koşer

• yahudiler domuz yemez, tipki islamiyet'te oldugu gibi yasaktir. domuz ile beraber, at ve tavsan da yenmesi yasak diger hayvanlardir, ayriyeten tum surungen, kemirgen ve boceklerin de yenmesi kati surekle yasaklanmistir.
  
  yahudi inanisinda, et ve sut birlikte tuketilmez, tuketilmedigi gibi birlikte de pisirilmesi de yasaklanmistir; nedeni de, et, nihai olumu, bir sonu temsil ederken, sut dogumu hayatin baslangicini temsil eder. diger yandan sut, bir annenin bebegini yasama baglayan en temel besindir ve maneviyati simgeler (bu konu torah'ta da islenmistir.)
  
  bu zitlik, kabbalah'ta da gecer, et, gevurah'i (yarginin ilahi gucunu), sut ise chesed'i (iyiligin ilahi gucunu) simgeler. (zaten, hayat agaci anlamina gelen `sephirot'ta da bu iki ozellik karsi karsiya yer alir, tipki hod ve netzach gibi)
  
  dahasi, eger bir et urunu tuketildiyse, bir sut urunu tuketmek icin alti saat kadar beklenilmelidir, nedeni de et'in sindirilmesinin alti saati bulmasidir. ancak et, sut urunlerinden sonra yenebilir, ancak bir sartla; sut'ten sonra et yemeden once kati bir yemek yenmeli ve agiz mutlak sekilde calkalanmalidir.
  
  kosher sadece et ve sut ile ilgili degildir.
  
  kirmizi/beyaz et ile, balik eti de ayni anda tuketilmez.
  
  hindi, ordek, tavuk ve kaz gibi kumes hayvanlari tuketilebilir.
  
  tum et urunleri, shechita adi verilen jilet keskinliginde bir bicak yontemiyle kesilmelidir, amaci da hayvanin en az aci cekmesini saglamaktir. bu islemden sonra, hayvan bedika denen bir incelemeye tabi tutulur, eger supheli bir durum gozlenirse, non-kosher (yani kosher degildir olarak adlandirilir) ve tuketilmez.
  
  bir baska konuda nikkur islemidir. nikkur; hayvandaki yasaklanmis yaglarin (chelev) ve siyatik bolgesindeki sinirin (gid hanaseh) cikarilmasidir. siyatik sinirinin cikarilmasi cok onemlidir, cunku, bu sinir hz.yakub'un (jacob) penuel isimli melekle guresirken yaralandigi bolgedir.
  
  ayrica, etin sofraya gelmeden once tum kaninin bosaltilmasi ve akabinde tuzlanmasi gerekir, buna da melicha adi verilir. bu nedenle bir cok kosher kasabinda, etler kosher tuketimine hazir hale getirilir (karaciger kanla dolu oldugu icin, karacigerdeki kan ciplak ateste, el yordamiyla kurutulur). etteki kanin tuketilmesi kesin bir sekilde yasaktir.
  
  yumurta tuketimi de bu kan konusundan nasibini almistir, eger yumurtada kan veya kan benekleri varsa tuketilmez. o nedenle kosher dukkanlarinda kahverengi yumurtalardan ziyade beyaz yumurtalar satilir. nedeni de, beyaz yumurtalarda bu benekler daha kolay tespit edilir ve daha dukkana ulasmadan refuze edilmis olur.
  
  bir baligin kosher olmasi icin ise, yuzgecleri ve kolayca temizlenebilen pullari olmalidir. tum kabuklular, yilanbaligi ve turevleri, kopekbaligi, kayabaligi ve kedi baligi da kosher degildir. kosher balikcilarinda en cok rastlayacaginiz balik turu somon'dur. yahudiler asiri derecede somon (lox) tuketir, hatta bagel ekmegine krem peynir ve somon, geleneksel yiyeceklerinden biridir.
  
  peynir demisken, tum peynirler bir haham (rabbi) tarafindan onaylanmalidir. bu onay icin gereken en temel sey, peynir mayasinin bir hayvandan olmasi sartidir (genellikle buzaginin midesinden elde edilir).
  
  sarap ve turevleri ise, yine sadece hahamlar tarafindan onaylanmalidir, bati'da sarapa renk vermesi icin, boga kani veya mersinbaligindan uretilen bir renklendirici kullanilir, rabinik onayi bunun icin onemlidir.
  
