kızılderililer

• kristof kolomb haklarında 1493'te şöyle yazmış: " o kadar dürüst ve ellerinde bulunan her şey konusunda o kadar cömert görünüyorlardı ki onları görmeden inanmak mümkün değildi. hic geri cevirmeyecekleri için kendilerine ait her seyi istemek mümkündü. isteyene istediğini hemen verir ve bunu o kadar büyük bir zevkle yaparlardi ki aynı zamanda kalplerini de verdiklerini sanırdınız. "
  
  bu insanları önce köle yapan sömürgeciler sonra da ırklarını nerdeyse yok ettiler ve onları barbar ve vahsi olarak nitelendirdiler ki aslinda sadece kendi varlıklarını koruyorlardi. uygar ve hıristiyan insanlar dinsiz ve barbar insanlardan üstündür dogması bu katliamların soykirimin baş mussebbibiydi.
• (bkz: kızılderili)
• kızılderililer (16.yüzyılda yaşamış bir rahibin anıları), bartoloméo de las casas tarafından yazılmış, halim hayrettin ilter tarafından türkçe'ye çevrilmiş ve siyah beyaz yayınları tarafından basılmış bir kitap.
• ilk rüyalara önem verirler. rüya islamda da önemlidir. hz.ibrahim rüyasına uyduğu için övülürken aslında orda bize de mesaj var bence.. rüyasına uymadığı için hüsrana düşen bilirim.. şamanizm dinlerden etkilenmiştir bence ama çok putlaştırdıklarından belki geri kaldılar ve avrupa medeniyeti karşısında yenildiler.. birlikte olmadılar aslıdna sayıları çoktu..
  
  kimi amerika yerlilerin kasapta vücutlarının asıldığı ve köpeklere yem olarak satıldığı tarihi gerçektir ve bu kişiler türklere ders vermeye çalışıyorlar insanlık olarak maalesef ama önce kendi tarihlerine baksınlar. insan çok vahşi bir yaratık olabiliyor ta. aklım almıyor köpeğe yem olarak satılan öldürülmüş inan vücudu..
  
  sonra kızılderelilere -ki beyaz tenli olanları da var ve aşağılamak amaçlı kızıldereli denmiş de olabilir- hastalıklı ve bağışıklıkları olmayan hastalıklı insanlardan bulaşık battaniye dağıtmaları, sularına da bulaştırmaları bilinen gerçeklerden maalesef..
  
  şu an abd de en fakir insanlardandır. iş bulmaları zor olabiliyor ve eyalatin kendileri için verilmiş yerlerinde yaşamaya çalışanları var .. aslında bu konuda belgeseller az .. türklerle kimi kabilelerin akraba olduğu bence bayağı gerçek. işte atla gömülme, kilimlerdeki desenlerin ortak olması, kadınalrın saçını iki belik falan örme şekilleri falan çok delillerden bahsediliyor..
  
  --- spoiler ---
  türkler ve kızıldereliler
  türkler mi kızılderili yoksa kızılderililer mi türk? 28/01/2008 02:00 a+ a- türkler ile kızılderililerin akraba olduklarına ilişkin tartışma, önceki gün abd'de ilginç iddialarla alevlendi.
  
  new york - türkler ile kızılderililerin akraba olduklarına ilişkin tartışma, önceki gün abd'de ilginç iddialarla alevlendi. new york'taki türk evi'nde düzenlenen 'türkler ile kızılderililer arasında ortak bağlar' adlı panelde iki milletin benzerlikleri anlatıldı. abd'de faaliyet gösteren istanbul üniversitesi mezunlar derneği'nin panelinde çok sayıda türk, abd'li ve kızılderili bilim adamı konuştu. new york başkonsolosu mehmet samsar'ın da izlediği panelde iddialar uçuştu: dna örnekleri çakışıyor: türkler ile kızılderililer arasındaki bağların son yıllarda dna testleriyle net şekilde ortaya çıktığını söyleyen georgetown üniversitesi öğretim üyesi prof. dr. türker özdoğan'a göre orta asya'daki türkler ile sibirya türkleri ve kızılderililerin dna örnekleri çakışıyordu.
  
