bagration

• doğu cephesinde almanların savaşı kaybettiğinin kesinleştiği harekat.
  
  1943'te ki kursk harekatı almanların doğu cephesinde savaşı kazanması ihtimalini neredeyse ortadan kaldırmıştı ancak ortaya bir yenişemezlik durumu çıkmıştı.tarafların gücü birbirlerine denk hale gelmişti.
  
  1944 yılında almanlar büyük bir sovyet taarruzu bekliyorlardı.hitler bunun ukrayna üzerinden romanya ve macaristana doğru gelişeceğini düşünüyorken general von manstein sovyet taarruzunun beyaz rusya hattından olabileceğini düşünüyordu.zira alman cephe hattı absürd bir şekilde kuzey ve orta hatlarında rusyanın iç bölgelerindeyken güney noktalarda rusya dışına itilmişlerdi.bu durumda orta bölgede yer alan alman merkez ordular grubunu bir nevi iki taraftan bir çapraz ateş altına alıyordu.
  
  von manstein haliyle hitlere alman birliklerinin geri çekilmesini ve alman savunma hattının tek bir düz çizgi haline getirilmesini tavsiye etti.eğer alman ordusu bu şekilde bir dizilişe geçerse - almanlar sovyetlerden bir kaç kat daha az askere sahipti- bölge başına düşen alman asker sayısı artacaktı ve hatta bir kısım birlikler ihtiyat olarak geri noktalarda konuşlandırılabilecekti.eğer bu şekilde bir savunma tertibatı alınırsa taarruz eden sovyetlerin gücü kırılabilir ve belki de bir karşı taarruzla sovyetler bozguna uğratılabilirdi.manstein bunu hareketli savunma olarak isimlendirmişti.doğu cephesinde almanlar bu taktiği minimal düzeyde bir kaç defa uygulamışlar ve önemli başarılar elde etmişlerdi.ancak tek bir toprak parçasını bile vermek istemeyen bu teklifi reddetti ve geri çekilmeyi kesin bir şekilde yasakladı.
  
  almanları felakete götüren süreç işte burada başladı.aslında 1944 haziranı doğu cephesi haritasına ve tarafların güçlerine bakılırsa almanların bir felakete uğraması zaten kaçınılmazdı.almanların 480 bin asker , 118 tank, 452 taarruz topu, 3,236 top, 920 uçağına karşılık sovyetlerin 1 milyon 670 bin askeri , 3,841 tankı, 1,977 taarruz topu , 32,718 topu ve 7,799 savaş uçağı vardı.sonuç aslında kağıt üzerinde belliydi.arada ki fark bir uçurumdu.
  
  almanlar toplamda 500 bine yakın ölü,yaralı ve esir verirlerken sovyetlerin toplam zayiatı 700 bine yakındı.sovyetlerin kaybı daha fazla olmasına karşın bu kayıpları telafi edebilecek insan kaynağına sahiptiler.almanya ise böyle bir lükse sahip değildi.bu operasyon neticesinde 1 sene sonra sovyetler berline girecek ve savaş avrupada bitecekti.