• yunan mitolojisinin en son kahramanıdır. aslen trakyalıdır. orpheus mükemmel bir şarkıcı aynı zamanda müzisyen ve şairdir. yunan kahramanların hiç birisine benzemez. o zaferden zafere koşmuş savaş meydanlarında harikalar yaratmış biri değil aksine hassas kalpli, zarif bir şairdir. çok güzel bir peri kızı eurydike ile evlenmiştir. eurydike bir yılan sokması sonucu ölmüştür. karısının ölümünden sonra orpheus büyük bir ızdırap çekmiştir. onsuz yaşayamayacağını anlayınca, yer altına, karanlık aleme inmeyi bile göze aldı. karanlık diyara inerek sevgilisini aramak ister. öteki alemin kapısına gelir, lirini çalmaya başlar. sonunda hades'in huzuruna çıkar. lirini daha acıklı çalmaya başlar. hades'in kalbi yumuşar. orpheus'a karısını bir şartla geri verebileceğini söyler. yeryüzüne çıkıncaya kadar kendisini takip edecek olan sevgilisinin yüzüne bakmayacaktı. orpheus bu şartı kabul edip, gün gün ışığına doğru yürümeye başlar, karısı kendisini takip ediyordur. fakat neredeyse gün ışığına çıkmak üzereydi ki, içine dayanılmaz bir şüphe düşer: sakın hades ona bir oyun etmiş olmasın? acaba eurydike gerçekten arkasında mıydı? böylece aşk ateşiyle yanan orpheus, daha fazla sabredemez ve kalbindeki sevda aklına tesir eder. hades'in sözünü unutarak eurydike'yi görmek üzere geri döner ve bakar. onun bir anlık bakışı her şeyi alt üst eder. sevgili karısı bir buhar gibi havaya yükselir ve kaybolur. boş yere onun arkasından koşmak, onu yakalamak ister. kalbi kırılmış, ümidi kaybolmuş koca, tam yedi ay yalçın bir kayanın üstünde kalır. ne aşk ne izdivaç artık her şeye veda etmiştir. bir rivayete göre ölen karısının aziz hatırasına bağlanıp kalarak gözü başka kadın görmediğinden öfkelenen trakyalı kadınlar, bir gece bu kederli aşığı paramparça etmişlerdir. aklımıza bir soru geliyor. hades gerçekten orpheus'a karısını geri verecek miydi?
  • orpheus mitolojisindeki o "son bakış"a duyulan arzu ve arzulanını fiziken karşında görme isteği ve fakat bu arzunun arzulananı yok etmesi üzerine sanat dünyasında fazlaca yapıt bulunur.

    rainer maria rilke - orpheus'a soneler
    jean paul sartre - siyah orpheus
    jean cocteau - orpheus üçlemesi (film)
    maurice blanchot - orpheus'un bakışı
    marcel camus - orfeu negro (film)
    christoph willibald gluck - orfeo ed euridice (opera)
  • orpheus karisinin ölümünden sonra yakarislariyla yumusattigi ölüm tanrilariyla bir anlasma yapti ancak sartlarini yerine getiremeyip tekrar kaybetti büyük aski eurydike'yi. bundan sonra hayati karardi. kendini kaybetti. bütün kadinlari hor gördü eurydike'den sonra ve kiskançliktan kuduran kadinlar tarafindan parça parça edilip, dagitildi yeryüzüne. mit'e göre orpheus'un basi hep bagirdi " eurydike, eurydike, eurydike" diye karisinin adini...
  • yeraltı dünyasında orpheus ve eurydice (1652) : görsel
    — pieter fris
  • titian -- orpheus ve eurydice, 1508: görsel
  • orpheus ve eurydice : tema++ görsel
    – frederic leighton, yak. 1864
    {leighton house museum}
  • o orpheus ki argonotları sirenlerden kurtarmis turlu belalari ezgisiyle asmistir, kurtaramadi karisi olacak eurydike'yi. hades'e inip cekip alacakti karisini ancak tek bir sart kondu ona yeryuzune cikisa kadar geri donup bakmayacakti. son basamaklara kadar hersey yolundaydi. donulmez olan bir diyara gitmis ve oradan karisini cikartmisti. ancak ne olduysa o son basamakta oldu. merakina yenik dustu orpheus'un. arkasina bakmasiyla bir golgeye donustu eurydike, sonsuza kadar kaydi gitti ellerinden orphecagizin.
  • orpheus and eurydice : görsel
    george frederic watts
  • yunan mitolojisindeki ünlü trakyalı ozandır. apollon'un oğludur. eşsiz şekilde lir çalar

