jodorowsky's dune

• jodorowsky'nin yapılmaması isabet olan filmi hakkındaki belgeseldir.
  
  --- arada kitaba dair spoilerlar var ona göre okuyunuz---
  
  jodorowsky gerçeküstücü sürrealist bir sanatçıdır ve bakış açısı bu yöndedir. filme olan inancı ve aşırı tutkusu onu ve filmini daha iyi ve doğru yapmıyor. belgeselin adın da belirtildiği gibi bu jodorowsky'nin dune'u. kazandığı başarılardan sonra hangi filmi çekmek istersin sorusuna daha okumadan dune diyen ve sonra bunu hastalıklı bir duruma dönüştüren, bunun için çabalayan ve uğraşan kişinin dune ve anlattıklarından çok uzak olduğu açık.
  
  parasını vererek haklarını satın almış olması dünyaca sevilen ve açık ara zamanını ötesinde bir romana kendi deyimiyle sevgi ile tecavüz etmesini haklı kılmıyor. burada yapılmamış filmi övenleri de anlamış değilim bu film çekilseydi sadece kitabı okuyanlar için bir tanıtım aracından öteye gitmeyecekti ve kitabı okuyanlar filmden nefret edeceklerdi. hatta filmden hareketle kitabı okumayacak, önyargılı bir kesim bile oluşabilirdi. filmin adı dışında neredeyse kitap ile alakası yok. karakter ve olaylarda büyük değişiklik ve yanlışlıklar yapılmasına rağmen aslına mümkün olduğunca sadık kalınmış lotr filmlerine yapılanlar ortada iken bu filmin büyük başarı kazanacağını düşünmek aptalca hele jodorowsky'nin dediği gibi genç zihinleri açmak, bir kuşağı etkilemek falan tamamen hayal, hikaye.
  
  önceki filmlerinden hareket edersek jodorowsky'nin bu filmi çekmek isteme büyük ihtimalle sebebi dune içindeki insanlığın kurtarıcısı mesih olayıdır. bu fikri ve herbert'in yarattığı dünyasını sevmiş ama bunu alıp çekmek yerine romanı tamamen kendi dünyasına ve algısına çevirmeye kalkmıştır. çevirdiği filmler ve kazandığı başarı ile zamanın ünlü sanatçı ve artist takımını yanına çekmesi zor olmamış, zaten bir çoğu kendi gelmiş, teklif ettikleri öyle çok nazlanmadan çalışmayı kabul etmiş.
  
  senaryoda yapılan değişiklikler " hadım dük leto, öldürüldükten sonra bütün bilinçlerde varolan paul" herbert'in bazı orjinal fikirlerinin jodorowsky'nin takıntılı olduğu konularla karman çorman bir hale getirilmiş halidir. hele cennet haline dönen ve bilinçli bir gezegen olan dune'un uzayda seyahat etmesiyle biten sonuna hiçbirşey diyemiyorum. hani kötü olmuş diye sevindiği lnych'in filminin yağmur yağması ile biten saçma sonu bile buna oranla daha güzel ve mantıklı.
  
  öncelikle aynı lotr gibi dune'ı tek kitap olarak ele alamazsınız, 6 serilik bir kitabın ilkidir. dune gezegeni yaratıldığı evrendeki insan varlığının sürmesinin temel taşıdır. baharat olmadan uzay yolculuğu yapılamayacağı için insanlığın varoluşu bu gezegendeki baharata bağlıdır. (bkz: the spice must flow) o açıdan lynch'in çektiği filmin sonundaki yağmur veya jodorowsky'nin cennet betimlemesi bir mutlu son veya başarı değil yıkımdır. bu aynı zamanda kitapta fremenlerin hedefi ve paul'ün fremenlere verdiği sözdür ama bunu ve sonuçlarını 6 kitapta okumak başka 1,5-2 saate izlemek başka bir şey...
  