  kızılderililer bering boğaz'ından amerika kıtasına göç etmişti. en son ms 1233 yıllarında göç edenler de cengiz han'dan kaçan uygur asıllı türk gruplarıydı. özdoğan, bu insanların amerika'da türkçe'ye benzer atabaşkan dili konuştuklarını belirtti. abd'deki 'havasu' adlı kent de benzerliklere örnekti çünkü bu isim türkçe'dekiyle aynı anlama geliyordu. türk ve kızılderili kilim motiflerini ayırt etmek zordu. zamanında atatürk de bu konuyla ilgilenmişti.
  
  bazı kabilelerle akraba: aynı üniversiteden prof. dr. marjorie mandelstam balzer'ın iddiasına göre tüm kızılderililerin türk kökenli olduğunu söylemek yanlış olsa da bazı kabilelerle arada büyük benzerlikler vardı. balzer da doğu sibirya'da yaşayan türk gruplarının cengiz han'dan kaçarak bering boğazı'ndan 800 yıl önce alaska'ya göç ettikleri görüşüne katılıyordu. kızılderililer ile türkler arasında 'ayı, kurt, kartal' gibi totem ve simgeler aynı şekilde kullanılıyordu. rusya'da 'yakutistan'da yaşayan türk kökenlilerle kızılderililer arasında büyük benzerlikler vardı. alaska'daki kızılderili grupların demir işleme konusunda usta olması da bu göçten kaynaklanmıştı.
  
  şamanlar, eskiden türklerin doktorlarıydı. bugün de kaliforniya'da halen şamanlar bulunuyordu. gramerde benzerlikler: michigan devlet üniversitesi'nden prof. dr. timur kocaoğlu, türkçe ile kızılderili dilleri arasında bağ olduğunu, bu bağın kendisini ortak kelimelerin ötesinde gramer açısından gösterdiğini anlatıyordu. toplantıya geleneksel kızılderili başlığıyla katılan ve sözlerine türkçe 'merhaba' diye başlayan abd doğu yakası kabileleri (ayı klanı) ve oneida kabilesi başkanı brian paterson, türkleri kardeş gördüklerini söylerken iddiayı daha da ileri götürüyordu: "türk insanların ataları da belki de bu topraklardan göç etmiştir." ben de kızılderiliyim: panelin sürprizi, dna çalışmalarıyla bilinen dr. levent bozatlı'yla istanbul'dan kurulan telefon bağlantısıydı.
  
  dr. bozatlı, yaptırdığı dna analizine göre, köklerinin abd'deki en büyük kızılderili kabilelerinden biri olan onedia kabilesi ile aynı olan djigonasee klanına ait genler olduğunu açıkladı: "eşim hande bozatlı'yla, ingiltere'de oxford üniversitesi'nde dna analizimizi yaptırdık. eşimin dna'sı avrupa orijinali çıkarken benim dna djigonasee klanına ait geldi. biz, djigonasee klanının kuzeydoğu asya'dan başlayan yaşamı, şimdi iki farklı coğrafyada, yani anadolu asya ve amerika'da devam ediyor." (aa, anka)
  --- spoiler ---
  
  keşfedilme keşfette kızıldereli olayı için söylenir ama bence yanlış önerme. eğer teknik olarak gelişmemiş bir medeniyet gelişmiş bir medeniyeti keşfetse sonu gene kızıldereliler gibi olabilir.. umarım hakettikleri değere kavuşurlar iyi kızılderililer..
  
  geniş bir bilgi vereyim netten :turkmeclisi.com türk'lerden kızılderililer'e bakış
  
  --- spoiler ---
  
  türklerden kızılderililere bakış
  türk`lerden
  kızılderili`lere bakış
  ..---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
  kızılderililer ve türkler
  kızılderili ..
  vikipedi, özgür ansiklopedi ..
  
  bir kızılderili kabilesi
  " kızılderili, kuzey amerika yerlilerine verilen genel isimdir."
  
