• kalem etrafına bakır bir tel sarınız ve telden elektrik akımı geçiriniz. sonra bundan yanyana iki tane koyunuz. göreceksiniz ki bu iki kalem aynı mıknatıs gibi birbirini itip çekiyor. buradan hareket eden yüklü şeyler (mesela elektron) manyetik alan yaratır sonucuna varıyoruz.

    bir zaman önce elektronları leblebi gibi atıp tutma lüklsünü elde ettik (bkz: katot tüpü). şimdi şöyle yapıyoruz: evdeki televizyonu parçalara ayırıyoruz (zaten bir boka yaramaz bir alet). bir yüzeyine "ekran" dediğimiz tüpü dışarı çıkartıyoruz ve münasip yerine elektrik veriyoruz. bu, tüpün ince kısmından ekran kısmına elektronların fırlamaya başlaması, ve bizim ekranın ortasına doğru tek bir parlak nokta görmemiz demek.

    ahanda. şimdi televizyon tüpünün ortasına doğru bir yere ilk başta bahsettiğimiz bakır tel sarılı kalemimizi (veya alelade bir mıknatısı) yaklaştıralım. fırlamakta olan elektronlar "hareket eden yüklü şey" olduğu için manyetik alandan etkilenip ekranın başka yerine düşecek. bu gayet beklentilerimize uygun. evet.

    ama ekrana yakından bakınca tuhaf bir hal farkediyoruz. ilk başta bir noktam var iken telli kalemi yaklaştırınca bu nokta ikiye ayrılıyor. fırlayan elektronların "fırlamak" tan başka icra ettiği bir hareket mi var yörüngesini saptıran?

    bu sorunun cevabını kimse bilmiyor, ama o harekete şimdilik "spin" diyelim, güya elektron kendi etrafında dönüyormuşçasına.

    şimdi yalnız şöyle bir tuhaflık göze çarpıyor hemen. elektron dediğin bildiğin topun küçükçesi ise, bu toplar niye kendi etraflarında çeşit çeşit hızda dönmesin? ben ekran üzerinde niye düz bir çizgi değil de yalnızca iki tane nokta görüyorum? demek ki elektron topu ancak saat yönünde ve tersi yönde ve ancak v hızıyla dönebiliyor. benim mıknatıs da bunları ayıklayıveriyor.

    diyelim ki ağır başlı ve mülayim bir insanım ve her nasılsa bu açıklamayı kabul ettim. yine de bir bit yeniği var bu işte, çünkü evren dediğin yersiz yönsüz aşağısı yukarısı olmayan bir ortam; saat yönü hangi yön ola ki? saati masaya koyarsam "saat yönü" havaya bakar. saati duvara asarsam saat yönü beni gösterir. bu elektron "yukarı" ile "aşağı" yı nasıl seçiyor?

    telli kalemi değişik açılarla doğrultuyorum tüpe. kalemin açısını değiştirdikçe ekrandaki noktalar da öyle açı değiştiriyor. "ah" diyorum. "spin ölçeceğim diye adamın dönüş yönünü etkiliyormuşum meğerse".

    ama neticede anlaşılıyor ki elektronun dönüş yönünü bozmamak için ne yaparsan yap, dokunmadan ölçmek için ne kadar akıllı deneyler tasarlarsan tasarla farketmiyor. spin vektörünün (yani dönüş yönü) hangi bileşenini ölçersen ölç (x, y, z, abuzambak) yalnızca iki olasılıkla karşılaşıyorsun: yukarı ve aşağı. ama dönüş hızı her zaman sabit.

