hipersomnia

• n-rem (derin uyku) döneminin kısalıp rem uykusunun tüm uykuyu ele geçirmesi durumudur. çok rüya görülür. ancak derin uyku çok az ya da hiç olmadığından vücut dinlenemez, dinlenemediği için de uykusunu alamamıştır kişi. kim ne kadar uğraşırsa uğraşsın çok zor uyanır, çoğu zaman uyan(a)maz.
• tıbbi nedenlerini bilemeyeceğim ama kendimce "öküz gibi uyumak" şeklinde tabir ettiğim biyolojik ahval. bir gönüllü hipersomniac olarak, günlerce uyuyabilirim. kahvaltı değil brunch severim, öğlen 2'den önce buluşma saati verdiğim; her ne saatte olursa olsun vakitlice gidebildiğim vaki değildir, rüyalarım çıkar (gecede 7898 tane görüyosun tabii çıkar), uykum bölünmediği sürece sakinimdir, yerimi filan da yadırgamam başımı koyabildiğim her yerde uyurum. miskin diyenlere "erdemli insanın uykusu tatlı olurmuş." diyerek savunsam da aç iki satır bişi oku diye de az kızmıyorum kendime. hastalık neticede.
• beynin sürekli uyku mahmuru desenli pijamaları ile dolaşması, gözlerin de çizgili pijamalarıyla ona eşlik etmesi durumu. beyin açılsa, gözler açılmaz. gözler açılsa, beyin ayılmaz. birileri sizi içine çeken o bembeyaz çarşaflı kara delikten tekme tokat kaldırsa bile, yeniden düşmek istersiniz. tüm savaşları kaybeden, yastığına sarılan komutan olmayı dilersiniz.
  (bkz: uyku apnesi)
• hipersomnia, uykuya veya gün içinde aşırı uykulu hissetmeye harcanan fazla zamanı kasteder. nörolojik bir hastalıktır. genel olarak aşırı uyku belirtilerini (örneğin, uzun süreli gece uykusu veya istemsiz gündüz uykusu) ve sağlıksız uyku alışkanlıklarını içerir.
  
  hipersomnia olanlar hızla uykuya dalar ve % 90'ın üzerinde yüksek uyku verimliliğine sahiptir. sabahları uyanmakta güçlük çekebilirler. dengesiz, kavgacı veya ataksik bile görünebilirler. (ataksi, vücudun belirli bölgeleri arasındaki koordinasyon eksikliğini ifade eder). uykudan uyanıklığa geçişte bu tür uzun süreli değişikliklere bazen uyku ataleti denir. uyku ataleti, halk dilinde “ uyku sarhoşluğu ” olarak adlandırılmaktadır. gündüz uykudan uyandıktan sonra da olabilir.
  
  hipersomnia türleri nelerdir?
  
  hipersomnia birincil veya ikincil olabilir.
  
  primer(birincil) hipersomnia, başka herhangi bir tıbbi durum olmadan ortaya çıkar. tek semptom aşırı yorgunluktur.
  
  ikincil hipersomnia diğer tıbbi durumlara bağlıdır. bunlar uyku apnesi, parkinson hastalığı, böbrek yetmezliği ve kronik yorgunluk sendromunu içerebilir. bu koşullar geceleri verimsiz uyumaya neden olarak gün boyunca kendinizi yorgun hissetmenize neden olur.
  
  hipersomnia, gün boyunca ani önlenemeyen uyku ataklarına neden olan nörolojik bir durum olan narkolepsi ile aynı değildir. hipersomnialı insanlar uyanık kalabilirler, ancak yorgun hissederler.
  
  hipersomniaya neden olan nedir?
  
  primer hipersomnianın, beyin sistemlerinde uyku ve uyanma fonksiyonlarını kontrol eden problemlerden kaynaklandığı düşünülmektedir.
  
  ikincil hipersomnia, yorgunluğa veya yetersiz uykuya neden olan koşulların sonucudur. örneğin, uyku apnesi hipersomniaya neden olabilir. çünkü, geceleri nefes almada sorunlara neden olabilir, insanları gece boyunca birçok kez uyandırabilir.
  
  bazı ilaçlar da hipersomniaya neden olabilir. uyuşukluğa sebep olan ilaçlar ve alkol kullanımı gün boyunca uykuyu tetikleyebilir. diğer olası nedenler düşük tiroid fonksiyonu ve beyin travmasıdır.
  
