karen barkey

• her ne kadar gerek bandits and bureaucrats gerekse de empire of difference kitapları ile osmanlı müverrihlerinin - ne yazık ki - hâlâ cebelleşmekte olduğu gerileme paradigması için rahat ve makûl görünür bir çıkış imkânı sağlasa da hem hareket ettiği düzlemler açısından hem de tarih meselesine bakış açısıyla sorunlu olan, birçok türkiyeliden daha düzgün türkçe de konuşabilen dev sosyolog.
  
  hareket ettiği düzlem bâbında, erken modern dönemde karşı karşıya koyduğu eşkıya ve bürokrat ikilikleri arasında, her türlü sosyal hareketin - isyan da dahil - bir tür müzâkere alanı olduğunu dile getirmekte haklı olsa da bunları 'sabit' mefhumlar olarak addetmesi sıkıntılı. tolga esmer'in de haklı belirttiği şekilde, bu iki tarafı 'şeyleştirmek'^* ve sabitlemek erken modernin doğasına aykırı bir husus. öte yanda da, â'yân üzerine muhafazakâr tarihçiliğin yaptığı gibi bir 'kurum' olarak ele almaktan başka bir şey değil.
  
  öte yandan ise osmanlıların "farklılık imparatorluğu" ve bu sayede yüzyılları aşan bir ömre sahip olduğunu vurgulaması da biraz sıkıntılı. zira, imparatorluk denen şey, varsayılan tanımı itibariyle, geniş coğrafyalardaki farklı halkları/dinleri/bölgeleri buralara yönelik özel siyasa ile yönetmek olduğundan bu bâbda kitaptaki tanımdan başka bir şey söylemiyor. osmanlılar'ın 'farklılık imparatorluğu' olduğunu söylerken, bu yapıyı britanya veya fransız ve yahut habsburg ve rusya imparatorluklarıyla karşılaştırması - bu bakış açısı sonrasında - doğal bir beklentiyken, osmanlı siyasî yapısına - erken modern dönemde - patrimonyal demesiyle, ince de olsa albert hourani'nin yıllar önce söylediğinden pek de uzağa gitmeyen bir yanı asıl tehlikeyi arz eden mesele. imparatorlukların - en azından erken modern dönemdekilerin - hepsinin patrimonyal olduğu aşikârken, avrupa'da monarşilerin güç kazanırken, osmanlıların çevresini kuşatmış yerel güçlerden ötürü bu güçsüzlüğünü, eninde sonunda, patrimonyalizme bağlaması ile niyazi berkes'in çiğ modernleşme anlatısından pek farklı yere varmayan yine de osmanlılar'ın uzun ömrünü açıklamada en akla yatan ve rağbet gören fikirlerin mimarı bilimkadını.