    öyle bir saçma sapan evren işte.
  • formula 1 pilotlarının "ha siktir" demesine yol açan negatif atraksiyon.
  • kuantum mekaniğinin klasik mekanikte karşılığı olmayan bir kaç ilginç özelliğinden biri. bizim dünyamızdaki kendi etrafında dönme durumundan yola çıkılıp açıklanmaya çalışılsa da, işin aslının böyle olmadığı, kuantum mekaniğindeki spinin, parçacığın ne olduğu hakkında hiçbir fikrimiz olmadığı içsel bir özelliği olduğu defalarca görülmüştür.
  • arabayla 180 ve üstü derecede ani yuvarlaklar cizilmesi bi arkadasin "dön baba dönelim hacılara gidelim" die yorumladığı olaya verdiğimiz ad...
  • neil rackham tarafından 70'lerde geliştirilmiş ve hala kimsenin eline su dökemediği pek aşmış bir satış tekniğidir, hatta davranışsal bir modeldir. rivayete göre xerox, ibm, at&t gibi firmalar neil rackham'ın kapısını çalarak satış performanslarını nasıl artırabilecekleri konusunda kendisinden yardım istemişlerdir ve neil abi de psikologlardan oluşan bir araştırma ekibini bu şirketlerin 1,5 yıl içinde gerçekleştirdikleri toplam 6000 satış ziyaretine göndermiştir. bu psikologlar binlerce görüşmenin her bir saniyesini değerlendirmişler ve spin metodunu geliştirmişlerdir. gel zaman git zaman araştırılan satış ziyareti 35000 lere çıkmış ve spin 40 ülkede 30 dilde verilir olmuştur. fortune 500 şirketlerinden spin eğitimlerini almayan kalmamıştır. 90'ların başında kendini emekli eden neil rackham şu anda abd de de virginia da yüzlerce hektarlık bir at çiftliği ve şarap bağlarının içinde mutlu mesut yaşamaktadır. arada kotler gibi duayen abilerle harvard business review da makaleler yazmaktadir. kurduğu şirket huthwaite de spin eğitimlerini hala vermektedir. spin satın alma sürecindeki alıcı ve satıcının davranışlarından yola çıkan bir teknik olduğu için de hiç eskimemektedir. lacivert takım ile beyaz gömlek giyin, aktif dinleyin, müşterinin gözlerinin içine bakın, pozitif olun, sırıtın gibi gerzekçe önerilerden ibaret satış eğitimlerinden kendini pek bir ayırır ve asıl mevzuyu derinlemesine anlatır. yine bir rivayete göre türkiye ofislerini yakın bir zamanda açmışlardır.

    (bkz: huthwaite)
  • quantum fiziğinde parçacıkların manyetik alanla etkileşmesini sağlayan içsel özelliğine verilen ad.

    klasik mekanikte analoğu yoktur, bu yüzden zor anlaşılacağı varsayımı ile hocalar hiç anlatmamayı tercih ederler. 1920'li yıllarda açısal momentumun quantizasyonunu gözlemlemek amacı ile yapılan bir deneyde tesadüfen gözlenmiştir.

    nasıl ki parçacıklar elektrik alanla sahip oldukları artı ya da eksi yükleri dolayısıyla etkileşiyorlarsa, manyetik alanla da sahip oldukları spin dolayısı ile etkileşiyorlar diyebiliriz. yukarda sözü edilen deneyde, gümüş atomları manyetik alana bırakılmış ve bu atomların iki zıt yöne doğru yöneldikleri gözlenmiştir. (bkz: stern gerlach deneyi) (bkz: space quantization)
  • temel parçacıklarda açısal momentumun içsel değeri olarak tanımlanan nicelik. böyle söylenince pek bir şey ifade etmiyor olabilir. bana da etmiyor ama şimdi anlatacağım şekilde çok daha anlaşılır olacağını düşünüyorum naçizane.

    genellikle kolay bir anlatım olması açısından, spin için elektronun (ya da bir parçacığın) dönme hareketi denir ama bu pek doğru sayılmaz.

    bir deney düzeneğimiz olsun. elimizde de birkaç tane çubuk mıknatıs olsun. düzeneğin alt ve üst kısımlarına, bu mıknatısları kuzey kutuplarından çekebilecek özellikte birer cihaz yerleştirelim ve mıknatısları düzeneğin içerisine bırakalım. eğer mıknatısın kuzey kutbu yukarıyı gösteriyorsa (1) mıknatıs yukarıya doğru bir kuvvetin etkisinde kalarak oraya doğru gidecek. kuzey kutup aşağıyı gösteriyorsa (2) mıknatıs, bir kuvvtin etkisinde oraya doğru çekilecek.
    görsel

    diyelim ki mıknatısları deney düzeneğine rastgele bırakırken, bazıları dimdik değil de eğimli şekilde durdu. şöyle:
    görsel

    o zaman ne olacak? bu durumda kuzey kutup, ağırlıklı olarak hangi doğrultuya yakın eğimle duruyorsa, yine o tarafa doğru yönelecek ama bir şartla: bu kez etkisi altında kalacağı kuvvet biraz daha az olacağından, yönelim hareketi de biraz daha az olacak. yani mıknatıs tamamen yukarıya ya da aşağıya çekilmeden biraz ilerleyecek ve orada bir yerlerde kalacak.

    son bir ihtimal daha çıkacak karşımıza. mıknatıslar şuna benzer şekillerde duruyorsa neyle karşılacağız:
    görsel

    bu durumda mıknatıslar hareket etmeyip bırakıldıkları yerde kalacaklar. sonuç olarak elimizde, deney düzeneği içerisinde çeşitli yerlere dağılmış şekilde mıknatıslar olacak. o da hemen hemen şöyle:
    görsel

    ***

    şimdi bu deneyi elektronlarla yapalım.