  konu başlıkları
  1 ilk amerikalılar
  2 toplama kampları
  3 ekonomi
  4 şükran günü`nün anlamı
  5 abd yayılmacılığı altında yok olan kabilelerin ürünlerde yaşayan isimleri
  6 kızılderili ve türk dillerinde kullanılan ortak kelimeler
  7 koloni dönemi ve kızılderililer
  8 kaynaklar
  9 dış bağlantılar
  
  ilk amerikalılar ..
  buzul çağı’nın en şiddetli döneminde, m.ö. 34.000 - m.ö. 30.000 yıllarında, dünyadaki suyun önemli bir bölümü büyük kıtasal buz katmanları halindeydi. bunun sonucunda, bering denizi bugünkü düzeyinden yüzlerce metre daha aşağıdaydı ve asya ile kuzey amerika arasında, adına beringia denilen, bir kara köprüsü oluştu. beringia’nın en geniş döneminde 1.500 kilometre kadar olduğu sanılıyor. nemli ve ağaçsız bir tundra olan bölge, otlar ve diğer bitkilerle kaplıydı ve bu da ilk insanların yaşamak için avladıkları büyük hayvanları çekiyordu.
  
  kuzey amerika’ya ilk erişen insanlar, yeni bir kıtaya ayak bastıklarını muhtemelen tahmin bile edemezlerdi. atalarının binlerce yıldır yaptığı gibi sibirya kıyılarında av peşinde koşmaya devam etmişlerdir.
  
  m.s. ilk yüzyıllarda, bugünkü arizona’da finiks kentinin bulunduğu yöreye yakın yerleşim birimlerinde, top oynamak için alanların ve meksika’da bulunanlara benzeyen piramit biçimli kümbetlerin yanı sıra kanal ve sulama sistemleri kuran hohokumlar yaşıyordu.
  
  bir kızılderili savaşçı
  ilk yerleşimciler seminoller, çerokiler ve mişuki kabileleri ile karşılaştılar. ispanyol kaşifler ise kaliforniya`da soson, payitu, kahula, mevuk ve diğer bazı kabilelerle karşılaşmışlardır. 19. yüzyılda, avrupalı kaşifler batıya doğru göç ederken kızılderili kabileleri kendi topraklarından sürmüşlerdir. bu dönem batıda apaçi, siyu ve komançi ve diğer kabilelerle yapılan utanç verici savaşlar dönemidir. bu savaşlardan geriye kalan çok az sayıda yerli ise, rezervasyonlar (kızılderililer için ayrılmış araziler) olarak bilinen küçük bir alanda yaşamaya mecbur edilmişlerdir.
  
  bugün abd`de hükümet tarafından resmen tanınan 554 kızılderili kabilesi vardır.
  
  kızılderililer 1952 yılına kadar rezervasyon denilen toplama kamplarında yaşamaya zorlanmışlardır. kizilderililerin halen önemli miktardaki kısmı bu bölgelerde yaşamaktadır.
  
  1626 yılında hollandalıların satın aldığı new yorkta günümüzde 85.000den fazla kızılderili yaşamaktadır.
  
  2007 yılının aralık ayında, en önemli kızılderili kabilelerinden biri olan lakota siyuları abd vatandaşlığından çekildiklerini ve kendi devletlerini kuracaklarını ilan etmişlerdir. toprakları beş ayrı abd eyaletinin sınırları içerisinde olan lakotalar`ın bu girişiminin sonuçları henüz kesinleşmemekle birlikte, kızılderililerin büyük soykırımdan bu yana ilk bağımsızlık girişimleri olarak tarihe geçmiştir.
  
  toplama kampları ..
  amerika’da ilk kızılderili yerleşim bölgeleri, 1840’lı yıllarda oluşturuldu. o yıllarda, avrupa kökenli amerikalılar, ülkenin batı bölgelerine yerleşmek için kızılderili kabilelerini de önlerine katarak ilerliyordu. kızılderililer, doğup büyüdükleri toprakları terk etmek ve “rezervasyon” adı verilen, anavatanlarından çok daha küçük bölgelere yerleşmek zorunda bırakıldı.
  
  günümüz abdsinde kızılderililerin yaklaşık % 85i rezervasyonların dışında yaşamaktadır ve her büyük kentin kendi kızılderili toplumları vardır. amerika’da 300’den fazla kızılderili yerleşim bölgesi bulunmaktadır.
  