    orpheus'a lir kullanmayı periler öğretir. orpheus lirini öyle güzel çalar ki doğa bile kendine has olan müziğini durdurarak, onun müziğini dinler, ormandaki en yabani hayvanlar bile uysallaşır, en hırçın denizler durulur en asi rüzgarlar bile dinermiş.

    orpheus ile ilgili en ünlü mitolojik olay şöyledir , orman perisi olan eşi eurydike'ye olan aşkı uğruna ölüler dünyasına gitmeye karar verir çünkü sırılsıklam aşıktır. eurydike'nin ölümü ise şöyle gelişir. bir gün trakya'da ki bir ırmak boyunca gezinirken aristaios eurydike'ye tecavüz etmek ister. eurydike, kaçmaya çalışırken bir yılan tarafından sokularak öldürülür.

    eşine delicesine aşık olan orpheus, bu ölüm ile kahrolur. eşinin ölümü üzerine orpheus günlerce eşinin mezarı önünde yas tutar ağıtlar yakar ve sonunda orpheus lirini alarak eşinin ardından hades'e yani ölüler dünyasına gitmeye karar verir.

    orpheus önüne çıkan tüm engelleri lirinden yükselen eşsiz müzikle alt etmeyi başarır öyle ki iki dünya arasında bir nevi aracı görevi gören charon'u bile bu eşsiz müzikle etkileyerek styx nehrini geçmeyi başarır. bu da yetmez ardından ölüler dünyasının bekçisi üç başlı köpek cerberus'u da müziği ile sakinleştir ve artık ölüler dünyasına girer. orpheus ölüler dünyasında geçirdiği süre içinde eşsiz müziği ile cehennemdeki tüm işkenceleri durdurur kötülüklere son verir. orpheus ölüler dünyasının tanrısı hades'i ve eşi persephone'yi müziği ve eşine olan büyük aşkı ile büyüler. tanrılar eşini böylesine seven bir adama acırlar ve eşi eurydike'yi vermeyi kabul ederler. ancak bir şartları vardır. orpheus eşi eurdike'nin önünde yürüyecek ve ölüler dünyasını terk edene kadar eşine dönüp bakmayacaktır. orpheus bu şartı kabul eder. ama tam gün ışığına çıkmak üzereyken bir şüpheye kapılır ve ardına dönüp bakar eşi oracıkta gözden kaybolur ve ölüler dünyasına geri döner. orpheus eşini alamadan insanların arasına dönmek zorunda kalır.

    şüphe aşkı ve tüm sevgiyi öldürür. orpheus için şüphe tek gerçektir ve bu gerçeklik en değerli hissini elinden alır. sahip olabileceğin şey de budur sahip olamayacağın şey de budur.
  • portrait of a lady on fire filmini izlediğimden beri aklımda dönen hikaye.

    orpheus'un neden arkasını döndüğünü ben dahil bu güne kadar gördüğüm herkes hep orpheus üzerinden değerlendiriyordu. neden baktı?

    aşk gözünü mü kör etmişti?
    tanrıların güvenilmez olduğunu biliyordu da emin mi olmak istedi?
    özlemden dayanamadı mı?

    ancak bu film öyle bir soru sordu ki günlerdir aklımda hikaye.

    ya eurydike arkasını dönmesini istediyse? ona seslendiyse?

    ya biz bu hikayeye bakarken aşkın iki taraflı olduğunu unuttuysak? kadının iradesini yok saymayı bu derece içselleştirip benimsediysek? aşkı erkek üzerinden tanımlamaya çok alıştıysak? ferhatı anlatırken şirini unuttuysak? kadını edilgen görmek bu kadar kemiklerimize işleydiyse ya? ya eurydike seslendiyse?
hesabın var mı? giriş yap