    önce bilinmesi gereken bir şeyden kısaca bahsedeyim. elektronlar, elektriksel yük taşıyan parçacıklar. eğer yüklü bir parçacık hareket ederse, etrafında bir manyetik alan oluşur. eğer yüklü parçacık dairesel hareketler yapıyorsa, o zaman ortaya çıkan manyetik alanın özellikleri, bir mıknatısın manyetik alanıyla büyük ölçüde benzerlik gösterir. yani deneyi elektronlarla yaptığımız zaman -eğer elektronlar dönüyorsa- yukarıdakine benzer bir sonuç elde etmemiz gerekir.

    bilim insanları bu deneyi yaptıklarında karşılaştıkları sonuç, elektronların böyle bir dairesel hareket yapmadığıydı. yukarıdaki son görselde olduğu gibi bir dağılım beklenirken, elektronlar sadece iki bölgeye yığıldı:
    görsel

    işte bu durumda ortaya çıkan bu yönelim durumuna spin adı verildi. elektronlar için bu durum yukarı (+1/2) ya da aşağı (-1/2) spin olarak adlandırılır ancak spin değeri, tüm temel parçacıkların ait oldukları parçacık sınıfına bağlı olarak birbirinden farklıdır.
  • robert charles wilson 'un ithaki yayınlarından ''dönüş '' olarak türkçeye çevrilen ;john w. campbell & locus en iyi bilimkurgu romanı adayı ; hugo en iyi roman ödülünü almış olan kitaptır. en sade anlatımla ; evren zamanı ile atmosferimizin hemen içerisindeki zamanın bilinmeyen bir nedenden ötürü aşırı hızlı farklılaşmasıyla güneşin ömrünün o dönem yeryüzünde yaşayan insanların görebileceği sürede hızla tükenmesi yani kıyametin kapıyı çalmasıdır. yaratılan karekterlerin sağlam kurgusu ve hikayeyi temellendiren konulara (mars ta koloni kurulması; silah sektöründeki dış uzaya yönelik çalışmalar vs.) inandırıcı bilimsel yaklaşım okunmasını zevkli kılıyor. geçmiş ve şimdiki zamanların kitapta bölümler halinde ard arda verilmesi merak duygusunu tetikte tutuyor ancak aktuel zamana geçişlerde yer yer anlamlandırmada zorlandığım oldu. tavsiye eder miyim : kesinlikle!
  • üzerine düşünülesi kısa film.

    çıkardığım ders: olayları-filmdeki gibi-hiçbir zaman tam olarak istediğimiz gibi yönetemeyiz, kurguladıklarımızı kafamızdaki tam anlamıyla uygulamaya dökemeyiz. fakat yine de bunun için çabalamak zorundayız.
    bu düzenden ötürü, neden varolduğunu bilmediğimiz ve zincirlerle bağlı olduğumuz ilâhî üst kurgu cehennemin dibine gidebilir bana kalırsa. teşekkürler.

    ayrıca bana şunu hatırlatmıştır;
    https://www.youtube.com/watch?v=crf1kxvxrie

    not: bağlantı verildi denmiş ama ben göremedim, filmi şuradan izleyebilirsiniz:

    https://www.youtube.com/watch?v=op59tqf_njc
  • sensor protocols for information via negotiation olarak kisaltilan protokolun adi.

    spin protokolunde dugumler adv (reklam), req (istek) ve data (veri) olarak uc mesaj turu gonderir. kaynak dugumden baslayarak havuz dugumune kadar sadece komsu dugumlere gondermek sartiyla adv mesaji gonderilir, eger komsu dugum veya dugumlerden biri adv mesajinin icindeki metadatayla ilgilenirse adv mesajinin geldigi dugume req mesaji yollayarak verinin kendisini ister. req mesajini alan dugum data mesajiyla veriyi ilgili dugume yollar.
hesabın var mı? giriş yap