  ekonomi..
  abd`de ekonomik olarak 3 büyük kabile bulunmaktadır: mississippi choctawlar (5 bin kişi. kumarhane, hoparlör işleri yapıyor) oklahoma choctawlar (35 bin kişi. kumarhane, benzin istasyonu ve oteller zincirleri var) ve oklahoma chickasawlar (200 bin kişi).
  
  amerikan bayanlar ulusal basketbol birliği`nde (wnba) tek bağımsız takım, sahibi bir kızılderili kabilesi olan konektikıt san. konektikıt eyaletinin mohegan kabilesi 2003`te orlando miracle kulübünü satın aldı ve konektikıt`a taşınan takım artık maçlarını mohegan sun adlı devasa kumarhane ve eğlence kompleksindeki salonda oynamaya başladı. o zamana kadar her wnba profesyonel takımı bir nba kulübüne aitti.
  
  rezervasyon bölgeleri dışındaki ilk yatılı okulda 1879dan 1918e kadar okuyan yaklaşık 10.000 kızılderili çocuk; medenileştirilme hedefi ile kendi yerli dillerini konuşan ve kültürlerinin diğer yönlerini korumaya çalışan öğrencilerin cezalandırmaya dayandığı bir ortamda yetiştirilmişlerdir.
  
  kanadalı araştırmacı ethel g. stewart, 250 bin nüfuslu navaho kabilesinin orta asya türkleri`nin konuştuğu atabaşkan dilini konuştuğunu gösterdi.
  
  şükran günü`nün anlamı ..
  1620lerde avrupadan yerleşim için ilk kez may flower (mayıs çiçeği) gemisiyle abd’ye gelen pilgrimler (yerleşimci ve hacı) ilk geldiklerinde aylarca süren yolculuklarından dolayı yorgun, hasta ve açtırlar. kızılderililer onları karşılar ve yiyecek verir, hindi avlamasını, mısır ekmesini öğretirler. üç yıl sonra ingiliz vali william bradford büyük bir yemek hazırlar ve kızılderililer’i çağırır. kızılderililerin şefi massoit 90 kişiyle bu törene katılır.
  
  o günden sonra her hasat sonrasında yemek geleneği sürer. 1863’de başkan abraham lincoln şükran günü’nün ulusal bayram olmasını önerir, ancak bu öneri kongre’de 1941’de karara bağlanır ve her yılın kasım ayının son perşembesi şükran günü olarak ulusal bayram ilan edilir.
  
  abd yayılmacılığı altında yok olan kabilelerin ürünlerde yaşayan isimleri ..
  amerikalılar ise tüm dünyaya pazarladıkları ürünlerinden birkaçına kızılderili kabileleri isimleri vermiştir. örnek olarak;
  
  cherokee: chrysler tarafından üretilen bir jip
  apache: abd hava kuvvetleri tarafından üretilen bir helikopter markası, bir bilgisayar donanım ürünleri üreten marka, bir server ismi,
  comanche: abd hava kuvvetleri tarafından üretilen bir helikopter markası, chrysler`in ürettiği bir kamyonet modeli.
  chevrolet: dünyanın önde gelen spor otomobil üreticilerinden bir abd firması.
  corvette: chevrolet markasının bir modeli.
  pontiac (ünlü kızılderili şefi): 80’li yılların abd kaynaklı en meşhur spor araba markalarından biri
  chayanne: porsche’nin ilk kez ürettiği jip’e verdiği isim
  fox: abd’de bir tv kanalı
  kentucky: kökeni; ıroquois kızılderililerinin kullandıkları dilde “ken-tah-ten” sözcüğünden gelen ve “yarının ülkesi” anlamına gelen kelime. aynı zamanda tüm dünyaya yayılmış bir restoranlar zincirinin ismidir. (kentucky fried chicken).``
  
  kızılderili ve türk dillerinde kullanılan ortak kelimeler ..
  bazı örnekler:
  
  kızılderili lehçelerinde türkçe
  tepek tepe
  yatkı ev, yatılan yer
  dodohişça dudak
  t-sün uzun
  yu su, yu-mak, yıkamak
  lı-ık vatan, ili
  tete dede
  tamazkal hamam, temiz kal
  hogan kerpiç ev, hopan
  kuşa kuş
  türe türe, töre
  hu hu, hu hu(selam)
  yanunda yanında
  aş-köz yemek
  ildiş dişleme
  atış-ka atış
  tapa tuba
  