  kimler hipersomnia için risk altındadır?
  
  gün boyunca onları yorgun yapan koşullara sahip insanlar hipersomnia için en çok risk altındadır. bu durumlar arasında uyku apnesi, böbrek rahatsızlıkları, kalp rahatsızlıkları, beyin rahatsızlıkları, atipik depresyon ve düşük tiroid fonksiyonu bulunur.
  
  amerikan uyku derneği, erkeklerin hipersomniadan kadınlara göre daha çok etkilediğini belirtiyor.
  
  düzenli olarak sigara içen insanlar da hipersomnia gelişme riski altındadır. uyuşukluğa neden olan ilaçların hipersomniaya benzer yan etkileri de olabilir.
  
  hipersomnianın belirtileri nelerdir?
  
  hipersomnianın ana semptomu sürekli yorgunluktur. hipersomnialı insanlar, uyuşukluğu geçmeden gün boyu şekerleme yapabilir. ayrıca uzun uykudan da uyanmakta güçlük çeker.
  
  hipersomnianın diğer belirtileri şunlardır:
  
  -düşük enerji
  -sinirlilik
  -kaygı
  -iştah kaybı
  -yavaş düşünme veya konuşma
  -hatırlamada güçlük
  -genel bir huzursuzluk hali.
  
  hipersomnia nasıl teşhis edilir?
  
  doktor, hipersomnia tanısı koymak için semptomlarınızı ve tıbbi geçmişinizi gözden geçirir. fizik muayene ile uyanıklığı test edebilir.
  
  ayrıca doktorlar hipersomniayı teşhis etmek için aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli testler kullanır:
  
  uyku günlüğü: uyku düzeninin incelenmesi için gece boyu uyku ve uyanıklık zamanlarını kaydedersiniz.
  
  epworth uykululuk ölçeği: durumun ciddiyetini belirlemek için uykunuzu derecelendirirsiniz.
  
  çoklu uyku gecikme testi: gün boyunca izlenen bir şekerleme yaparsınız. test, yaşadığınız uyku türlerini ölçer.
  
  polisomnogram: bir gece uyku merkezinde kalırsınız. makine; beyin aktivitesini, göz hareketlerini, kalp atış hızını, oksijen seviyelerini ve solunum fonksiyonunu izler.
  
  hipersomnia için tedavi seçenekleri nelerdir?
  
  hipersomnia için tedaviler, hipersomnianızın nedenine bağlı olarak değişebilir.
  
  narkolepsiye yönelik birçok ilaç hipersomniayı tedavi edebilir. bunlar amfetamin, metilfenidat ve modafinili içerir. bu ilaçlar, daha uyanık hissetmenize yardımcı olan uyarıcılardır.
  
  yaşam tarzı değişiklikleri tedavi sürecinin kritik bir parçasıdır. doktor, düzenli bir uyku programına girmenizi önerebilir. bazı aktivitelerden kaçınmak, özellikle yatmadan önceki semptomları iyileştirebilir. hipersomnialı insanlar alkol kullanmamalıdır. doktor ayrıca enerji seviyelerini doğal olarak korumak için yüksek kalorili beslenme diyeti önerebilir.
  
  hipersomnianın uzun vadeli görünümü nedir?
  
  hipersomnialı bazı insanlar, doğru yaşam tarzı değişiklikleri ile semptomlarını iyileştirebilir. ilaçlar da bu duruma yardımcı olabilir. bununla birlikte, bazı insanlar da tam olarak iyileşemeyebilir. bu hayatı tehdit eden bir durum değildir, ancak kişinin yaşam kalitesini etkiler.
  
  hipersomniayı nasıl önleyebilirim?
  
  bazı hipersomnia formlarını önlemenin bir yolu yoktur. huzurlu bir uyku ortamı yaratarak ve alkolden kaçınarak hipersomnia riskini azaltabilirsiniz. ayrıca uyuşukluk haline neden olan ilaçlardan kaçınmanız ve gece geç saatlerde çalışmamanız da size iyi gelecektir.
  
  kaynaklar: en.wikipedia, webmd, ninds.nih, healthline web siteleri.
• sebebinden emin olmasam da bende mevcut olan durum. excessive daytime sleepiness. kesin var.
  
  bunu da kendime not olarak yazıyorum. dönüp bakması kolay olur.
  