  biskuvi, ekmek ve pasta cesitleri de, kosher'e uygun margarinler ve malzemeler ile yapilmaldir.
  
  koser mutfaklarda, et ve kumes hayvanlari icin ayri, sut urunleri icin ayri tencere - tavalar kullanilir.
• yahudinin (bkz: helal) i. mevcut dünya düzeninde en saf ve katkısız, bu koşer besinler kalmıştır.
  
  kendileri böyle beslendikleri için, beslenme-yaşam süresi ilişkisini irdeleyen arkadaşların, musevilerin ortalama yaşam sürelerini incelemelerini tavsiye ederim.
  
  ayrıca katkı maddeleri, hormonlu tohumlar ve gıdaların çıkış noktası da, bu kaşerin bir üst rafıdır!!!
• koşer, kaşer, kosher hepsi aynıdır. yahudiliğe göre; yenilmesi ve kullanılmasında dinen bir sakınca bulunmayan ürünlerdir. müslümanlar için helal yiyecek neyse, yahudiler için de koşer, aynı şekilde helal yiyecek demektir. bunları belirleyen kurallara ise kaşerut ya da kaşrut kuralları adı verilir.
  
  yahudiliğe göre; yenilmesi serbest veya yasak olmayan hayvanların listesi tevrat'ta verilmiştir. buna göre:
  
  • karada yaşayanlardan geviş getiren ve çift tırnaklı(toynaklı) olan hayvanların yenmesi serbesttir. çift tırnaklı hayvanlar:
  - sığır,
  - koyun,
  - keçi,
  - manda,
  - deve,
  - geyik
  
  gibi çift tırnaklı hayvanların yenmesi serbesttir. çift tırnaklı olmayan hayvanların yenmesi ise yasaktır. bunlara ek olarak yahudilikte domuz, tavşan ve deve eti de yasaktır. (edit: yahudi geleneğine göre deve eti ve sütü koşer değildir. develer iki koşer kriterinden yalnızca birine sahiptir; geviş getirmelerine rağmen yarık toynakları yoktur)
  
  başka neler yasak;
  
  • her türlü böcek, sürüngen ve kemirgenin yenilmesi yasaktır.
  
  • kuşlardan tevrat'ta ismi geçen yirmi kuş dışında kalanların yenilmesi yasaktır.
  
  • balıklardan pullu ve yüzgeçli olanlar dışında kalanların, kabuklu hayvanların (midye, istiridye vs) ve ahtapot, kalamar, istakoz, karides, kerevit, yengeç ve deniz kestanesinin yenilmesi yasaktır.
  
  • yenilmesi yasak olan hayvanlardan çıkan yumurta, süt gibi her türlü ürünün (bal hariç) yenmesi yasaktır.
  
  yenilmesi serbest olan hayvanların kesiminin şehita adı verilen özel bir kesim tekniği ile bu işin eğitimini almış ve anatomi bilgisi olan şohet adında yetkili tarafından yapılması gereklidir.
  
  şehita eğitimini almamış kişi tarafından veya şehita kurallarına uyulmadan yapılmış kesim hayvanın etini trefa (murdar) hale getirir.
  
  şehita kurallarına göre hayvanın kesilmesi:
  
  • kesimi yapacak olan şohet gerekli eğitimi almış olmalı ve keseceği hayvanın anatomisini çok iyi tanımalı ve bu konuda hahamlıkça verilen diplomaya sahip olmalıdır.
  
  • kesimi yapılacak hayvan iyice incelenmeli, bir hastalığı, sakatlığı olmamalıdır; örneğin bir organı, bacağı vs. eksik olan hayvan kesilmez. kesilirse murdar olur. yine duruşundan, yürüyüşünden genel durumundan hasta olduğu anlaşılan hayvan kesilmez. şohet hayvanı kesmeden önce tepeden tırnağa muayene etmelidir.
  
  • kesimin yapıldığı bıçak hayvanın boğaz çapından daha büyük olmalı, çok keskin olmalı, üzerinde çentik bulunmamalıdır.
  
  • hayvanın şah damarı ve nefes borusu tek bir darbede kesilmelidir; bıçak hayvanın etine gömülmemelidir. en ufak bir duraksama, bir tereddüt hayvanın tamamını murdar hale getirir.
  