  koloni dönemi ve kızılderililer ..
  avrupalı kaşifler amerikaya geldiğinde, amerikada yüzlerce farklı kabile bulunmaktaydı. bu kabilelerden bir çoğu ortak bir dili ve kültürü paylaşıyorlardı. önce ispanyol asıllı denizciler ispanyol kraliçesi adına bu topraklara ayak basmış daha sonra başta ingiltere olmak üzere diğer avrupa sömürgeci devletleri de aynı rotayı izleyerek amerika`ya askerlerini, kaşiflerini göndermişlerdir. avrupalı beyaz adamın şiddet düşkünlüğünden haberdar olmayan yerliler onları sevinçle karşılamış, ellerindeki altın vs. gibi şeyleri onlarla paylaşmak istemişler ancak sömürge güçlerinin baskısı hatta katliamı altında soykırıma uğramışlardır.
  
  13 haziran 2008`de kanada başbakanı stephen harper,kanada parlamentosunda düzenlenen bir törende kızılderililerden resmen özür dilemiştir. [[1]]
  
  kaynaklar [değiştir]
  (erken iç asya tarihi- prof. dr. sinor- s. 102)” (tanrının türkleri- cilt.1- s.314- semih tufan gülaltay)
  h. cemil tanju-tunç derililer. s.106 (age.s.316)
  süleyman nazif, hz.isa`ya açık mektup, -eski ve yeni harflerle- lamure, 2006 (kitabın ilk baskısı 1924 tarihinde eski türkçe harflerle yapılmıştır)
  kızılderililer[ gizle ]
  halk - kültür : kabileler • inançlar • hayalet dansı • barış çubuğu • güneş dansı • pow wow • animizm • manitu • potlaç
  katliamlar : yaralı diz katliamı • gözyaşı yolu
  kabile reisleri : kara geyik • black hawk • geronimo • kicking bird • manuelito • red cloud • oturan boğa • sequoyah • standing bear • tosawi • şef joseph • pushmataha • pontiac • yaşlı şef joseph
  yerleşim : rezervasyon • buhar kulübesi
  
  konuyla ilgili diğer wikimedia sayfaları :
  
  commons`da kızılderili ile ilgili çoklu ortam dosyaları bulunmaktadır.
  
  vikisöz`de kızılderili ile ilgili özlü sözler bulunmaktadır.
  
  dış bağlantılar [değiştir]
  kızılderili kültürü azbuz
  kızılderililer kulubü
  kızılderili net kabilesi
  lakota kabilesi`nin özgürlük mücadelesi
  siyular abd`yi reddediyor
  türkonline
  türkçebilgi ansiklopedisi
  black elk`s world
  native languages
  whom belongs usa
  "http://tr.wikipedia.org/wiki/kızılderili" adresinden alındı.
  -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
  
  kızılderililer ve türkler - http://forum.kanka.net/
  
  2-4 temmuz 1999 tarihleri arasında denizli’de yapılan “yedinci türk dünyası dostluk kardeşlik ve işbirliği kurultayı”na katılan onayda kızılderili kabilesi reisi ve amerika yerlileri sosyal işler daire başkanı m. franklin keel’in konuşması kurultaya katılan delegeler üzerinde derin tesirler bıraktı. kızılderililer hakkında geniş bilgi veren keel, kızılderililerin (atalarının) baykal gölü ve yenisey-tuva bölgelerinden amerika kıtasına, alaska üzerinden göç ettiklerini ifade etti. kızılderililer ile türklerin dna testlerinin aynı olduğunu ve ayrıca “y” kromozomunun sadece yeryüzünde türkler ile kızılderililerde bulunduğunu söyledi. kızılderililerin konuştukları dillerdeki kelime benzerlikleri gibi, halı, kilim ve el işlerindeki desenlerin aynı olduğunu, örf, âdet ve geleneklerde de çok büyük benzerlik olduğunu ifade etmiştir.
  kızılderililerin aslının nereden geldiğine dair 40 yıl araştırma yapan ethel steawert, belgelerle kızılderililerin türk soyundan geldiğini ispatlamıştır.
  
  avrupalılar amerika kıtasına göç etmeden önce kızılderililerin nüfusu, avrupa kıtasının nüfusundan fazla idi.
  
  en az 50 milyon kızılderilinin soykırım neticesinde katledildiği kesindir. bazı abd’li tarihçilere göre ise, bu miktar 100 milyona yakındır.
  