  sebebini net olarak bilmemek insanı mental olarak da yoruyor.
  
  dehb'den olabilir, ama ilaç kullandığım halde sabahları dayak yemiş gibi kalkmayı ve akşamüstüne kadar tam anlamıyla ayılamamayı açıklamaz. yani, uzmanı değilim ama bence açıklamıyor.
  
  uyku apnesi olabilir, ama apne-hipoapne indexim 6.2 çıkmış. raporda hafif plms ve hafif uyku apnesi olduğu yazıyor. doktor beni narkolepsi şüphesiyle teste sokmuş.
  
  burundan septum deviasyonu ameliyatı oldum. o kanalda sorun yok. son doktor muayeneme göre(kbb) boğazda da yok.
  
  belki ikisi de vardır emin olamıyorum hiçbir şeyden.
  
  rem, evre 1, evre 2, evre 3 yüzdeleri kiminin normalin çok az altında, kiminin çok az üstünde.
  
  plms için gece alınan parkyn diye bir ilaç vermişti doktor. ama pek işe yaradığını söyleyemem.
  
  cpap denedim işe yaramadı. basınç ayarlarıyla alakalı bir problem olabilir. onu değiştirmem gerekebilir.
  
  ağız protezi denenebilir. ama ahi zaten düşük. yani ne kadar faydalı olur muamma ama bir seçenek yine de.
  
  b12 vitamini yazdı doktor, bir kutu kullandım ama kayda değer bir etkisini göremedim. d3k2 vitamini kullanıyorum sorun devam ediyor.
  
  şu ara circadian rhythm'den şüpheleniyor sanırım doktor. kimi insanda bu metabolizma saati doğru ritme sahip olmayabiliyormuş okuduklarıma göre. 1 ay boyunca hangi saatte uyursam uyuyayım 7.30 8.00 gibi uyanacağım. bu da iyileşme getirmezse sanırım totalde epey şeyi elemiş olacağız.
  
  eğer bu işi çözersem, ya da en azından çözüm olmadığına dair kanıt elde edersem... yani aklıma buna eşit bir şey gelmedi. ne adasam?
  
  kesin epeyce büyük bir hayvan olur. sorunla orantılı olması lazım. neyse çözdükten sonra bakarım o kısmına.
  
  edit: erişkin fil fiyatlarına hakim olanlar yeşillendirebilir. veganlar, bakın işinize kardeşim.
  
  edit 2(09.01.2021): melatonin eksikliği diye bir olay varmış ilk defa duydum. ilgilenenler google’da melatonin deficiency diye aratabilirler. semptomlar epey benzer. hatta tedavi edilmeyen tıkayıcı uyku apnesi şikayeti olanlara melatonin takviyesi verilince şikayetlerinin azaldığı gözlenmiş bir çalışmada. örnekleme dikkat etmedim.
  
  edit 3(12.01.2021): hekim bir sözlük yazarına danıştım, uyku hijyeni konusunun üzerine gitmem gerektiğinden bahsetti. ben de onu yapıyorum. gece o oda zifiri karanlık olacak. bir de uyku bandı... misler gibi. bir de tıkaç. uykum hafif çünkü. kendi doktorum da, aferin koçum böyle devam dedi uyku düzeni hakkında. melatonin kullanımı sorusuna ise, doğal olarak uyku düzenimi oturtursam ve uyku hijyenini sağlarsam daha iyi olacağını ama bazı hastalarının melatoninden fayda gördüğünü ve istersem düşük dozdan başlayarak deneyebileceğimi söyledi. bakalım.
  
  edit 4(21.01.2021): uyku düzenlemesi ve uyku hijyenini arttırmak pek bir işe yaramadı. kaçta yatıp kaçta kalkacağını bilmek her şeye rağmen iyi. programı ona göre belirleyince zaman yönetimi daha rahat oluyor. 1 mg fast dissolve melatonin kullanacağım. aslında time release olanlardan almak istiyordum ama düşük dozu türkiye'de zor bulunuyor anladığım kadarıyla. fast dissolve işe yaramazsa yurtdışından düşük doz time release almayı deneyeceğim.
  
