değişikliklerini, linçleri, kavgaları tüm sıcaklığı ile müşahede etmiş bir neslin mensubudur. taha toros da işte bu isimlerin titiz bir vakanüvisi, artık numunesi kalmamış biyografi yazarıdır.
1912 yılında adana’da doğmuş olan taha toros, adana lisesi mezunudur. edebiyat, şiir, müzik ve karikatürle ilgilenmiş edebiyata olan merakı ismail habib sevük'ün teşvikiyle zuhur etmiştir. bu yıllarda folklora merak sarmış ve dadaloğlu şiirleri ve tahtacı oymakları ile ilgili eserler vermiştir. çukurova havalisindeki sözlü şiirleri derleyip kayıt altına almış, kitaplaştırmıştır.
daha sonra istanbul üniversitesi hukuk fakültesi'ne yazıldı. memurluğa başladı. adana’ya geri döndü. çukurova ve toroslar'da folklor araştırmalarını genişletti. yurtdışına çıkarak, vatikan, polonya, fransa gibi ülkelerin arşivlerine yıllarını gömdü. buralardaki çalışmalarını kitaplaştırdı. mazi cenneti 1 adlı iletişim yayınları’ndan çıkan harika, renkli ve bir o kadar iç burkan hatıratında bu çabalarını şöyle anlatır: "arşiv oluşturmak, özellikle ülkemizde nadir yetişen biyograf olmak, bibliyografyada uzmanlık kazanabilmek, yararına yürekten inandığım, kültür zenginliklerindendir. yaşamım boyunca bunu yapmaya çalıştım. aslında bu konularla ölesiye uğraşmak, tedavisi mümkün olmayan bir hastalık gibidir. bugün kanserin bile tedavisi mümkün. ama "arşiv" hastalığının tedavisi yok!. ne diyelim, tanrı, bu türden hastalığa yakalananları kurtarmasın!"
halen istanbul etiler’de yaşamını sürdüren toros’un şimdilik sadece birinci yayınlanmış ve daha üç cildi bulunan "mazi cenneti" isimli hatıratına göz atıldığı zaman durduğu yerin önemi daha da anlaşılır. zira toros, osmanlı’nın son, cumhuriyetin ilk aydınları ile bugünkü kuşakların arasında sapasağlam bir köprüdür. ibnülemin mahmut kemal inal’dan abdülhak hamid tarhan’a, refik halid karay’dan mithat cemal kuntay’a, abdülhak şinasi hisar’dan abdülkadir kemali öğütçü’ye, salih kerâmet nigâr'dan celal esat arseven’e kadar birçok yazar, şair, bürokrat ve alimle ilgili hatıratı, notları, anekdotları ve biyografik bilgisi taha toros külliyatını daha da anlamlı kılıyor.
sayısız, inceleme, araştırma, makale, kitap ve derlemeleri bulunan toros’un dili de gayet leziz, eğlenceli ve yitip giden bir tarihin ardından yakılan ağıtların acısını hatırlatır cinstendir.
başlıca eserleri de şöyledir:
toros demetleri (1929) , iki ses geliyor (şiirler, 1934), türk kadın şairleri (antoloji, 1934), seyhan efsanesi (1935), toroslarda tahtacı oymakları (1938), köy iktisadiyatı (1938), şair ziya paşa'nın adana valiliği (1940), dadaloğlu (1940), türk hatipleri (1949), geçmişte türkiye-polonya ilişkileri (1983), fikret mualla (1986), ilk kadın ressamlarımız (1988), mazi cenneti 1 (1992), kahvenin öyküsü (1998), türk edebiyatından altı renkli portre (1998), nazım hikmet (2005).
ayrıca jön türkler, çukurova basını, türk basın tarihi ve umumi bir türk folklor tarihi üzerine de hazırlanmakta olan ve hazırladığı kitapları mevcuttur. -
şehir üniversitesi 2012 yılında taha toros arşivini satın almıştı. istanbul kalkınma ajansı ve salt'ın da desteğiyle devasa arşivdeki belgelerin istanbul'la ilgili olanlarının bir kısmını dijital ortama aktarıp araştırmacıların hizmetine sunmuşlar. işte sahalarda görmek istediğimiz hareketler bunlar. şimdilik web sitelerinde erişilebilir vesika epeyi sınırlı sayıda, herhalde zamanla sayı artacaktır.
