courtly love

• 11.yy.'da ortaya cikan, guney fransa’da ve kuzey italya’da zenginleri eglendiren gezgin sairler (trobadour) tarafindan ortaya atilan, o gune kadar bati uygarligi tarihinde esine rastlanilmamis ask kavrami.
  
  oz olarak romantizm kavraminin ilkel ogelerini barindiran bu ask bicimi kanunen ya da en azindan resmi makamlarca kabul gormemekteydi. en belirgin ozelligi hem sevinci hem de huznu barindiran, sonu gelmez dus kirikliklarini iceren yapisiydi. boylesine bir ask turunun savunulmasinin en onemli nedeni, courtly love'in, insanin (erkegin) hem ruhen hem de ahlaken gelismesini saglamasi ve sonucta daha iyi bir insan ve daha iyi bir savasci yapacagina inanilmasiydi. bu baglamda evliligin courtly love'i icermedigi, ote yandan bu askin getirecegi acinin hem heyecanli hem de keyifli olacagi dusunulmekteydi. cinsellik, courtly love'in disladigi bir kavramdi, baska bir deyisle seks, sahte askti. courtly love, tatli bir opucuk, sefkatli bir dokunus, hatta belki ciplak bir temastan ibaretti. bu sairler tatmin edilmemis hislerin kisinin karakterinin gelistirecegini dusunuyorlardi. ayrica askin kendini, evli ciftler arasinda zorlama bir gorev bilincine sikistirilmamasi gerektigini savunuyor, ozgurce ve zorunluluklardan arinmis bir sekilde yasanmasi gerektigini one suruyorlardi. bu, askin ilk kez saygin ve kontrollu bir karakter kazanmasinin altini cizmekteydi. siirlerinde asklarina cinsel cazibelerini saklamalari icin yalvariyor, adeta ruhlarina kilavuzluk dileniyorlardi (dante’nin aski beatrice’i anlattigi vita nuova’da, beatrice seksi bir kadindan cok ruhsal bir kilavuz olarak betimlenmektedir). fransa’da ortaya cikan bu akim zamanla tum avrupa’ya yayilmis, gunumuze kadar etkilerini surdurmustur.
  
  1122’de tahta gecen fransa ve ingiltere kralicesi eleanor, “ask mahkemesi” ni kurmus, courtly love'in kurallarini yazili hale getirmistir. (tractatus de amore et de amoris remedio = ask ve askin hukuku eseri) eleanor’un mahkemesi aski esitlik ilkesine dayanan ve karsilikli duygulardan olusan bir iliski olarak kabul etti. bu 12.yy icin oldukca radikal sayilabilecek bir fikirdi. mahkemenin bir diger karari ise askin evlilik icinde degil aksine yalnizca (gizli) iliskiler icinde varolabilecegini savundu. ancak eleanor’un hukumdarligi 4 sene surebildi. yerine gecen kral ii.henry, 1174’de mahkemeyi kapatti. courtly love kadin ile erkek arasindaki duygusal iliskinin bilesenlerin oneminin ilk kez altini cizmistir. karsilikli saygi ve hayranlik dusuncesinin askin icine sokulmasi hic kuskusuz devrimci bir adimdi. courtly love kadini hizmetci olmaktan kurtararak ona, daha esit bir es ve ilerlemenin ilham kaynagi olma hakki tanimistir.
  
  (bkz: askin ve cinselligin kisa tarihi)