  jodorowsky'nin karakter ve olaya bakış açısı derinlikli değildir. kitapta bene gesserit'in yüzyıllar süren genetik çaprazlaması sonucu beklenen kuizatz haderah hesapladıkları kişiden değil, dükü gerçekten seven eşinin mutlu olması için ona kız değil erkek oğlan vermesinden dolayı doğar. jodorowsky ise mesih mitini gene standart kalıplara koyarak kendi versiyonunuda dükü hadım yapar, annesi paul'e dükün bir damla kanından hamile kalır. bedensel teması küçük gören jodorowsky bu şekilde ruhsal bir birleşme yaptığı öne sürer ve kozmik bir aşk olduğunu belirtir. onun paul'ü korku içinde ne olduğunu anlamaya çalışan kafası karışık bir genç değil, müthiş gücü ve dayanıklılığa sahip hatta uçabilen bir mutanttır.
  
  filmden devam edersek; jodorowsky versiyonunda dük leto, piter tarafından jessica ve paul'un yerini söylemesi için işkence ile kolları ve ayakları kesildikten sonra baron tarafından kafası kesilerek öldürülmekte.... kitapta ise yueh'in ihanetiyle yakalanan dük leto'nun ölümü dune evreni ve işleyişine dair detaylarla örülüdür;
  
  yueh şartlandırılmış bir suk doktorudur. harkonnenler eşini rehin alarak şartlandırmayı bir şekilde kaldırır ve atreideslere ihanet etmesini sağlarlar. yueh bunu yapar ama jessica ve paul'u kaçırır, baronu öldürmesi için düke zehirli bir diş takar. baron yueh'i öldürtür. jessica ve paul'un yerini öğrenmek isteyen mentat piter'i baron sanan dük dişi ısırır ve dumanı üfler. piter ölür, baron kılpayı kurtulmuştur. o sırada arrakis'in işgali için padişah'ın gönderdiği harkonen üniforması giyerek savaşan sardokarların komutanı gelir. baron sardokar'ı oyalamak ister çünkü masada bağlı yatan dükün ve öldürdüğü mentatın cesedini görmesiyle ve kendisinin ölümden zor kurtulduğunu anlamasıyla padişah'ın karşısında küçük düşecektir.
  
  bu en basit örnek.
  
  görüldüğü gibi jodorowsky'nin deha, sanat eseri denilen şeyi neredeyse kolaycılıktır. dune jodorowsky'e büyük gelen bir ceket gibidir. bu konuda jodorowsky herbert'in dehası ile boy ölçüşemez.
  
  filmin çekilmeme sebebine gelince holywood'un insanların zihnini açacak diye saçma sebeplerden korktuğunu falan sanmıyorum. filmin içeriğinden çok jodorowsky'nin 12 saat olacak laflarından ve ucu bucağı belli olmayan bütçeden tırsmışlardır. kazandığı başarı ortada iken peter jackson'ın hala filmlerin süresi konusunda stüdyolarla tartışıtığını düşünürsek çokta mantıksız değil. birileri sanat eseri için uğraşıp, filmini bütün olarak sunmak ister ama stüdyo sinemalarda ekstra 1 seans daha peşindedir. bilinen konular.
  
  benim ekibimi çalıp alien falan çektiler kısmı da çok gereksiz ve o isimlere hakaret sayılacak bir açıklama. giger başlı başına bir ekol, topladığı kişiler kenar köşe değil. benzer amacı olan başka bir yönetmen de aynı kişileri bulurdu. burada jodorowsky'nin kibrini görmek mümkün. stüdyolara gönderilen dune kitabından çalınan fikirler de aynı şekilde yanlış ve zorlama alakasız filmlerden sahneleri stroyboard ile kıyaslama falan çok ucuz. sadece prometeus filminden giger'in çizimleri ile tutan yerler var o da zaten giger'in dune'u yaparken kendi işinden çok uzaklaşmaması sonucu onu burada da yazmıştım (bkz: #42711252)
  
  sonuç olarak fikir aşamasında kalması iyi olmuş bir filmdir. büyük ihtimal kitapla alakasız, jodorowsky'nin diğer filmleri gibi kimsenin izlemediği ama kült sayılacak bir film olacaktı. ayrıca iş yapmamasından dolayı getiri olmayacağı düşünülen kimsenin tekrar çekmeyeceği bir proje olarak kalacaktı.
  
  şu anda ise önceden sadece lynch'in çektiği bir film ve tv için mini dizi olarak çekilmiş ama lotr seviyesinde ve kalitesinde (tercihen kitaba mümkün olduğunca bağlı kalınmış) olarak çekilme ihtimali yüksek bir proje olarak duruyor.