  şu anda kızılderililerin nüfusu 2.5 milyon olup, bu sayıyla bir nevi müzeliktirler ve soylarını koruma mücadelesi vermektedirler.
  
  kızılderililerin büyük bir çoğunluğu ise uygur ve nayman türkleri ile diğer türk kabileleridir.
  
  m. franklin keel kurultayda yaptığı konuşmada:
  “dna testlerinde kızılderililerin türk asıllı olduklarının anlaşıldığını, ben türk kurultayına katılarak ve türkiye’de bulunmak suretiyle daha iyi hissettim. biz kızılderililer türk olmaktan çok mutluyuz... amerika’da bir çok bölgede yer isimleri türkçe olduğuna dair bazı bilgiler vardır. ama bu konu, derinlemesine araştırılmadı... türk dünyası kurultayına katılmaktan çok mutluyum. dünyanın çeşitli bölgelerinde yaşayan türkler, bu kurultayda toplanmışlardır. kurultayı çok güzel buldum. burada çok değişik topluluklar temsil ediliyor. kültür alışverişinde bulunuyorlar. kültür çok önemli bir faktör. türk insanında tespit ettiğim en büyük hazinenin, kalblerinin zenginliği olduğunu gördüm. dostlukların samimiyeti ve derinliği, bu samimiyet ve derinlik biz kızılderililerde de aynen böyledir. yakut türkleri ile tanışma fırsatım oldu. çok nazik ve kibar insanlardı. tıpkı benim kuzenlerim gibi gözüküyorlardı. benzerlikler çok fazla... bozkurt, biz kızılderililerde de semboldür. hatta kızılderililerde bozkurt isimli kabile vardır. eğer buraya amerika’daki kızılderililerden daha çok getirmek kısmet olsaydı, onlar da sizinle görüşmekten çok çok mutlu olacaklardı, tıpkı benim gibi. gidince türk asıllı insanlarda gördüğüm, bizimle aynı olan özellikleri kabileme anlatacağım...”
  
  amerika’da diğer bir türk nüfusu da kamçatka yarımadası’ndan alaska’ya göçen saka türkleridir. m.ö. 1500 yıllarında göktürk alfabesi ile yazılmış saka beyinin hikâyesini anlatan taş, bunu ispat etmektedir. 7. türk kurultayına katılan delegeler türkiye, kktc, azerbaycan, kazakistan, kırgızistan, özbekistan ve türkmenistan devletleri ile özerk ve federe türk cumhuriyetleri olan altay, başkırdistan, cuvaşistan, dağıstan, gagauz, hakas, balkar, kırım, saka, tataristan, tuva, nahçıvan, doğu türkistan, karaçay’dır. ayrıca kurultaya kafkasya, balkanlar, avrupa, amerika (meluncan ve kızılderili) idil-ural, sibirya, ortadoğu, afganistan’da yaşayan türk topluluklarından temsilciler katıldı.
  
  suriye’de 3 milyon, ırak’ta 3 milyon ve iran’da 20 milyon türk vardır. kurultaya sibirya’nın aktulga bölgesindeki türklerin temsilcileri de geldi.
  
  new york times’ın (bilim) ekinde amerika’ya ilk ayak basanlar haritasında, ilk gelenlerin türkler olduğu gösterilmektedir.
  fransız dil bilimcisi dumesnil, kızılderili dilinde 320 türkçe kelime tespit etmiştir...
  ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
  geronimo ..
  vikipedi, özgür ansiklopedi ..
  
  geronimo /gokhlayeh
  geronimo (gokhlayeh), (d. 16 haziran 1829 – ö. 17 şubat 1909). kızılderili lideri. beyazlara karşı mücadele veren kahraman ve son kızılderili olarak tanınmıştır. kendi adı öz dilinde gokhlayeh olarak biliniyor.
  