  • her kesimden sonra bıçak kontrol edilmeli, üzerinde bir çentik ya da takılmaya neden olacak çöp vs. olmamalıdır.
  
  • hayvan mutlaka tanrı'nın adı anılarak kesilmelidir.
  
  • kesimi yapan şohet hayvanın içini açar öd kesesinin, karaciğerin ve akciğerin durumunu kontrol eder, işkembeyi açar ve inceler.
  
  • öd kesesi patlamış hayvan murdardır tümüyle kullanılmaz.
  
  • karaciğer ve akciğer zarı incelenir toplu iğnenin başı kadar dahi olsa en ufak bir kist, ur varsa hayvan murdar olur bu hayvanın hiçbir yeri yemek için kullanılamaz, tamamı murdar olur.
  
  • hayvanın işkembesinde çivi, iğne vs. metal yabancı madde çıkarsa hayvan tamamen murdar olur kullanılamaz.
  
  • hayvanın arka butları ayrılır bunların içindeki siyatik siniri tek parça olarak menaker adı verilen bir uzman tarafından çıkartılır menakerlik çok uzun bir eğitim gerektirdiğinden ve her şehirde menaker bulunmadığından çoğu zaman bu butlar yahudilerce kullanılamaz.
  
  • kesim ayrıca veteriner kontrolünde gerçekleştirilir, ancak veterinerin yenilebilir ifadesine karşılık şohet yenilemeyeceğini ifade ederse bu hayvanın eti dinen murdar kabul edilir. örneğin hayvanın işkembesinden çıkabilecek ufak bir çivi parçası sağlık bakımından bir sorun oluşturmasa da dinen oluşturur.
  
  • tüm bu işlemlerı gerçekleştikten sonra etin üzerine kosher(ya da koşer) damgası vurulur.
  
  kaynak
  
  müslümansanız, bilmediğiniz ülkelerde dini kurallarınıza göre yiyecek yemek istiyorsanız koşer sertifikalı yahudi marketlerinden yiyecek satın alabilirsiniz ya da restoranlarında yemek yiyebilirsiniz. örnek
  yahudilik ile müslümanlık arasında bir fark yok gördüğünüz gibi.
  
  edit ihtiyacı: sadece bilgi yazdım, benden sonra yazılanlar ile ortak yönüm yok, kim ne yerse yesin umurumda değil. ben sadece yahudilik ile islam arasındaki benzerlikler sebebiyle yazdım bu entryi.
• etin kesiminden öte yemenin kurallarını da içeren kavram.
  talmud'a ilişkin okuduğum bir kitapta yavrunun besini (süt) ile annenin etini (et) bir arada yemenin zalimlik olduğu yazıyordu. yemenin de bir ahlakı olmalı elbet, hiçbir kuralı olmadan herşeyi bir arada yiyebilmemeli insan.
• domuz, av eti, at eti ve kabuklu su ürünü yeme.
  çift toynaklı, yüzgeçli ve pulluları ye.
• sefarad yahudilerince kaşer, aşkenaz yahudilerince koşer diye telaffuz edilip, yahudiliğe göre; yenilmesi ve kullanılmasında dinen bir sakınca bulunmayan helal ürünler belirliymiş. bunları belirleyen kurallara ise kaşerut ya da kaşrut kuralları adı verilirmiş.
• yolcunun talebi üzerine havayolu şirketlerinin anlaşmalı olduğu kurumlardan (havra, sinagog) hazirlatip, okutup üfletip, paketletip el degmeden yolcusuna servis ettiği yahudi yemeklerine verilen isimdir. bir nevi helal gıda.
• tuzun da en güzeli koşerdir.
  (bkz: koşer tuzu)
• türkiye'de genç ve orta yaşlı yahudi nüfusta koşer takıntısı yokken, müslüman gençlerin koşer üzerinden helal et araması güldürmüştür. koşer etin tadı yoktur, tercih edilmez.
• musevilerin dini inançlarına uygun olan gıdalardır. bu inanışa göre, et ve süt aynı öğünde tüketilmez ve domuz, kabuklu deniz ürünleri ile yüzgeçsiz ve pulsuz balıklar yenmez. inek, koyun, keçi gibi geviş getiren hayvanların etleri ile yüzgeçli ve pullu balıklar yenebilir.