ioannes scotus eriugena

• görünürde hristiyan olsa da gerçekte tam bir neo-platonist (bkz: plotinos) olan ortaçağ filozoflarının en önemlilerinden biri... en büyük ve önemli eseri de 860'lı yıllarda tamamlandığı sanılan periphyseon isimli 5 kitapçıktan oluşan çalışmasıdır. kendisinin bir pandeist olduğu söylenir. (bkz: pandeizm)
  
  eriugena, plotinos'un fikirlerini daha anlaşılır bir dille açıklamaya çalışmıştır. periphyseon'a göre tanrı, başlangıçta kendisinin bilincinde olmayan ama potansiyel olarak sonsuz bilinç olan bir enerjidir ve kendisinden başka hiçbir şey olmadığı için kendisinin farkında değildir, tıpkı doğası “aydınlık” olan ışığın, üzerinde yansıyacak bir “şey” olmadığı zaman paradoksal olarak “karanlık” olması gibi. tıpkı "dalga" kavramını potansiyel olarak içinde barındıran durgun suyun "durgun su" durumundan çıkarak dalga halinde tezahür etmeden dalga kavramının olura dönüşmemesi gibi. tıpkı john locke'ın "her şeyi gören göz, bir yansıtıcı olmaksızın kendini göremez." sözündeki mantık gibi. işte tanrı'nın kendisini bilmesi için bir aynaya ihtiyacı olur ve emanasyon ^* yoluyla evren ve içindeki canlılar olarak tezahür ya da sudur eder. böylece tanrı denilen sonsuz potansiyel, potansiyeli olduğu şeyleri açığa çıkarmaya, kendisini gerçekleştirmeye, kendisini deneyimlemeye başlar ve evrenler, canlılar olarak tezahür eder. dolayısıyla insan ve evrenlerdeki diğer zeki yaşam formları, tanrı'nın bilincinin açığa çıkmasıdır ve tanrı'nın kendisine ayna olmasıdır. benzer fikirler daha sonra (birkaç yüzyıl sonra) muhyiddin ibn arabi tarafından da savunulmuştur. hatta en ünlü bilim insanlarından carl saganın "bizler, kozmosun kendisini bilme yollarından biriyiz" sözü de aslında bu felsefeye yakın bir görüştür. sadece "tanrı" ifadesinin yerini "evren" almıştır.
  
  kendisi hristiyanlığı farklı, neo-platonist fikirlerle harmanlamaya da çalışmıştır, dolayısıyla periphyseon eseri katolik kilise tarafından "sapkın" ilan edilmiş, yasaklanmıştır. bir ara, irlanda kağıt parasının üzerinde resmi de kullanılmıştı.