the elegant universe

• kitabına kıyasla belgeseli son derece sulandırılmış popüler bilim şeysi. pbs izleyicisinin dikkatini çekmek için salmışlar cgiları, kitabının onda biri derinliğe inmiş. amma velakin kuantum kafe muhabbetleri ve ölçek asansörü fikirleri nefistir, "kuantum nedir ki?" diye soran birine seyrettirmek vaciptir. string theory'yle ilgili olduğu söylense de kitabın ve belgeselin büyük kısmı o noktaya kadarki alt yapıyı hazırlamaya gitmiş, asıl amaca ayrılan bölümleri (zorunlu olarak) güdük kalmıştır. belgeseli beğenen kitabını okumalıdır, string teoriyle ilgili en anlaşılabilir yayındır kendileri. belgeselinden çok çok kaba bir fikir edinilebilir ancak. benim fikrim, (hatta yukarıda da değinilmiş, ama okumaya üşenenler için (ki ona üşenip buna üşenmeyen varsa da yuh yani (yukarıdaki dediğim de #9801233))) bu belgesellerin hazırlanma amacının büyük ölçüde reklam yapıp ödenek almak olduğudur. bir tane adam bulunacak, konuya uzman bir kaç kişiyle konunun tarihçesi ve ilginç yönleri ile ilgili üç beş soru sorulacak, sonra basacaksın cgi'ı, pbs yayınlayacak, insanlar "abi neymiş o string öyle" diyecek, sonra elinde bu belgeselle gideceksin orada burada gezecek para toplayacaksın araştırmana. şimdi brian amcanın kitabı da vardı, haksızlık etmeyelim, ama hakikaten de kitabın elegantlığı görsel ortama geçerken yok olmuş, bazı konular anlaşılmaz hale bile gelmiş. (babam, ki fizikten anlayan bir kişidir, `brane world kısımlarını (bilardo örneği hariç (ki nedense fizikte bilardoyla yapılan analojiler her zaman iyi çalışır)) hepten anlaşılmaz buldu)
  
  bir kaç ay evvel pbs yeni bir belgesel yayınladı ghost particle adıyla, neutrinolar üzerine, bizim bölümün konuyla doğrudan ilgili minos deneyine dahil olması nedeniyle herkes çok heyecanlıydı, emailler gitti geldi, aman herkes seyretsin bilmemne diye. amma velakin, olabilecek en kötü şekliyle anlatılmıştı, tarihteki bir çok nokta es geçilmiş, neutrinonun bir çok ilginçliğinin üzerinde bile durulmamıştı. bir ara üşenmezsem o başlığa da adam gibi yazarım neyin kötü olduğunu, neyse bunu örnek olarak verdim, demek istediğime geleyim, kayboldum yolumu şaşırdım.
  
  benim gözlediğim kadarıyla, pbs belgeselleri eğer yeni bir bilimsel olayla ilgiliyse, genelde çok yüzeysel oluyor. tabii konuya aşina olmayan kişiye yüzeysel anlatmak gerekir, ama bir şeyin neden önemli olduğuna dahi girmeye lüzum görmeyip, "bakın işte böyle garip bu evren, bakın ne güzel görünüyor bilgisayarda animasyonunu yapınca, ama anlamanız için uzman olmanız lazım, çok gizem dolu, algı ötesi bir konu bu" tarzı yaklaşımla kolaycılığa kaçılıyor, aslında hiç bir şey anlatılmamış oluyor. gel gelelim, elegant universe gerçekten de fiziğin en zor anlaşılan konusu ile ilgili. yani mistiklerin bayılacağı bir konu. iyi bir fizikçi ve eğitimci olan brian green bu konunun en iyi nasıl anlatılacağına dair deli gibi kafa patlatmış, enfes de bir kitap yazmış. bu sayede diyebilirim ki, pbs'in güncel fizikle ilgili yaptığı en iyi belgesel olmuş. tüm basitleşmeler doğru bir fizik eşliğinde sunulmuş, ukala fizikçileri üzmemiş, bir kavramı sembolize eden şeyin bir sembol olduğunun üstüne israrla basılmış, mistiklere aman verilmemiş, bilimsellikten hiç çıkılmamış. ama kitabın bütünlüğünden yoksun bir fotokopisi (tüm o renkli grafiklere rağmen) olmaktan öteye de gidilememiş.
  
  toparlayayım. kitap olmasaydı, "harika olmuş, ellerinden öperim brian dayının" derdim muhtemelen. ama kitabı okuyunca ve konunun çok daha iyi verilebileceğini farkedince homurdanıverdim, üzmeyelim birbirimizi.