  bu arada alanım tıp değil, çok da cahilce bir çıkarım olacak ama anladığım kadarıyla uykuyu sürdürmekte sorun yaşıyorsanız time release, uykuya dalmakta sorun yaşıyorsanız fast dissolve daha mantıklı gibi. ben de düzenli uyuyup uyanmaya başladığımdan beri uyku hijyenim çok üst seviyede olmasına rağmen(kulak tıkacı, karartma perdeleri, sessiz ortam ve göz bandı) yine de gece en az 1-2 kez uyanıyorum. gece 4te yatıp öğlen 12de uyandığımda uyanmıyordum, uyansam bile hatırlamıyordum?
  
  bu arada yaklaşık 80 çeşit uyku rahatsızlığı varmış. 3-5 taneden ibaret değilmiş yani. o yüzden enerjim yettiğince peşinden koşacağım bu işin.
  
  bir de beklenildiği gibi karartma perdeleri ve göz bandının sağladığı karanlık ortamda rüyalar daha uzun sürüyor, daha çok hatırlanıyor ve daha gerçekçi oluyorlar. melatonin takviyesi alan birçok kişide de aynı duruma rastlanıyormuş.
  
  edit 5(22.02.2021): başka bir hekim sözlük yazarımız fast dissolve ve time release farkının benim yukarıdaki düşündüğüm gibi olmadığını, hızlı çözünen melatonin tabletlerinin vücuttan uzaklaşmasının daha hızlı olduğunu bu yüzden de ertesi güne sarkan etkilerinin yavaş emilenlere göre daha minimal olduğunu belirtti. ama yavaş emilen bildiğimiz epifizin melatonin salınımını taklit ettiğinden daha çok tavsiye ediliyormuş.
  
  edit 6 (07.03.2021): yine bir yazar arkadaşın tavsiyesiyle magnezyum glisinat siparişi verdim. yarın gelmiş olursa başlayacağım.
  
  edit 7 (15.03.2021): 8 martta mg glisinata başladım ama henüz bir etkisini göremedim ama zaten çok kısa süre oldu başlayalı. aslında mg malat kullanmak daha mantıklı görünüyor benim durumumda, onu da deneyebilirim sonrasında.
  
  edit 8 (01.05.2021): hiçbir bokun faydası olmuyor. bir tek yürüyüş iyi geliyor. psikiyatristim somatizasyon konusunda ısrarcı. ama ben yine de pandemi bitince ya da bitmeden bir fırsatta iyi bir nörologa görüneceğim.
  
  (bkz: fibromiyalji)
  
  edit 9 (15.08.2021): küçükken yaşanmış travmatik olaylar da bu tip bir bozukluğa sebep olabiliyormuş. atipik depresyon da olabilir yani. bakalım. tedaviye başladık. gelişme olursa yazacağım.
  
  kendime not: wellbutrin(bupropion), mao inhibitörleri, efexor, sunosui(solriamfetol)(norepinephrine-dopamine reuptake inhibitor) modafinil modiwake vs.
  
  edit 10 (09.09.2021): ssri denedim ama ritalin ile birlikte serotoninin sendromuna sebep oldu(yani bence). zaten bırakacaktım doktor kontrolünde ama bugün bıraktım(yine doktor kontrolünde). bir de 1 ayı geçti hala sersemlik yapıyordu. şimdi ndri kullanacağım 2 hafta aradan sonra. bakalım..
  
  edit 11 (06.06.2022): olayın ucu bombok bir yere çıkabilir. yarın hastaneye tekrar gideceğim. muhtemelen bir sonuca varacağız artık.
  
  edit 12 (22.06.2023): evet psikiyatristim ile hipersomnia tarikatına üye olduğum konusunda anlaşmaya vardık ama anladığım kadarıyla hipersomnia denen zımbırtı da tıpkı fibromiyalji gibi diğer hastalıkları eledikten sonra konulan bir teşhis. mesela dediğim gibi uyku testine girmişim narkolepsi elenmiş, kan değerlerine bakılmış oradan kaynaklanmadığı anlaşılmış vs. sorun psikolojik kökenli olabilir üstünde çalışıyoruz. modiwake kullanmak bence metilfenidat içeren ilaçlardan daha mantıklı ama size çok hafif bir omuz atar modiwake. yürümek yine sizin işiniz. concerta veya ritalin gibi bir etki beklemeyin. geri çekilmesi de çok sıkıntılı değil ama şöyle bir sorun var ki herkese etki etmiyor. o yüzden denemekte fayda var ama büyük değişiklikler beklememek lazım bence. olayın özü de altında yatan bir sebep varsa onu bulup iyileşiyorsa iyileştirmek, yoksa da idiopatic hipersomnia olduğunu kabul edip hayatına devam etmek diyerek de bağlıyorum şimdilik. olumlu veya olumsuz gelişme olursa yine editleyeceğim. çünkü biliyorum ki oradasınız. kimse umursamasa da.
  
  edit 13 (29.10.2023): psikoloğumun dediğine göre sorun psikolojik(psikologlara göre psikolojik temeli olmayan bir şey zaten yok, ama şu an güveniyorum). terapiden ilerliyoruz. duxet 60dan 30a düştü, modiwake 200mg kullanıyorum. modiwake'i 2 gün alıp 1 gün almıyorum yoksa tolerans çok hissedilir oluyor.
• kullanılan ilaçlar başlıca modafinil ve metilfenidat tır. ilaç kullanmayı düşünenler için modafinil ilk tercih olmalıdır. nitekim amfetaminler her zaman tehlikeli ilaçlar olmaktadır.
• genel sanının aksine, zevk ve sefadan değil de kalitesiz uyku uyumaktan kaynaklanan rahatsızlık.^* gürültülü ortamlarda, rahatsız biçimde, hayat tarzına göre mecburi kesilen uykulardan sonra uyuma saatlerinde bölük pörçük bir dağılım olur ve kişi, yerçekiminin hükmettiği doğrultuda başını mütemadiyen yastığa yaslamak ister. (alternatif olarak otobüs camı, büro masası da görülür tabi) neticede bölünen uykulardan sonra görülen bu sürekli uyuma isteği doğrultusunda hareket edilse bile bi çok kez kaliteli uykuya erişilemez çünkü önemli olan çok uyumak değil kaliteli uyuyabilmektir.
• olması gerekenden çok daha fazla uyuma veya uykuya ihtiyaç duyma hâlidir. bu durumdan muzdarip olanların 16 saat ve üzeri uyuduğu görülmektedir. insomnia denilen uyumama hastalığının tam tersi olduğunu söyleyebiliriz. sebebi genellikle majör depresyon olmakla beraber birtakım uyku yapıcı ilaçların geçici bir yan etkisi olarak da görülebilir. ama her şey bir yana eğer gerçekten ciddi bir işiniz yoksa hiçbir şey düşünmeden günün büyük çoğunluğunu uyuyarak geçirmek güzel bir şey değil midir gerçekten? zihininizi boş dünya dertlerinden arındırarak yarı ölüm hâli içinde olmak. sahip olduğunuz şey sanki pamukların içinde yatarken yumuşacık bir hissin getirdiği gevşeme, huzur ve dingilik...
• hele bi de bu hastalığa sahip kişi sürekli kabus görmekteyse işte o zaman durum iyice boka sarmış demektir.
• hipersomnia, işleyişin azalmasına neden olabilen ve performansı olumsuz yönde etkileyebilen aşırı uykululuk halidir. basit tabirle uyku düşkünlüğü ve uyanık kalamama olarak tanımlanır. gün içinde önlenemeyen uyku ihtiyacı, uyuşukluk veya uykuya istemeden geçmelerle sonuçlanır.
  
  sekonder olarak hayati önem taşımaktadır; çünkü direksiyon başında uyuyakalmak, ocakta yemek varken uyuyakalmak gibi hayatı tehdit edecek olaylara sebebiyet verebilir.
  
  şikayeti olanlar için nöroloji ve psikiyatri anabilim dallarına başvurulmalıdır. (bkz: polisomnografi)
  hipersomnia'nın tedavisi öncelikle nedene yöneliktir. uykunun miktarını ve kalitesini olumsuz etkileyen herhangi bir faktör tedaviye başlamadan önce ele alınmalıdır. bu yüzden hipersomnia'nın tedavisi hem farmakolojik hem de nonfarmakolojiktir. farmakolojik olmayan tedavi yaklaşımları; iyi uyku ortamı, programlı gündüz uykusu ve düzenli fiziksel aktivite.
  türkiye'de semptomatik ilaç tedavisinde genellikle (bkz: modafinil) etken maddesi (ticari adıyla(bkz: modiwake)) kullanılmaktadır.
  
  ilgilenenler için de hipersomnia hakkında her şey: hipersomnia pubmed