  geronimo/ gokhlayeh (en sağda) ve savaşcıları, 1886
  geronimo veya diğer adıyla goyathlay, günümüzde yeni meksika olarak adlandırılan bölgede doğmuştu. şef mahko’nun torunu olan geronimo, bir bedonkohe apache yerlisiydi. meksikalı askerler ona geronimo, ispanyollar ise jerome derlerdi. ismi bu nedenle, sonradan geronimo olarak bilinecekti.
  
  sonora-arispe’deki apache yerlileri için, aslında o bir lider olarak görülüyordu. geronimo’nun savaş kariyeri bir chiricahua (apacheler arasında en çok saygı duyulan apacheler) ve aynı zamanda şefi olan kayınbiraderiyle de bağlantılıydı. juh adındaki bu şefin, sözcüsü olarak beyazlarla ilişki kurmuştu. geronimo amerikan hükümetine karşı savaşan son liderlerden biriydi. apacheler arasında ise son savaşçıydı. o sıralar amerikalı yerleşimcilerin yanı sıra ispanyollarda bu bölgeye akın etmeye başlamıştı. geronimo’nun hayatındaki en kötü anı da bu dönemde gerçekleşti. 1858 yılında bir gün eve döndüğünde, eşi, annesi ve 3 çocuğunu ispanyollar tarafından öldürülmüş olarak buldu.
  
  anlatılanlara göre geronimo, beyaz olan herkese karşı nefret duymuş ve elinden geldiği kadar beyaz öldürmeye çalışmıştı. onun bu intikam ateşi apacheler arasında bir üne sahip olmasını sağlamıştı. arizona ve new mexico’da yaşayan beyaz yerleşimcilere suratındaki agresif ifadesi ve vücudundaki apache kanından dolayı hep korku saçacaktı. geronimo, aslında bir şef değildi; ama bir şamandı (şaman: tıp adamı – şifacı – büyücü) ve bu yönü diğer özellikleri ile de birleşmiş, sonuçta ruhsal ve entelektüel bir lider olmasını sağlamıştı.
  
  apache şeflerinin hepsi, onun görüşlerine ve gücüne saygı duydu. 1870’de rezervasyon bölgesine (san carlos) yerleştirilen geronimo, buradan kaçmaya çalışacak; fakat tutuklanıp bölgeye geri gönderilecekti. üç kez daha kaçmayı deneyen geronimo, dördüncü kaçışında başarılı oldu ve yakalanamayınca, 500 izci ve 3000 meksikalı asker onun peşine düştü. izciler sonunda onu buldu ve rezervasyon bölgesine geri götürüldü. ancak özgür ruhlu geronimo bir yıl sonra 35 savaşçı, 109 kadın, cocuk ve gençle bu bölgeden de kaçmayı başardı. 1885’teki bu kaçışından 1894’ yılına kadar geronimo bulunamadı.
  
  bir keresinde 24 adamı ile 5000 süvariden kaçan geronimo dumanlı dağlar’a sığınmış ve dağları didik, didik arayan süvariler ilginçtir ki geronimo’nun izine bile rastlayamamıştı. geronimo’yu yakalayamayan süvariler köylere saldırıp kadın ve çocukları öldürmeye başlamışlardı. bunu duyan geronimo sonunda dayanamadı ve halkına zarar gelmemesi için teslim oldu ve oklahoma’daki fort sill’e yerleştirildi. geronimo teslim olduğunda yanında en son 16 savaşçı 12 kadın ve 6 çocuk kalmıştı. lawton’daki okul müdürü s.m. barrett’a yerli bir çevirmen aracılığı ile hayatını kaydettirdi.
  
  geronimo bir savaş suçlusu olduğundan müdür barrett, dönemin başkanı teddy roosevelt’e varıncaya dek, her makama yazarak “sürgündeki kızılderili’nin sözlerini kaydetmek için izin istemişti. geronimo anılarını anlatmaya apache’lerin yer yüzüne geliş hikâyesinden başlamıştı. ilk söyleşinin sonuna gelip, barrett bir soru sorduğunda alacağı cevap şu oluyordu, “ne söylüyorsam onu yaz.” ölümünden önce son günlerini geçirmek için arizona’daki evine dönmek istemiş ancak izin verilmemişti. ve 1909 yılında bir savaş mahkumu olarak oklahoma’da öldü. kimilerine göre geronimo işkence yapılarak öldürülmüştü. öldükten sonra geronimo rezervasyon bölgesinin arka tarafına gömülmüştü fakat ertesi gün geronimo gömüldüğü yerde değildi. çünkü o bir efsaneydi ve efsaneler ölmezdi..
  
  geronimo’nun sembolik mezarı fort sill – oklahoma bölgesindedir. apachelere göre geronimo kutsal topraklar olan dumanlı dağlardadır.
  
  ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
  
  manitu - vikipedi, özgür ansiklopedi ..
  
  manitu, kimi amerika kızılderilileri tarafından kullanılan bir terim olup, algonquin kızılderilileri’ne göre, gözle görülmez, gizemli bir güçtür. insan kendisine sağladığı bireysel enerjiyi manitu’dan edinir. kabile şamanları insanlara yardım amacıyla bu güçle irtibat kurabilirler. bu güç siu kızılderilileri’nde "wakan", iroquois kızılderilileri’nde ise "orenda" adını almıştır. kızılderililerdeki bu kavramın çeşitli kültürlere ait birçok tradisyonda prana, mana, qi ya da ch’i vb. gibi çeşitli adlarda belirtilen evrensel yaşam gücü kavramıyla hemen hemen eş olduğu görülmektedir. fakat kızılderili tradisyonlarında, manitu teriminin başına “yüce” sözcüğü getirildiğinde terim çok farklı bir anlam kazanır : “yüce manitu” tüm yaratılışı canlandıran, ahengi sağlayan, her şeyin en güçlüsü olan “ulu ruh” anlamına gelir.
  --- spoiler ---
• insan iki ruhludur içinde bir iyi köpek birde kötü köpek kavga eder. hangisini daha çok beslersen o kazanır.
• kucukken bunlarin "kizildereliler" olduguna adim kadar emin oldugum irk. "kizilderililer" olduklarini ogrendigimde kimseye caktirmadan kendi icimde ufak bir aydinlanma yasamistim. :(
• bir kızılderili inanışına göre uykusuz kaldığımız geceler, aslında bir başkasın rüyasında uyanık olmamızmış.
• kendilerine özgü kültür ve yaşantılarıyla korunması gereken ve dünyaya renk katan bir topluluktu. ama para hırsı ağır basan barbar beyaz adamın en büyük kurbanı onlar oldu. amerikalılar soykırımcı bir millet arıyorlarsa, aynaya/kendilerine bakabilirler.
  
  http://www.littlethings.com/…tis-native-americans/?
• (bkz: indians)
• kız (6.5 y): "ben de dünyayı gezmek istiyolum. ama kızıldeliler'i görmek istemiyolum. onlar korkunç, tehlikeli."
  
  demek ki neymiş kızılderililer ugh demeyi bilmiyormuş. özünü yitirmiş şerefsizler. ugh derken akh gibi karaktersiz, çok kaba bir ses çıkarıyorlarmış. ulu manitu onların tepesinden baksın^*.
  
  "ama onlara^* karşı bu büyük merakımın nedenini anlayabiliyordum: zulümlere rağmen, sefalete rağmen bu insanlar hiç değişmemişti, farklılıklarını hep koruyabilmişlerdi. bizler^** gibi." brigitte peskine - buena familia
  
  "beyazlar hep bir şeyler isterler ve hep huzursuzdurlar." [kızılderililerden alıntılayarak] carl gustav jung - erinnerungen traume gedanken
  
  "yerlilerin işleviyle ilgili olarak kafalarda herhangi bir şüphe kalmaması için, george washington bütün yerli yerleşimlerinin ortadan kaldırılmasını teklif etti; thomas jefferson bu talihsiz ırkın kendi yok oluşunu doğruladığı yönünde bir fikir beyan etti; benjamin franklin de bu vahşilerin kökünü kurutmak için romun uygun bir araç olduğunu söyledi." eduardo galeano - espejos una historia casi universal
  
  (bkz: yerli/@ibisile)
  (bkz: kızılderili/@ibisile)