site şurada olacaktı.
taha toros arşivi için hazırladıkları kataloğu da buradan indirebilirsiniz. (kilit imgesine tıklamak gerekiyor) -
-
tevatüre göre kendisini ziyarete gelen hanımefendilerle özel olarak ilgilenirmiş. yaşı düşünülünce olacak o kadar.
-
türkiye'de bir elin parmağını geçmeyen bibliyograflardan biri. böyle özel insanların artık yetişmemesi yeterince üzüntü vericiyken, yetiştiği hâlde kıymetinin bilinmemesi ve eserlerinden yeterince yararlanılamaması da ayrı bir talihsizlik. arşivinin dijital ortama aktarılması çok büyük bir nimet olmakla birlikte, yayımlanmamış eserlerinin derlenip toplanarak yayımlanması özellikle de mazi cenneti adlı eserinin devamının okurla buluşması tarihimiz ve kültür hayatımız için muhteşem bir hizmet olacaktır. mirasçılarına ve ilgili araştırmacılara duyurulur. merhumu rahmet ve minnetle anıyorum.
-
paris’teki milletlerarası pierre loti dostları cemiyeti’ne claude farrere’in tensibi ve imzası ile türk üye olarak seçilmişti.
taha bey bizdeki ünlü biyograflar hakkında şöyle diyor:
"bizde batı tipi biyograf ve arşiv yoktu. en ünlü biyografimiz ali emirî, ibnülemin mahmut kemal inal ve mehmet zeki pakalın'dır. ibrahim alaattin gövsa ile server iskit'i unutmamak lazım. biyografinin önemi son yıllarda anlaşılmaya başlandı. ben biyografiyi şuna benzetirim. uzun atlama yapan sporcular, gerilerden yürüyerek koşmaya başlarlar ve ondan sonra ya ipi atlarlar veya üç adım atarak koşularını tamamlarlar. işte bu atlama için koşmaya başladıklarından atladıkları yere kadar geçen kısım, biyografi bilgisini oluşturur. atlamalar ise yazılacak eserlerdir. yani biyografi bitmeden bir eser yazılamaz." -
arşivi şu an pek çok kimse için derya deniz kıymette bir başvuru kaynağı. fakat türkiye'de kitap koleksiyonerleri ve sahaflar kitabında, vaktiyle aksiyon'da yayımlanmış bir röportajdan alıntıyı okurken fark ettim ve şaşırdım ki, o yıllarda* arşivini herhangi bir kuruma vermeyi düşünmüyormuş. anlaşılan, düşündüğü ve bahsettiği "aile vakfı" hayata geç(e)memiş olacak ki "sonrasında" böyle bir teklif kabul edilmiş.
-
inci enginün'ün ahmet haşim toplu şiirler kitabı * önsözünde şükranla andığı şahıslardan biri. kutsal sözlük'ten arşivci-koleksiyoncu bir zat olduğunu öğrenip teşekkürü neden hak ettiğini anlamış bulunuyorum. helaluyya sözlük!
-
-
taha toros arşivi marmara üniversitesi tarafından değil şehir üniversitesi tarafından dijitalleştirilmiştir. şehir üniversitesi'nin -salt işbirliği ile- yaptığı en iyi işlerden biridir. marmara üniversitesi tabir-i caizse arşivin üstüne çökmüştür. uzun bir süre akıbeti belli değildi, şimdi girdim sitesine ulaşılabilir olduğu yazıyor ama ben ulaşamıyorum maalesef. nasıl giriyoruz, bilen birileri var mıdır acaba.
edit: girilmiyormuş. şehir’i hiç edenlere yeniden sevgilerimizi(!) iletelim.
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap